Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 50/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z odwołania Marleny S. i Roberta S.- następców prawnych Jerzego R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do emerytury górniczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 29 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonych od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 listopada 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 10 czerwca 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
odmówił Jerzemu R. prawa do górniczej emerytury.
Ubezpieczony w odwołaniu domagał się przyznania emerytury górniczej i
zaliczenia spornego okresu od 28 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1987 r. i od 13
stycznia 1989 r. do 31 maja 2002 r. do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym,
ponieważ pracował w przodku.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 6 lutego
2009r., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu
prawo do emerytury górniczej począwszy od 1 maja 2008r.
Sąd Okręgowy ustalił, że Jerzy R. w Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów"
S.A. pracował od 3 września 1982 r. do 31 maja 2002 r. W okresie od 1 stycznia
1988 r. do 31 grudnia 1988 r. przebywał na urlopie bezpłatnym. Ubezpieczony w
okresie zatrudnienia w KWB „Bełchatów" wykonywał pracę w szczególnych
warunkach, gdy był zatrudniony jako wulkanizator taśm przenośnikowych w okresie
od 3 września 1982 r. do 31 grudnia 1987 r. i od 13 stycznia 1989 r. do 31 maja
2002 r.
Jerzy R. był pracownikiem oddziału g-3, następnie oddział ten zmienił nazwę
na w-1 (oddział wulkanizacji taśm). W spornym okresie ubezpieczony pracował jako
wulkanizator na koparkach wielonaczyniowych i na przenośnikach przesuwnych.
Praca wulkanizatora polegała na wymianie taśm i usuwaniu uszkodzeń. Przed
przystąpieniem do pracy należało wykonać podbudowę. Kwestią zatrudnienia
Jerzego R. zajmowała się Komisja Weryfikacyjna, która z posiedzenia swojego
sporządziła protokół. Komisja na podstawie przesłuchania Jerzego R. oraz
świadków: Grzegorza S., Artura G. ustaliła, że w okresie od 28 stycznia 1983 r. do
31 grudnia 1987 r. ubezpieczony przez 1.303 dniówki stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy wykonywał pracę górnika kopalni odkrywkowej, a w okresie od 13
stycznia 1989 r. do 31 maja 2002 r. przez 3.170 dniówek stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy wykonywał pracę górnika kopalni odkrywkowej. W związku z
3
powyższym pracodawca wystawił 14 maja 2008 r. świadectwo wykonywania pracy
górniczej.
Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie nie było sporne, że Jerzy R. spełniał
warunki z art. 49 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za wyjątkiem wykazania 25 lat pracy górniczej
łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej.
ZUS uwzględnił ubezpieczonemu 21 lat, 5 miesięcy, 15 dni pracy górniczej łącznie
z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej. W
ocenie Sądu Okręgowego spór dotyczył ustalenia, czy praca ubezpieczonego była
pracą przodkową i odnosiła się do stanowisk, o których mowa w załączniku nr 3 do
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 23 grudnia 1994 r. w
sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy
zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury
lub renty.
Sąd Okręgowy zauważył, że przepisy nie definiują pojęcia przodka i pracy
przodkowej. Według „Słownika współczesnego języka polskiego" pod redakcją
Bogusława Dunaja, Wilga, Warszawa 1996 r., s. 899 „przodek to przednia część
chodnika w kopalni , w której wydobywa się kopalinę np. węgiel, rudy metali lub
skałę płonną”. Pojęcie przodka występuje także w rozporządzeniu Ministra
Gospodarki z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w
odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe (Dz.
U. z 2002 r, Nr 96, poz. 858 ze zm.). Przepisy tego rozporządzenia stanowią w §
97-99; szerokość przodka przy ręcznym urabianiu nadkładu lub kopaliny i wysokość
urabianego piętra ustala kierownik ruchu zakładu górniczego. Podczas ręcznego
urabiania jednoczesna praca ludzi w przodkach znajdujących się jeden nad drugim
dopuszczalna jest wyłącznie, gdy szerokość poziomu pomiędzy piętrami jest
większa niż 6 m. Podczas ręcznego urabiania nadkładu lub kopaliny obserwuje się
stan przodka i powiadamia niezwłocznie osoby dozoru ruchu o wszelkich zmianach
warunków geologiczno-górniczych.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, skoro ubezpieczony pracował przy
pracach wulkanizacyjnych przenośników na koparkach wielonaczyniowych i
4
przenośnikach przesuwnych znajdujących się pomiędzy koparką wielonaczyniową i
skarpą, to wykonywał inne prace przodkowe w rozumieniu art. 37 ustawy
emerytalnej. Obecnie stanowisko, na którym ubezpieczony pracował przez sporne
lata zostało zakwalifikowane jako praca w przodku, o której mowa w załączniku nr
3, dział III poz. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23
grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz
stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do
górniczej emerytury lub renty. W ocenie Sądu praca wulkanizatora przenośników
taśmowych na odkrywce może także zawierać zakres obowiązków górnika kopalni
odkrywkowej wykonującego prace wulkanizacyjne na przenośnikach taśmowych.
Jeśli jest to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - na
przenośniku znajdującym się na koparce lub przenośniku przesuwnym pomiędzy
koparką i urabianą skarpą - to jest to praca wymieniona w załączniku nr 3, dział III
rozporządzenia MPiPS z 23 grudnia 1994 r.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją wniesioną przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 3
listopada 2009 r., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że zważywszy na datę wystąpienia o przyznanie
przedmiotowego świadczenia, z mocy art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o
zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
oraz ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. nr 167, poz. 1397 ze zm.) podstawę
rozstrzygnięcia stanowić mogły przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.
U. z 2009, nr 153, poz. 1227) zarówno w brzmieniu obowiązującym do dnia 31
grudnia 2006 r., jak i przepisy tej samej ustawy w brzmieniu obowiązującym
poczynając od 1 stycznia 2007 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego, niezależnie od
tego, czy jako podstawę prawną przyjąć dawny art. 34 (z uwagi na datę urodzenia
ubezpieczonego, tj. 2 lutego 1946, powołany przez Sąd pierwszej instancji; art. 49
nie znajduje w sprawie zastosowania), czy też obowiązujący aktualnie art. 50a,
spośród przewidzianych w tym zakresie przesłanek, ustalenia wymagało jedynie,
czy odwołujący legitymuje się wymaganym 25 letnim okresem pracy górniczej wraz
5
z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej w myśl
art. 34, bądź 25 letnim okresem pracy górniczej wraz z okresami pracy
równorzędnej - w oparciu o art. 50a. W szczególności, wyjaśnić należało, czy
sporny okres zatrudnienia od 28 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1987r. oraz od 13
stycznia 1989r. do 31 maja 2002r. podlega zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że zarówno po myśli dawnego art. 37 ust. 3,
jak i na podstawie obecnego art. 50d ust. 3 - minister właściwy do spraw
zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze
rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie
zalicza się w myśl ust. 1 w wymiarze półtorakrotnym. Tym samym, w ocenie Sądu
drugiej instancji, w oparciu o art. 194 powołanej ustawy, w powyższym zakresie
nadal obowiązującym aktem prawnym pozostaje powołane przez Sąd pierwszej
instancji rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r.
w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy
zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury
lub renty (Dz. U. z 1995, nr 2, poz. 8).
Sąd Apelacyjny podkreślił, że załącznik nr 2 do cytowanego rozporządzenia
z dnia 23 grudnia 1994 r. zawiera wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie
na odkrywce węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach
wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę
górniczą, natomiast w części III jego załącznika nr 3 zawarty jest wykaz stanowisk
pracy, na których okresy pracy w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w
wymiarze półtorakrotnym. O ile pierwszy ze wskazanych załączników obejmuje
swoim zakresem 32 stanowiska pracy, o tyle w drugim z nich wymieniono jedynie 8
stanowisk, co tym samym oznacza, iż w przypadku kopalni węgla brunatnego
jedynie praca górnicza na nielicznych - ściśle wymienionych stanowiskach,
uprawnia do jej potraktowania jako pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym. Co
więcej, możliwość zaliczenia określonych okresów pracy w wymiarze
półtorakrotnym, w przypadku pracowników zatrudnionych w kopalni węgla
brunatnego, wprowadzona została dopiero z dniem 1 listopada 1994 r. na mocy
art. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu
6
emerytalnym górników i ich rodzin (Dz. U. Nr 84, poz. 385), przy uwzględnieniu
aktualnych na tę datę stanowisk pracy funkcjonujących w schemacie
organizacyjnym kopalń węgla brunatnego.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd
Apelacyjny podniósł, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy istotnie nie daje
jakichkolwiek podstaw do uznania, iż w objętym sporem okresie będące udziałem
ubezpieczonego, jako wulkanizatora taśm przenośnikowych na odkrywce,
czynności związane wyłącznie z montażem, konserwacją i naprawą taśm na
przenośnikach znajdujących się na koparkach wielonaczyniowych i przenośnikach
przesuwnych, uprawniają do zakwalifikowania jego pracy jako górnika kopalni
odkrywkowej. Przede wszystkim, uwzględniając treść załącznika nr 2 i 3
wspomnianego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia
1994r., nie sposób postawić znaku równości pomiędzy wymienionym w załączniku
nr 2 stanowiskiem wulkanizatora taśm przenośnikowych na odkrywce, a
widniejącym w załączniku nr 3 stanowiskiem górnika kopalni odkrywkowej. Gdyby
bowiem zakresy czynności pracowników zatrudnionych na powyższych
stanowiskach pracy były tożsame, zbędnym byłoby wskazywanie w pkt 30
załącznika nr 2 stanowiska wulkanizatora taśm przenośnikowych na odkrywce i
jego pomocnika, przy jednoczesnym wymienieniu w jego pkt 1 stanowiska górnika
na odkrywce.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że czynności opisane przez pracodawcę w
przedstawionej charakterystyce stanowiska pracy, a także omówione przez
występujących w sprawie świadków oraz samego ubezpieczonego, dają
jednoznaczne podstawy do przyjęcia, iż Jerzy R. w przedmiotowym okresie
zajmował się wyłącznie czynnościami charakterystycznymi dla wulkanizatora taśm
przenośnikowych na odkrywce, niezależnie od miejsca wykonywania tych
czynności. Tym bardziej, iż odwołujący podnoszony przez siebie fakt wykonywania
pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym wiązał jedynie z miejscem
realizowania obowiązków wulkanizatora taśm przenośnikowych znajdujących się na
koparkach i przenośnikach przesuwnych, tj. elementach układu KTZ, nie
podejmując jakiejkolwiek inicjatywy zmierzającej do wykazania, iż w istocie
7
zajmował się czynnościami związanymi z pracą na stanowisku górnika kopalni
odkrywkowej.
Dodatkowo, Sąd drugiej instancji podkreślił, że przeciwko uznaniu, iż w
omawianym okresie odwołujący się pracował na stanowisku górnika na odkrywce,
przemawia także treść znajdującego się w jego aktach osobowych protokołu nr 379
z posiedzenia komisji weryfikacyjnej, która w dniu 4 kwietnia 2002 r. rozpatrywała
wniosek odwołującego się o ustalenie, że w okresie od 3 września 1982 r. do 28
lutego 1995 r., z wyłączeniem okresu urlopu bezpłatnego, jako ślusarz,
wulkanizator oraz wulkanizator taśm wykonywał pracę górniczą - uznając, iż od 3
września 1982 r. do 31 lipca 1984 r., od 1 sierpnia 1984 r. do 31 grudnia 1987 r.
oraz od 13 stycznia 1989 r. do 28 lutego 1995 r. pracował jako wulkanizator, tj. na
stanowisku wymienionym w załączniku nr 2, poz. 30 do rozporządzenia MPiPS z
dnia 23 grudnia 1994 r. W aktach osobowych znajdują się także: wykaz dniówek
przepracowanych na odkrywce za lata 1991-1994 oraz wykaz pracy górniczej ze
wskaźnikiem 1,2 za lata 1995-2002. Tym samym, uznanie obecnie przez byłego
pracodawcę, iż we wskazanym okresie odwołujący wykonywał pracę górnika
kopalni odkrywkowej, uznać należy za nieprawidłowe i jako takie, niemogące
stanowić podstawy do przyjęcia, iż w omawianym okresie ubezpieczony wykonywał
pracę górniczą zaliczaną - przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, w
wymiarze półtorakrotnym.
Powyższy wyrok został w całości zaskarżony skargą kasacyjną wniesioną
przez ubezpieczonego, w której zarzucono naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię przepisu art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy w zw. z art. 50 d ust. 1 pkt 1
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
społecznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353), a poprzednio obowiązującego art.
36 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 37 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy oraz naruszenie
wydanego na podstawie w/w ustawy § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r., a w efekcie punktu 1 działu III załącznika nr 3
do wskazanego rozporządzenia, wydanego w sprawie określania stanowisk pracy
górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy
ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, a w efekcie niewłaściwe uznanie,
że praca wykonywana przez ubezpieczonego na stanowisku wulkanizatora
8
przenośników taśmowych na odkrywce wykonującego prace przodkowe stale, w
pełnym wymiarze czasu pracy na przenośniku znajdującym się na koparce lub
przenośniku przesuwnym pomiędzy koparką i urabianą skarpą, nie była pracą
górniczą w rozumieniu wyżej powołanych przepisów, mimo że zgromadzony
materiał dowodowy w postaci zeznań świadków, protokołu z posiedzenia Komisji
Weryfikacyjnej, akt osobowych ubezpieczonego, akt emerytalnych oraz świadectwa
wykonywania pracy górniczej, jednoznacznie wskazywał, że ubezpieczony
wykonywał pracę górnika kopalni odkrywkowej KWB Bełchatów z/s w Rogowcu;
naruszenie przepisów postępowania w zakresie, który miał wpływ na wynik sprawy
(art. 398 § 1 pkt. 2 k.p.c.), a mianowicie art. 228 § 1 i 2 k.p.c. poprzez niewzięcie
przez Sąd drugiej instancji pod uwagę faktów znanych mu z urzędu, a mianowicie
treści opinii Instytutu Górnictwa Odkrywkowego „POLTEGOR" z dnia 13 kwietnia
2004 r., jak również opinii Katedry Górnictwa Odkrywkowego AGH im. Stanisława
Staszica w Krakowie z dnia 9 sierpnia 2004 r., w których zdefiniowane zostało
pojęcie przodka w kopalniach węgla brunatnego, które to fakty miały istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia miejsca faktycznego wykonywania pracy przez
ubezpieczonego i zakresu jego obowiązków pracowniczych „na stanowisku górnik
kopalni odkrywkowej”; naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 316 § 1 k.p.c.,
art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez
brak odniesienia się przez Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku do tak istotnego dowodu, jakim jest szczegółowa tabela stanowisk pracy
górniczej, stanowiącej załącznik do Zarządzenia Prezesa KWB Bełchatów z dnia 28
grudnia 2003 r. Nr 73/061 wydanego w sprawie wykazu stanowisk pracy górniczej,
ewidencjonowania okresów zatrudnienia na stanowiskach, na których okresy pracy
górniczej zalicza się w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej
emerytury, z którego wynika, że wulkanizatorzy taśm przenośnikowych należą do
wykonujących stałą i w pełnym wymiarze czasu pracę górniczą na odkrywce
kopalni węgla brunatnego, a także poprzez pominięcie przy rozstrzyganiu
okoliczności faktycznych, wynikających z przeprowadzonych dowodów z
dokumentów w postaci protokołu z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej, akt
osobowych ubezpieczonego, akt emerytalnych oraz świadectw pracy, w tym
świadectwa wykonywania pracy górniczej, dla udowodnienia których to okoliczności
9
faktycznych zostały one dopuszczone, w następstwie których to naruszeń oraz
nieprzestrzegania kompetencji Sądu odwoławczego i niespełnienia jego procesowej
funkcji, doszło do pominięcia części materiału dowodowego ze skutkiem
wskazanym w art. 3983
§ 1 pkt. 2 k.p.c.
Wskazując na powyższe, wniesiono o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania na podstawie przepisu art. 3984
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 3989
§ 1 pkt 4
k.p.c., „gdyż skarga kasacyjna oczywiście uzasadniona, w sytuacji gdy zmiana
orzeczenia przez Sąd Apelacyjny nastąpiła bez odniesienia się do ustaleń
faktycz¬nych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji, a mających znaczenie
dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie kwestii rzeczywiście wykonywanej przez
ubezpieczonego pracy górniczej na odkrywce, a co w konsekwencji doprowadziło
do nieprawidłowej kontroli apelacyjnej przez Sąd drugiej instancji, a także ze
względu na to, iż istnieje potrzeba wykładni powoływanego przepisu art. 50 c ust. 1
pkt 4 ustawy emerytalnej, co do pracy wykonywanej przez ubezpieczonego na
stanowisku wulkanizatora taśm przenośnikowych, w szczególności w aspekcie
pracy górniczej”; zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego
kosztów dotychczasowego postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego
za postępowanie przed Sądem pierwszej i drugiej instancji oraz kosztów
postępowania kasacyjnego według norm przepisanych; uchylenie zaskarżonego
wyroku i jego zmianę poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury
górniczej począwszy od dnia 1 maja 2008 r., ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu.
Postanowieniem z 28 września 2010 r. Sąd Najwyższy zawiesił
postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. wobec śmierci wnioskodawcy.
W dniu 19 stycznia 2011 r. Marlena S. i Robert S. jako następcy prawni
zmarłego Jerzego R. złożyli do Sądu Najwyższego wniosek o podjęcie
zawieszonego postępowania i podtrzymali w całości skargę kasacyjną wniesioną w
przedmiotowej sprawie.
Postanowieniem z 22 lutego 2011r. Sąd Najwyższy podjął postępowanie na
podstawie art. 181 pkt 1 k.p.c.
10
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.
Zmiana rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu apelacyjnym nie nastąpiła
na skutek dokonania odmiennych ustaleń. Stan faktyczny sprawy nie był sporny w
zasadniczych jego elementach. Problem sporny sprowadzał się do możliwości
zakwalifikowania pracy wykonywanej przez ubezpieczonego Jerzego R. do pracy
górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym.
Zarzuty skargi odnoszące się do naruszenia przepisów postępowania nie
mogły zostać uwzględnione. Zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. nie jest
zrozumiały, gdyż w jego uzasadnieniu nie podano, w czym skarżący upatrują
niedochowanie przez Sąd wynikającego z tego przepisu obowiązku wzięcia za
postawę wyrokowania stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Z
przepisu tego nie wynika obowiązek odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do
wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie a takie rozumienie zdaje się
wynikać z treści zarzutu kasacyjnego. W skardze zarzut ten został powiązany z
zarzutem naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1
k.p.c. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (mającego – podobnie jak art. 233 § 1
k.p.c. – odpowiednie zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art.
391 § 1 k.p.c.) tylko wyjątkowo może stanowić uzasadnioną podstawę skargi
kasacyjnej. Zarzuty naruszenia przepisów postępowania dla swej skuteczności
wymagają wykazania istotnego wpływu uchybień na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt
2 k.p.c.). W przypadku naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. regulującego
zawartość uzasadnienia wyroku trudne jest wykazanie tego wpływu. Uzasadnienie
sporządzane jest po wydaniu wyroku, zatem z reguły jego jakość nie wpływa na
wynik sprawy. W orzecznictwie przyjmuje się, że tylko w tych przypadkach, gdy
uzasadnienie nie pozwala na dokonanie kontroli kasacyjnej rozstrzygnięcia można
mówić o naruszeniu art. 328 § 2 k.p.c. w istotny sposób wpływającym na wynik
sprawy (z nowszych orzeczeń por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 15 grudnia
2010 r., II PK 138/10, LEX 738557, z 24 listopada 2010 r., I PK 107/10, LEX
737366 i z 9 września 2010 r., I CSK 679/09, LEX 622199). Uzasadnienie
zaskarżonego wyroku bezspornie nie ma takich wad. Natomiast zarzut naruszenia
11
art. 233 § 1 k.p.c. nie może stanowić podstawy skargi, gdyż jak wynika z art. 3983
§
3 k.p.c., podstawą skargi nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. dotyczy oceny dowodów. Ponadto
należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom skargi Sąd Apelacyjny odniósł się do
stanowiska komisji weryfikacyjnej i zmienionego stanowiska pracodawcy w kwestii
zakwalifikowania stanowiska pracy ubezpieczonego Jerzego R., tyle że nie uznał
tych poglądów za przesądzające sporną kwestię. Nieuzasadniony jest też zarzut
naruszenia art. 228 § 1 i 2 k.p.c. wiązany w skardze z niewzięciem pod uwagę
znanego Sądowi z urzędu dowodu z opinii Instytutu Górnictwa Odkrywkowego
„Poltegor” i opinii Katedry Górnictwa Odkrywkowego AGH, z których wynikała
definicja pojęcia przodka w kopalniach węgla brunatnego. Wzięcie pod rozwagę
treści tych opinii, nawet jeśli przyjąć za trafne przypisanie Sądowi ich znajomości z
urzędu, nie mogło mieć wpływu na wynik sprawy, gdyż ten przesądzony został
przez ustalenie zakresu obowiązków pracowniczych wykonywanych przez
ubezpieczonego i jego kwalifikacji prawnej.
Z wiążących w postępowaniu kasacyjnym ustaleń faktycznych (art. 39813
§
2 k.p.c.) wynika, że ubezpieczony wykonywał pracę wulkanizatora taśm
przenośnikowych znajdujących się na koparkach i przenośnikach przesuwnych
polegającą na montażu, konserwacji i naprawie tych taśm. Istota sporu w tej
sprawie polegała na dokonaniu przyporządkowania tej pracy do przepisów
definiujących pracę górniczą.
Sąd Apelacyjny przedstawił i omówił przepisy prawa materialnego mające
zastosowanie w sprawie. Według art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie jednolity
tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) obowiązującego w czasie
zatrudnienia ubezpieczonego a skreślonego z dniem 1 stycznia 2007 r., jak również
według obowiązującego w dacie wydania zaskarżonego wyroku art. 50d tej ustawy,
przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym, między
innymi, w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym
okresy pracy (poza innymi, niemającymi znaczenia w tej sprawie) w przodkach
bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach
przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających,
12
ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach
szybowych. Zarówno w poprzednio obowiązującym stanie prawnym jak i obecnie
minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego został upoważniony do
szczegółowego określenia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa stanowisk pracy, na
których zatrudnienie zalicza się w wymiarze półtorakrotnym (art. 37 ust. 3 ustawy o
emeryturach i rentach a obecnie art. 50d ust. 3 tej ustawy). Ten sam minister został
też upoważniony do określenia ( w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw
gospodarki i spraw Skarbu Państwa) stanowisk, na których zatrudnienie uważa się
za pracę górniczą na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego. Dla ustalenia
uprawnień emerytalnych ubezpieczonego istotne było przesądzenie wykonywania
przez niego w odpowiednim czasie pracy górniczej i pracy górniczej zaliczanej w
rozmiarze półtorakrotnym. Oczywiste jest, że zakres pojęcia pracy górniczej jest
szerszy niż pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym. Sporna kwestia
sprowadzała się do zaliczenia pracy (górniczej) ubezpieczonego w wymiarze
półtorakrotnym.
W ocenie Sądu Najwyższego, Sad Apelacyjny słusznie dokonał
porównania treści załączników do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy
górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy
ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8)
obowiązującego zgodnie z art. 194 ustawy o emeryturach i rentach. W wykazie
stanowiącym załącznik nr 2 do tego rozporządzenia wymieniono 32 stanowiska
pracy w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych
podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego, na których
zatrudnienie uważa się za pracę górniczą. Wśród tych stanowisk wymieniono pod
pozycją 30 wulkanizatora taśm przenośnikowych na odkrywce. Natomiast wykaz
stanowiący załącznik nr 3 do tego rozporządzenia w części III zawierający
wymienienie stanowisk pracy, na których okresy pracy zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym w kopalniach węgla brunatnego obejmuje tylko 8 stanowisk. Nie ma
wśród nich stanowiska wulkanizatora. Ubezpieczony twierdził, że dotyczy go
stanowisko wymienione pod pozycją 1 tego wykazu to znaczy stanowisko górnika
13
kopalni odkrywkowej. Taki pogląd nie może być zaakceptowany. Gdyby tak
rozumieć stanowisko pracy wymienione pod pozycją 1, wszyscy objęci
załącznikiem nr 2 mogliby być uważani za wykonujący pracę zaliczaną w wymiarze
półtorakrotnym. Wszyscy wykonywali w pewnym sensie pracę górnika kopalni
odkrywkowej, skoro zostali objęci wykazem stanowisk pracy górniczej w kopalni
węgla brunatnego. Tymczasem tylko nieliczne spośród stanowisk pracy górniczej
uzasadniają zaliczenie pracy na nich w wymiarze półtorakrotnym. Przykładowo
można podać, że załącznik nr 2 obejmuje trzy stanowiska pracy górnika ( górnik na
odkrywce, górnik – odwadniacz złóż na odkrywce, górnik strzałowy na odkrywce i
jego pomocnik). Załącznik nr 3 obejmuje dwa stanowiska pracy górnika: górnika
kopalni odkrywkowej i górnika strzałowego kopalni odkrywkowej. Pominięte zostało
stanowisko górnika odwadniacza. Spośród 12 stanowisk pracy operatorów
zamieszczonych w załączniku nr 2 tylko cztery znalazły się w załączniku nr 3.
Skoro zatem stanowisko pracy wulkanizatora taśm przenośnikowych na odkrywce
zawarte w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 nie zostało objęte wykazem-
załącznikiem nr 3, to oznacza to niemożliwość zaliczenia pracy wykonywanej na
tym stanowisku w wymiarze półtorakrotnym. Stanowisko górnika kopalni
odkrywkowej wymienione pod pozycją 1 załącznika nr 3 to stanowisko górnika na
odkrywce z pozycji 1 załącznika nr 2 a nie również stanowisko wulkanizatora z
pozycji nr 30 załącznika nr 3.
Przedstawiona analiza prowadzi zatem do wniosku niezasadności zarzutów
naruszenia prawa materialnego przedstawionych w skardze kasacyjnej.
Z tych wszystkich względów skarga kasacyjna jako pozbawiona
uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.