Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 470/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Specjalistycznego Psychiatrycznego Zespołu Opieki
Zdrowotnej w J. z siedzibą w J.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 6 kwietnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 lutego 2010 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i zmienia wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 29 maja 2009 r. w ten sposób, że
oddala powództwo i zasądza od powoda na rzecz
pozwanego Skarbu Państwa - Ministra Zdrowia kwotę
2
6300 (sześć tysięcy trzysta) złotych tytułem zwrotu
kosztów postępowania za obie instancje,
2) zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa -
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2700
(dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów
postępowania kasacyjnego.
3
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 maja 2009 r., uwzględniając powództwo
Specjalistycznego Psychiatrycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w J., zasądził od
pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa kwotę 144.231,23 złotych
z odsetkami ustawowymi.
Jak ustalił ten Sąd, powód zawarł dnia 13 grudnia 2005 r. z Narodowym
Funduszem Zdrowia P. Oddziałem Wojewódzkim w R. umowę o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej w warunkach stacjonarnych lub ambulatoryjnych w
zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Cenę jednostek
rozliczeniowych określono w załączniku do umowy. W dniu 5 września 2006 r.
weszła w życie ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o przekazaniu środków finansowych
świadczeniodawcom na wzrost wynagrodzenia (Dz. U. Nr 149, poz. 1076
nazywana dalej – ustawa z dnia 22 lipca 2006 r.), z której wynikał obowiązek
podwyższenia pracownikom wynagrodzenia. W związku z tym w ustawie tej
nałożono na Narodowy Fundusz Zdrowia (dalej jako NFZ) obowiązek zmiany
zawartych już umów. Dnia 25 września 2006 r. została wprowadzona zmiana do
umowy zawartej z powodem przez uwzględnienie podwyżki wynoszącej 832.255,35
złotych, wywołanej działaniem ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. Umowa na rok 2007
uwzględniała już skutki podwyżki wynagrodzeń. Dochodzona kwota obejmuje
niepokrytą przez pozwanego wartość świadczeń zdrowotnych udzielanych osobom
nieubezpieczonym w okresie od października 2006 r. do października 2007 r.
włącznie, obejmującą wzrost wynagrodzeń wprowadzonych ustawą z dnia 22 lipca
2006 r.
Pozwany Skarb Państwa podnosił, że przepisy ustawy z dnia 22 lipca 2006 r.
wskazują NFZ jako źródło finansowania podwyżek wynagrodzeń dla pracowników
służby zdrowia a przepisy rozporządzenia Rady Ministrów dnia 20 grudnia 2004 r.
w sprawie sposobu i trybu finansowania z budżetu państwa świadczeń opieki
zdrowotnej świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni (Dz. U. Nr 281, poz. 2789
nazywane dalej jako rozporządzenie z dnia 20 grudnia 2004 r.), nakazują ustalanie
ceny na poziomie ceny najniższej przewidzianych w umowach zawieranych przez
NFZ.
4
Oceniając pozytywnie roszczenie powoda Sąd Okręgowy odwołał się do
treści rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia
1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunków kosztów w publicznych
zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194 dalej jako rozporządzenie
z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie zasad rachunku kosztów) i wskazał, że cena
czyli koszt sprzedaży świadczenia zdrowotnego jest obliczana jako suma
jednostkowych kosztów własnych wszystkich nośników kosztów zużytych podczas
wykonywania świadczenia, a więc kosztów osobowych, co oznacza wynagrodzenie
pracowników. Zatem podwyższenie tego wynagrodzenia oznacza wzrost kosztów,
a więc i ceny.
Sąd Apelacyjny, który wyrokiem z dnia 5 lutego 2010 r. oddalił apelację jaką
wniósł pozwany od wyroku uwzględniającego powództwo, uznał za prawidłowe
stanowisko Sądu pierwszej instancji. Z § 3 ust. 4 i 8 b rozporządzenia z dnia 20
grudnia 2004 r. wynika, że cenę każdego rodzaju świadczenia opieki zdrowotnej
ustala się na poziomie najniższej ceny danego rodzaju świadczenia ustalonej przez
spzoz. Przed wejściem w życie ustawy z dnia 22 lipa 2006 r. cena najniższa była
inna, po wejściu w życie ustawy jest inna – wyższa, już z tej przyczyny, że
wkalkulowano w nią koszty podwyżki płac. Podwyżka wynagrodzenia bez wzrostu
ceny świadczenia czyniłaby zbędnymi przepisy m. in. art. 3, czy też art. 4 tej
ustawy. Cenę świadczenia wyznacza także poziom płac pracowników.
Jak prawidłowo przyjął Sąd pierwszej instancji, wynagrodzenia stanowią koszt
tworzący cenę. Skoro pozwany nie zapłacił tej części kosztów świadczeń
udzielonych przez powoda osobom nieubezpieczonym, które były wynikiem
wzrostu wynagrodzeń pracowników powoda, żądanie zapłaty należało uznać
za uzasadnione.
Pozwany Skarb Państwa – Minister Zdrowia wniósł skargę kasacyjną od
wyroku Sądu drugiej instancji. Zarzucił w niej naruszenie:
- art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. przez przyjęcie że pierwszy
przepis skutkuje wzrostem cen świadczeń udzielanych na rzecz
świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni;
5
- art. 5 nr 1 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. przez przyjęcie, że pozwany
odpowiada za wzrost kosztów funkcjonowania powoda wyższy niż
wynikający z przekazanych na podstawie art. 3 ust. 1 tej ustawy środków
finansowych;
- § 13, § 17 ust. 2 § 22 i § 23 załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z
dnia 6 października 2005 r. w sprawie ogólnych warunków umów
o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 197, poz. 1643 – dalej
jako rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów) przez
niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że wzrost środków pozyskanych przez
powodowy szpital oznaczał wzrost ceny świadczenia;
- § 3 ust. 4 pkt 7 rozporządzenia z dnia 20 grudnia 2004 r. przez niewłaściwe
zastosowanie i przyjęcie, że wzrost globalnej kwoty środków pozyskanych
przez powodowy szpital od NFZ oznaczał wzrost ceny świadczenia;
- § 7 rozporządzenia z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie rachunku kosztów,
przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wzrost hipotetyczny kosztów
działalności powodowego szpitala skutkował wzrostem ceny uzyskiwanej od
NFZ, a co za tym idzie także wzrostem ceny uzyskiwanej od pozwanego
Skarbu Państwa – Ministra Zdrowia.
Na tej podstawie pozwany Skarb Państwa wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i uwzględnienie apelacji przez oddalenie powództwa ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna pozwanego zasługuje na uwzględnienie. Art. 3 ust. 1
ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. stanowił podstawę wzrostu zobowiązania NFZ wobec
świadczeniobiorców (art. 136 pkt 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz. U.
Nr 210, poz. 2135 ze zm. dalej jako ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r.) za okres od
października 2006 r. do końca 2007 r., w związku z ustawowym wzrostem
wynagrodzenia pracowników służby zdrowia. W ten sposób, przez podwyższenie
zobowiązania NFZ, został sfinansowany wzrost wynagrodzeń pracowników
6
świadczeniodawców a źródłem finansowania tego wzrostu były środki określone
w planie finansowym NFZ (art. 9 ust. 1 tej ustawy).
Z podwyższeniem zobowiązania NFZ nie łączył się wzrost jednostkowych
cen świadczeń. Trudne do pogodzenia z zasadami racjonalnego gospodarowania
środkami publicznymi byłoby założenie finansowania ze środków publicznych
wzrostu wartości kosztów pracy będących składnikiem cen świadczeń zdrowotnych,
przy jednoczesnym pokrywaniu przez ten sam podmiot z tych samych źródeł
powiększonych - też ze względu na wzrost wynagrodzeń - jednostkowych cen
świadczeń zdrowotnych. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie
w wyroku z dnia 10 lutego 2011 r. (sygn. akt I ACa 607/10, nie publ.), odesłanie
w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. tylko do art. 136 pkt 5 wymienionej
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. było zamierzone, wskazujące na wolę obciążenia
kosztami pracy w powiększonej części wyłącznie NFZ, przy czym istotą tej regulacji
było podwyższenie kwoty zobowiązania NFZ wobec świadczeniodawców o kwoty
stanowiące dodatkowe koszty wynagrodzeń, bez wpływu na cenę świadczeń.
Ten zamiar ustawodawcy wynikał jednoznacznie z projektu ustawy z dnia 22 lipca
2006 r. w którym podkreślono, że uwzględnienie przez NFZ środków finansowych
na pokrycie wzrostu wynagrodzeń osób zatrudnionych w publicznych zakładach
opieki zdrowotnej nie wpływa na cenę świadczeń opieki zdrowotnej i ich liczbę
ustalone w postępowaniu w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej.
W odróżnieniu od niespójnych systemowo rozwiązań dotyczących wzrostu
wynagrodzeń pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
przyjętych na lata 2001 i 2002 na podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 1995 r.,
Nr 1, poz. 2 ze zm.), który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2001 r. (zob. uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r., III CZP
130/05, OSNC 2006 r., z. 11, poz. 177; z dnia 8 kwietnia 2004 r., I PZP 8/04, OSNP
2005 r., z. 8, poz. 105), ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. określa nie tylko wysokość
ale także tryb przekazywania środków na wzrost wynagrodzeń pracowników służby
zdrowia z wskazaniem źródła finansowania podwyżek.
7
Zgodnie z treścią § 17 ust. 2 rozporządzenia w sprawie ogólnych warunków
umów, w przypadku świadczeń rozliczanych na podstawie ceny jednostkowej
jednostki rozliczeniowej, a do tej kategorii należą świadczenia z zakresu opieki
psychiatrycznej i leczenia uzależnień, dla każdego okresu rozliczeniowego
należność z tytułu realizacji świadczeń z danego zakresu i okresu rozliczeniowego
stanowi iloczyn liczby jednostek rozliczeniowych odpowiadający udzielonym
świadczeniom i ceny jednostkowej jednostki rozliczeniowej uwzględniający
współczynniki korygujące. Z żadnej normy prawnej ani umowy stron nie wynika
upoważnienie do korygowania ceny jednostkowej ze względu na przyjęty w ustawie
z dnia 22 lipca 2006 r. wzrost wynagrodzeń pracowników służby zdrowia.
Brak wpływu ustawowo określonego wzrostu wynagrodzeń na cenę
jednostkową jednostki rozliczeniowej potwierdza i to, że środki na podwyżki
wynagrodzeń były przekazywane niezależnie od zapłaty za świadczenia
dokonywanej według zasad określonych w rozporządzeniu w sprawie ogólnych
warunków umów.
W ten sam sposób traktowane były przez powoda środki przeznaczone na
podwyżki wynagrodzeń w 2006 r. opisane w aneksie z dnia 25 września 2006 r. do
umowy z dnia 13 grudnia 2005 r. o udzielanie świadczeń w 2006 r. (§ 1 ust. 2
aneksu). Określona w tym aneksie kwota 832.255, 35 złotych miała być przekazana
w trzech równych miesięcznych ratach niezależnie od ilości udzielonych świadczeń.
Środki przyznane z tego samego tytułu na 2007 r. w wysokości 3.329.021 złotych
zostały ujęte w planie rzeczowo finansowym oddzielnie, także bez wpływu na cenę
któregokolwiek z rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, które w porównaniu do
roku 2006 nie uległy zmianie.
Przyjęty w ustawie z dnia 22 lipca 2006 r. i funkcjonujący w praktyce sposób
rozliczania środków publicznych przeznaczonych na wzrost wynagrodzeń ma
bezpośredni wpływ na sposób i tryb finansowania z budżetu państwa świadczeń
opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni
8
uregulowany w rozporządzeniu z dnia 20 grudnia 2004 r. Zgodnie bowiem z jego
§ 3 ust. 1, świadczenia opieki zdrowotnej udzielane świadczeniobiorcom innym niż
ubezpieczeni są finansowane z budżetu państwa (§ 2) na podstawie faktury
i miesięcznego zestawienia sporządzanego przez świadczeniodawcę. Z dalszego
postanowienia § 3 ust. 4 pkt 7 i 8 tego rozporządzenia wynika, ze cena każdego
rodzaju świadczenia, - poza świadczeniami wysoko specjalistycznymi, o których
mowa w art. 11 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. - ustalana jest na
poziomie najniższej ceny przewidzianej w umowach o świadczeniach opieki
zdrowotnej, zawieranych przez dany oddział wojewódzki NFZ. Jak zostało
wyjaśnione na wstępie, ceny te nie uległy zmianie w związku ze wzrostem
wynagrodzeń pracowników służby zdrowia, który został sfinansowany ze środków
publicznych. Dlatego bezpodstawne jest obciążanie pozwanego wyższą,
wynikającą tylko z ustawowego wzrostu wynagrodzeń wprowadzonych ustawą
z dnia 22 lipca 2006 r., kwotą za świadczenia zdrowotne udzielane przez powódkę
innym świadczeniobiorcom niż ubezpieczeni w okresie od miesiąca października
2006 r. do października 2007 r.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. orzekł jak
w sentencji rozstrzygając o kosztach postępowania stosownie do treści art. 39821
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 oraz art. 98 k.p.c.