Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 340/10
POSTANOWIENIE
Dnia 13 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z wniosku E. S.A. w K. – Oddziału w C.
przy uczestnictwie Bolesława P.
o ustanowienie służebności przesyłu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 kwietnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 11 maja 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 11 maja 2010 r. Sąd Okręgowy obciążył
nieruchomość położoną w P., pow. K. (działkę nr 43/2 wpisaną do księgi wieczystej
nr [...]), stanowiącą własność Bolesława P., na rzecz E. S.A. Oddział w C.
służebnością przesyłu polegającą na prawie przeprowadzenia pasem gruntu o
powierzchni 361 m2
(opisanym szczegółowo w opinii biegłego geodety)
napowietrznych linii energetycznych oraz posadowienie stacji transformatorowej
słupowej STS 20/250, słupów średniego napięcia 15 kV i korzystania z tego pasa w
zakresie niezbędnym do usuwania awarii, wykonywania konserwacji, remontów i
wymiany urządzeń elektroenergetycznych. Zasądził również od wnioskodawcy E.
S.A. Oddział w C. na rzecz uczestnika postępowania Bolesława P. wynagrodzenie
w wysokości 10 966 zł.
Sąd ustalił, że należąca do uczestnika działka nr 43/2, o powierzchni 1,1078
ha, obejmuje grunty orne, las i grunty leśne. Jest niezabudowana, nieogrodzona
i nieuprawiana. Na jej części (o powierzchni 361 m2
) usytuowane są urządzenia
przesyłowe wnioskodawcy w postaci stacji transformatorowej STS 20/280 na
czterech słupach oraz linii energetycznej średniego napięcia 15 kV na dwóch
słupach. Wnioskodawca wzywał uczestnika do uregulowania służebności przesyłu,
ale bezskutecznie. W toku postępowania sądowego uczestnik zgodził się na
ustanowienie służebności za godziwym wynagrodzeniem. W sprawie I C 292/05
Sąd Okręgowy zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika wynagrodzenie za
10-letnie bezumowne korzystanie z części działki nr 43/2 w wysokości 266 159,62
zł.
Sąd Rejonowy uznał, że istnieje podstawa prawna do ustanowienia
służebności przesyłu (art. 3051
k.c.) z należnym wynagrodzeniem (art. 3052
§ 1
k.c.). Wysokość tego wynagrodzenia została ustalona na podstawie opinii biegłego,
z której m. in. wynikało, że ograniczenie praw właściciela dotyczy terenu
o powierzchni 1080 m2
, w tym obszaru bezpośrednio położonego pod linią
energetyczną (720 m2
), na którym ograniczone zostały możliwości budowlane.
Nastąpiło też trwałe obniżenie wartości rynkowej całej działki oraz uciążliwość dla
właściciela związana z obsługą urządzeń przesyłowych.
3
Stanowisko to podzielił Sąd Okręgowy oddalając apelację uczestnika
postępowania.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że w postępowaniu pierwszoinstancyjnym
uwzględniono wszystkie wnioski dowodowe stron złożone przed zamknięciem
rozprawy i było ono wystarczające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy.
Nie było natomiast podstaw do uwzględnienia wniosków dowodowych
zamieszczonych w apelacji, ponieważ mogły być zgłoszone przed Sądem I instancji
(art. 381 k.p.c.).
Sąd Okręgowy wyraził też pogląd, ze wynagrodzenie określone w art. 3052
§ 1 k.c. ma postać świadczenia jednorazowego rekompensującego uszczerbek
właściciela, ale nieprzynoszącego zysku.
Uczestnik postępowania w skardze kasacyjnej wniósł o uchylenie
postanowienia odwoławczego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:
a) art. 217 § 2 k.p.c. przez nieprzeprowadzenie wszystkich wniosków
dowodowych, w szczególności z opinii biegłych, którzy wydali opinię w sprawie
I C 292/05, z dowodu z oględzin, z dowodu z opinii biegłego z zakresu
budownictwa na okoliczność przeniesienia urządzeń przesyłowych w inne
miejsce oraz dowodu z opinii innego rzeczoznawcy co do wysokości
wynagrodzenia przysługującego właścicielowi;
b) art. 224 i 227 k.p.c. w związku z art. 626 k.p.c. przez zaniechanie
przeprowadzenia obligatoryjnego dowodu z oględzin oraz przez przedwczesne
zamknięcie rozprawy;
c) art. 225 k.p.c. przez zaniechanie otwarcia na nowo zamkniętej rozprawy.
Powołał się również na naruszenie prawa materialnego, a mianowicie
art. 3052
k.c. i art. 5 k.c. przez przyznanie mu jednorazowego wynagrodzenia
zamiast periodycznego.
Zarzucił także naruszenie przepisów konstytucyjnych dotyczących równego
traktowania obywateli (art. 32 Konst.) oraz chroniących prawo własności (art. 64
ust. 3 Konst.).
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uczestnik wyraził w sposób jednoznaczny zgodę na ustanowienie
służebności przesyłu (k. 43). Podstawa prawna uzasadniająca żądanie
wnioskodawcy istniałaby także przy braku zgody właściciela (zob. art. 3051
k.c.).
Jedynym rzeczywistym problemem prawnym w tej sprawie była w konsekwencji
wysokość wynagrodzenia przysługującego właścicielowi (art. 3052
§ 1 k.c.).
Uczestnik twierdził, że wynagrodzenie te powinno mieć charakter
periodyczny. Istnieją jednak poważne argumenty na rzecz kwalifikowania
wynagrodzenia jako jednorazowego świadczenia pieniężnego, do których
przychyliły się oba Sądy. Jest to jednak problem teoretyczny, niemający istotnego
znaczenia w rozpoznawanej sprawie, w której należało ocenić, czy przyznane
wynagrodzenie było odpowiednie, niezależnie od formy płatności.
Odnosząc się do zarzutów procesowych należy wskazać, że dotyczą one
wyłącznie postępowania pierwszoinstancyjnego, podczas gdy Sąd Najwyższy
rozpoznaje skargę kasacyjną od wskazanych prawomocnych orzeczeń wydanych
przez sąd drugiej instancji (por. art. 3981
§ 1 k.p.c.), oceniając uchybienia tego sądu
w granicach podstaw, skonkretyzowanych wskazaniem konkretnych „naruszonych”
przepisów (art. 3983
§ 1 k.p.c. w związku z art. 39813
§ 1 k.p.c.). Sąd Najwyższy
nie może zastępować strony (jej pełnomocnika) i formułować za nią zarzutów
kasacyjnych w sposób poprawny. Przepisem, który odnosi się do postępowania
odwoławczego, jest m. in. art. 381 k.p.c., ale nie został on w skardze kasacyjnej
powołany.
Należy podkreślić, że wysokość należnego właścicielowi wynagrodzenia
została zasądzona na podstawie kompetentnej opinii biegłego i nie istnieją
w aktach sprawy dowody podważające tę opinię. Sąd Okręgowy nie mógł orzekać
na podstawie okoliczności nieustalonych, hipotetycznych.
Bezskuteczność zarzutów procesowych przesądza również o bezzasadności
zarzutów materialnoprawnych. Ustalone w sposób prawidłowy wynagrodzenie nie
może oznaczać naruszenia art. 3052
k.c. bądź art. 5 k.c. Potrzeba zastosowania
tego ostatniego przepisu nie została wykazana. Również wskazane w skardze
kasacyjnej przepisy konstytucyjne zostały powołane w sposób nieuzasadniony.
5
Ustanowienie służebności ingeruje wprawdzie w prawa właściciela, ale w sposób
ustawowo dozwolony, z przewidzianym prawem uwarunkowaniami. Niezrozumiałe
jest natomiast powołanie się na art. 32 Konstytucji.
Strona skarżąca nie wykazała w konsekwencji, że Sąd II instancji zastosował
i zinterpretował właściwe dla postępowania odwoławczego przepisy w sposób
nieuprawniony. Należało zatem oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).