Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 21/11
POSTANOWIENIE
Dnia 20 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa – Ministra Pracy i Polityki Społecznej
przy uczestnictwie Fundacji „P. H.” z siedzibą w P.
o wydanie orzeczenia w przedmiocie zgodności działania fundacji
z przepisami prawa,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 kwietnia 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 2 grudnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w W. odrzucił
skargę kasacyjną wnioskodawcy od postanowienia tego Sądu z dnia 29 czerwca
2010 r. oddalającego apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w W., którym
oddalony został wniosek Skarbu Państwa – Ministra Pracy i Polityki Społecznej o
orzeczenie niezgodności działania Fundacji „P. H.” w P. z przepisami prawa i
statutem. Sąd Okręgowy stwierdził, że – wbrew odmiennym zapatrywaniom
wnioskodawcy – sprawa, której przedmiotem jest orzeczenie o zgodności działania
fundacji z przepisami prawa i statutem oraz z celem, w jakim fundacja została
ustanowiona, nie może być uznana za sprawę z zakresu prawa osobowego w
rozumieniu art. 5191
§ 1 k.p.c., wobec czego w sprawie takiej skarga kasacyjna nie
przysługuje (art. 3986
§ 2 k.p.c.).
W zażaleniu na to postanowienie wnioskodawca zarzucił naruszenie art.
5191
§ 1 k.p.c. przez błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że postępowanie
przewidziane w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (jedn.
tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm. – dalej: „u.f.”) nie jest postępowaniem
w sprawach osobowych, i art. 3986
§ 2 k.p.c. przez jego zastosowanie do sytuacji
nieobjętej hipotezą tego przepisu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 5191
§ 1 k.p.c., od wydanego przez sąd drugiej instancji
postanowienia co do istoty sprawy oraz od postanowienia w przedmiocie
odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie
w sprawie – w sprawach z zakresu prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego
– przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej.
Objaśniając znaczenie rodzajów spraw, które ustawodawca wymienił
w przytoczonym przepisie, trzeba w pierwszej kolejności odwołać się do
systematyki i nazewnictwa kodeksu postępowania cywilnego. Nie powinno
3
w związku z tym budzić wątpliwości, że sprawami z zakresu prawa osobowego są
sprawy wymienione w dziale I tytułu II księgi drugiej części pierwszej kodeksu, do
których należą sprawy o uznanie za zmarłego, o stwierdzenie zgonu
i o ubezwłasnowolnienie. Nie jest to jednak wyliczenie wyczerpujące, ponieważ
sprawy należące do postępowania nieprocesowego są normowane także poza
kodeksem postępowania cywilnego.
Przystępując do wykładni pojęcia spraw z zakresu prawa osobowego,
unormowanych poza kodeksem, wypada przypomnieć, że w prawie rzymskim
prawo osobowe było częścią wprowadzonego przez Gaiusa podziału prawa na
prawo dotyczące osób, prawo dotyczące rzeczy i prawo dotyczące skarg. Przepisy
normujące postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego zawierał dekret
z dnia 29 sierpnia 1945 r. – Prawo osobowe (Dz.U. Nr 40, poz. 223), zastąpiony
następnie ustawą z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U.
Nr 34, poz. 311), uchyloną z kolei przez art. III pkt 1 ustawy z dnia 23 kwietnia
1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.).
Obecnie przyjmuje się, że prawo osobowe jest działem prawa cywilnego,
a w pewnym stopniu także prawa publicznego, które zajmuje się osobami
fizycznymi i osobami prawnymi, ich statusem, zdolnością prawną oraz zdolnością
do czynności prawnych, a ponadto chroni dobra osobiste w ujęciu art. 23, 24 i 43
k.c. W orzecznictwie do spraw z zakresu prawa osobowego zalicza się sprawy
dotyczące obywatelstwa (ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim,
jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), dotyczące imion i nazwisk
(ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska, Dz.U. Nr 220,
poz. 1414), z zakresu akt stanu cywilnego (ustawa z dnia 29 września 1986 r. –
Prawo o aktach stanu cywilnego, jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze
zm.), sprawy dotyczące obowiązku poddania się leczeniu w zamkniętym zakładzie
lecznictwa odwykowego, orzeczonego na podstawie art. 26 ustawy z dnia
26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.), a także sprawy
dotyczące ochrony zdrowia psychicznego ( ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r.
o ochronie zdrowia psychicznego, Dz.U. Nr 111, poz. 535 ze zm.; zob.
4
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2001 r., III CKN 1454/00,
OSNC 2001, nr 7-8, poz. 116, z dnia 30 maja 2001 r., III CKN 155/01, OSNC 2001,
nr 7-8, poz. 21, z dnia 11 października 2001 r., II CZ 100/01, nie publ. i z dnia
19 grudnia 2001 r., IV CZ 207/01, nie publ.).
Sprawy należące do postępowania nieprocesowego unormowane zostały
również w ustawie z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach. Są to nie tylko sprawy
rejestrowe, związane z uzyskaniem przez fundację osobowości prawnej z chwilą jej
wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, lecz także sprawy z zakresu nadzoru
nad fundacjami wyposażonymi w przymiot osobowości prawnej. O zgodności
działania fundacji z przepisami prawa i statutem oraz celem, w jakim fundacja
została ustanowiona, orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek
właściwego ministra lub starosty (art. 12 ust. 1). Jeżeli działanie zarządu fundacji
w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest
niezgodne z jej celem, właściwy minister lub starosta może wyznaczyć odpowiedni
termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może żądać
dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji (art. 14 ust. 1). Po
bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, albo w razie dalszego
uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem, statutem
lub celem fundacji, właściwy minister lub starosta może wystąpić do sądu
o zwieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego (ust. 2).
Zarządca przymusowy reprezentuje fundację w sprawach wynikających z zarządu,
w tym również w postępowaniu sądowym; jest on obowiązany wykonywać
czynności potrzebne do prawidłowego działania fundacji (ust. 3). Sąd uchyli swe
postanowienie o zawieszeniu zarządu fundacji i wyznaczeniu zarządcy
przymusowego na wniosek zarządu fundacji, jeżeli z okoliczności wynika, że
działania, o których mowa w ust. 1, zostaną zaniechane (ust. 4).
Żaląca ma rację podnosząc, że postępowanie nadzorcze, unormowane
w art. 12 ust. 1 u.f., w zasadniczy sposób dotyka fundacji jako osoby prawnej,
może bowiem doprowadzić do zawieszenia jej statutowego organu i wyznaczenia
zarządcy przymusowego, a nawet wpłynąć na samą istotę bytu prawnego fundacji.
Przytoczone argumenty przemawiają na rzecz tezy, że sprawy wyłaniające się na
5
tle nadzoru nad działalnością fundacji wyposażonych w osobowość prawną są
sprawami z zakresu prawa osobowego w rozumieniu art. 5191
§ 1 k.p.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze
w związku z art. 394 1
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13