Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku J. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o zwrot świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 7 listopada 2012 r. sygn. akt IV U 1495/12

oddala apelację

III AUa 3/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. decyzją z dnia
26 lipca 2012r. nie odstąpił od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia przez J. Z., określonego decyzją z dnia 9 września 2010r. za okres od października 2009r. do kwietnia 2010r. w łącznej kwocie 5.352,49 zł.

W podstawie prawnej decyzji powołał art.84 ust.8 w zw. z art. 83 ust. 1
ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz .U.

z 2009r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że odwołujący nie wywiązał się z układu ratalnego, który został zerwany pomimo tego, że wnioskodawca był zatrudniony i otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 1600 zł miesięcznie. Organ rentowy podkreślił, że odmówił wnioskodawcy odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego z uwagi na fakt nie stwierdzenia całkowitej nieściągalności zadłużenia, jak również nie wdrożenia egzekucji administracyjnej, która potwierdziłaby ewentualnie niemożność wyegzekwowania powstałego zadłużenia.

Powyższą decyzję zakwestionował J. Z. w odwołaniu skierowanym do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie argumentując, że odmowa odstąpienia od żądania zwrotu powyższego świadczenia jest niezwykle krzywdząca i bezzasadna. Wyjaśnił, że istotnie układ ratalny został przez niego zerwany, ponieważ nie był w stanie regularnie uiszczać rat w wysokości 100 zł miesięcznie i wskazał, że będąc zatrudnionym w (...)w I. otrzymywał wynagrodzenie dwumiesięczne w wysokości 1600 zł, tak że po odliczeniu podatku miesięcznie jego dochód wynosił 550 zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie z przyczyn, które legły u podstaw wydania zaskarżonej decyzji i dodatkowo wyjaśnił, że decyzja ma uzasadnienie w treści art. 84 ust.8 ustawy
z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie po rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 7 listopada 2012r., sygn. akt IV U 1495/12 oddalił odwołanie.

Sąd ten ustalił, że decyzją z 9 września 2010r. J. Z. został zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od października 2009r. do kwietnia 2010r. w łącznej kwocie 9.175,05 zł. Od tej decyzji wnioskodawca odwołał się do Sądu Rejonowego w Krośnie, który oddalił jego odwołanie. W dniu 23 maja 2011r. J. Z. zwrócił się do organu rentowego z prośbą o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, wskazując na trudną sytuację materialną i zdrowotną.

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2011r. ZUS Oddział w J. odstąpił w ½ części żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia chorobowego na łączną kwotę 5288,23 zł oraz zaproponował spłatę pozostałego zadłużenia w 53 ratach.

W dniu 9 sierpnia 2011r. wnioskodawca zawarł z organem rentowym umowę (...)o rozłożeniu na raty należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia
z ubezpieczenia społecznego. Dalej Sąd ustalił, że w dniu 23 maja 2012r. wnioskodawca zwrócił się do Zakładu z wnioskiem o umorzenie pozostałej spłaty zadłużenia. Zaskarżoną decyzją z 26 lipca 2012r. ZUS Oddział w J. odmówił J. Z. odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

W ocenie Sądu I instancji w rzeczonym stanie faktycznym wypłacony zasiłek chorobowy był świadczeniem nienależnym i dlatego podlega zwrotowi. Nadto odwołujący nie sprecyzował konkretnych zarzutów co do zaskarżonej decyzji, a w sformalizowanym postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych, nie znajduje zastosowania klauzula zasad współżycia społecznego, w odniesieniu do czynności organu rentowego, który wydając decyzję realizuje ustawowe kompetencje organu władzy publicznej.

W podstawie prawnej Sąd powołał przepis art. 84 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i dodatkowo przepis art.
477 ¹⁴ § 1 kpc.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie skierował do Sądu Apelacyjnego J. Z. , w której domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i ponownego rozpoznania sprawy. Podnosił w istocie te same twierdzenia i zarzuty, jakie zawierało skierowane do Sądu I instancji odwołanie.

Domagał się odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia i umorzenia pozostałego zadłużenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja J. Z. jest nieuzasadniona i jako taka na uwzględnienie nie zasługuje, wbrew bowiem podniesionym w niej zarzutom i przytoczonym na ich uzasadnienie twierdzeniom wyrok Sądu Okręgowego w Krośnie jest wyrokiem trafnym
i odpowiadającym prawu.

Na wstępie zauważyć wypadnie, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych granice rozpoznania przez sąd każdorazowo wyznacza treść zaskarżonej decyzji.

W przedmiotowej sprawie oznacza to, że kontroli ze strony Sądu podlega zasadność decyzji odmawiającej J. Z. odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od października 2009r. do kwietnia 2010r.
w łącznej kwocie 5.352,49 zł.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że w związku z ustaleniem przez Sąd Rejonowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie, a następnie Sądu II instancji, iż wnioskodawca w spornym okresie pobrał nienależne świadczenie i jest zobowiązany do jego zwrotu.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy spór sprowadza się do rozstrzygnięcia kwestii odstąpienia przez ZUS od żądania zwrotu nienależnie pobranego przez apelującego świadczenia.

Sąd Okręgowy zdaniem Sądu Apelacyjnego dokonał takich ustaleń, które doprowadziły do rozstrzygnięcia, które w efekcie skutecznie podważone być nie może.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Wyjątek od tej reguły przewiduje art. 84 ust. 8 ustawy, w myśl którego Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

1. zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2. kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia
w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Mając na względzie, że przepis ten posługuje się pojęciem okoliczności "szczególnie uzasadnionych" należy uznać, że przypadki jego zastosowania winny mieć charakter wyjątkowy, a sam przepis art. 84 ust. 8 nie powinien być interpretowany rozszerzająco. W ramach katalogu przykładowych okoliczności uzasadniających stosowanie ulg wskazuje się: brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie od osoby zobowiązanej zwrotu świadczeń; ustalenie, że w przypadku zwrotu świadczeń osoba zobowiązana lub osoby pozostające na jej utrzymaniu zostałyby pozbawione niezbędnych środków utrzymania; ciężką chorobę powodującą niezdolność do pracy lub niepełnosprawność osoby zobowiązanej, członka jej rodziny lub innej osoby pozostającej na jej utrzymaniu; wiek osoby zobowiązanej; zdarzenia losowe (kradzież, wypadek, pożar, powódź, inne klęski żywiołowe) powodujące szczególne trudności
w sytuacji materialnej osoby zobowiązanej (por. red. B. Gudowska, J. Strusińska-Żukowska Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, Warszawa 2011).

Przedstawiona regulacja jest kompletna, w tym sensie, że brak jakichkolwiek podstaw prawnych do sięgania nie tylko do ustawy o finansach publicznych, ale także do przesłanek umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne zawartych w rozporządzeniu z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2009 r., sygn. II UK 147/09).

Szczególne okoliczności wymienione w art. 84 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, to wyjątkowe przypadki, kiedy ubezpieczony ze względu na stan zdrowia, brak pracy, tragiczne zdarzenie losowe, sytuację rodzinną, znalazł się w takiej sytuacji, że zwrot nienależnego świadczenia uniemożliwi bądź znacznie dotkliwie utrudni mu bieżące funkcjonowanie i zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych (por. artykuł: Sł. Pracownicza 2009.11.12 „Zwrot nienależnych świadczeń pobranych z ubezpieczeń społecznych”, Teza nr 4 107640/4).

W przedmiotowej sprawie sporną kwestię stanowiło ustalenie, czy ubezpieczony spełnia przesłanki z art. 84 ust. 8 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń spolecznych.

Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne.

Zauważyć wypadnie, że wnioskodawca pobiera zasiłek stały i zasiłek celowy i okoliczności te nie czynią niemożliwym spłacenia zadłużenia wobec ZUS-u.

Niewątpliwie sytuacja życiowa J. Z. nie jest łatwa (posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności, korzysta z pomocy finansowej udzielanej przez(...)w K. ), jednakże nie można zapomnieć, że wypłacony zasiłek chorobowy był świadczeniem nienależnym i dlatego podlega zwrotowi.

Okoliczność, iż wnioskodawca ponosi wydatki na opłatę alimentów, czy na koszty leczenia nie wskazują, by zachodziły szczególnie uzasadnione okoliczności, które powodować mogą odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, w szczególności, że wcześniejszą decyzją z 4.08.2011 r. organ rentowy odstąpił w 1/2 części od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia .

W świetle powyższych rozważań Sąd Apelacyjny podzielił ocenę faktyczną sprawy dokonaną przez Sąd Okręgowy i w konsekwencji apelację J. Z. jako nieuzasadnioną oddalił stosownie do art. 385 kpc.