Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 16/10
POSTANOWIENIE
Dnia 5 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w
W. działającego na rzecz A. D.
przeciwko Politechnice w W.
o wynagrodzenie i odszkodowanie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 5 maja 2011 r.,
na skutek zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we W.
z dnia 10 grudnia 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w punkcie I.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2009 r. Sąd Okręgowy we W. odrzucił
apelację Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w W. działającego
na rzecz A. D. od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 3 września 2009 r., którym
oddalono powództwo przeciwko Politechnice w W. o wynagrodzenie i
odszkodowanie z tytułu dyskryminacji.
Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 61 § 4 k.p.c. organizacje
społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona równości oraz
niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie
2
praw i obowiązków obywateli, mogą w sprawach o roszczenia z tego zakresu
wytaczać za zgodą obywateli powództwa na ich rzecz oraz, za zgodą powoda,
wstępować do postępowania w każdym jego stadium. W ocenie Sądu, zgoda ta ma
charakter materialnoprawny i bez jej wyrażenia przez uprawnionego organizacja
społeczna nie posiada legitymacji procesowej do wytoczenia powództwa na rzecz
oznaczonej osoby. Innymi słowy, dopiero po uzyskaniu przez organizację
społeczną zgody uprawnionej osoby zachodzi jej podstawienie procesowe
(substytucja procesowa) do wystąpienia we własnym imieniu w charakterze
powoda zamiast osoby, która jest stroną stosunku prawnego rozpoznawanego w
procesie (strona w znaczeniu materialnym). Brak czynnej legitymacji procesowej
implikuje konieczność wydania wyroku co do istoty sprawy, oddalającego
powództwo. Zgoda, o której stanowi art. 61 § 4 k.p.c. powinna być wyrażona w
sposób wyraźny przez złożenie odpowiedniego oświadczenia. Z przepisu tego
wynika, że zgoda ma dotyczyć konkretnego powództwa skierowanego do sądu,
którego treść musi być znana w momencie wyrażenia zgody. Do pozwu powinien
zatem zostać dołączony dokument prywatny, z którego osnowy wynika, że osoba,
której praw dotyczy pozew, zaakceptowała jego treść i wyraża zgodę na jego
wytoczenie przez konkretną organizację społeczną. Tymczasem do pozwu z dnia
31 marca 2008 r. nie został dołączony dokument prywatny podpisany przez A. D., z
którego wynikałoby, że znana mu jest treść pozwu i że wyraża on zgodę na
wytoczenie przez organizację związkową powództwa przeciwko pracodawcy.
Zgoda taka nie została również dołączona do protokołu rozprawy z dnia 3 września
2008 r., na której nastąpiło rozszerzenie powództwa. Wobec niespełnienia
podanych wyżej wymagań, za taki dokument nie może być uznana kserokopia
oświadczenia z dnia 28 marca 2008 r., bez oznaczenia adresata oświadczenia, o
treści: „Ja niżej podpisany A. D. oświadczam, że na obecnym etapie sprawy do
procesu nie wstępuję w charakterze powoda. Oświadczam, że jestem członkiem
Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego i wyrażam zgodę na
ochronę moich praw pracowniczych przez Ogólnopolski Akademicki Związek
Zawodowy". Sąd Rejonowy pismem z dnia 10 marca 2009 r. zwrócił się do A. D. - z
powołaniem się na treść art. 56 § 1 k.p.c. - o złożenie informacji czy wstępuje do
sprawy w charakterze powoda. A. D. w piśmie z dnia 3 kwietnia 2009 r. oświadczył,
3
że w aktualnym stanie sprawy nie wstępuje do procesu w charakterze powoda. W
tej sytuacji należy przyjąć, że Ogólnopolski Akademicki Związek Zawodowy w W.
nie jest uprawniony do wzięcia udziału w niniejszym postępowaniu, a w
konsekwencji nie przysługuje mu legitymacja do dokonywania czynności
procesowych, w tym do wniesienia apelacji od wydanego w sprawie wyroku.
Apelacja wniesiona przez podmiot do tego nielegitymowany, jako niedopuszczalna,
podlega odrzuceniu zgodnie z art. 373 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie Ogólnopolski Akademicki Związek
Zawodowy działający na rzecz A. D. wniósł o jego uchylenie w części odrzucającej
apelację i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Skarżący zarzucił naruszenie: 1) art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. 2), art. 8 w
związku z art. 462 k.p.c.; 3) art. 373 zdanie drugie i trzecie k.p.c., przez
przedwczesne odrzucenie apelacji bez uprzedniego wezwania do usunięcia braków
formalnych; 4) art. 61 § 4 k.p.c., przez przyjęcie, że „zgoda obywateli", o której
mowa w tym przepisie ma charakter materialnoprawny, podczas gdy ma ona
charakter procesowy; 5) art. 357 § 1 k.p.c., przez niesporządzenie uzasadnienia do
rozstrzygnięcia odrzucenia apelacji w części dotyczącej żądania wynagrodzenia za
pracę; 6) art. 386 § 3 k.p.c.
Postanowieniem z dnia 26 maja 2010 r. Sąd Najwyższy przekazał
powiększonemu składowi Sądu Najwyższego zagadnienie prawne budzące
poważne wątpliwości, które wyłoniło się przy rozpoznawaniu zażalenia, a
sprowadzające się do kwestii czy w świetle art. 462 k.p.c. związek zawodowy może
wytoczyć powództwo na rzecz pracownika lub wstąpić do postępowania w każdym
stadium w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych bez zgody
tego pracownika.
W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 9 grudnia 2010 r., II PZP 6/10
(Biul. SN 2010 nr 12, str. 28) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że w sprawach z
zakresu prawa pracy związek zawodowy nie może wytoczyć powództwa na rzecz
pracownika ani wstąpić do postępowania bez jego zgody (art. 462 w związku z art.
61 k.p.c.). Członkostwo w związku zawodowym lub podjęcie się przez ten związek
obrony praw i interesów pracownika na jego wniosek (art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz.
4
854 ze zm.) oznacza zgodę pracownika, chyba że sprzeciwi się on czynnościom
procesowym związku zawodowego. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy
stwierdził między innymi, że art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, zgodnie
z którym w sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe
reprezentują prawa i interesy swoich członków; na wniosek pracownika
niezrzeszonego związek zawodowy może podjąć się obrony jego praw i interesów
wobec pracodawcy, należy rozumieć w ten sposób, że członek związku
zawodowego wyraża w sposób ogólny (generalny) zgodę na podejmowanie przez
ten związek działań na jego rzecz na podstawie art. 462 k.p.c. Ta zgoda może być
obalona przez oświadczenie pracownika wyrażające sprzeciw przeciwko
czynnościom procesowym związku zawodowego w indywidualnie oznaczonej
sprawie. Sprzeciw nie wymaga uzasadnienia i może być złożony w każdym stadium
postępowania.
Skoro więc A. D. był członkiem organizacji związkowej, która wytoczyła
powództwo na jego rzecz (co wynika z przytoczonego przez Sąd drugiej instancji
jego oświadczenia z dnia 28 marca 2008 r.) i nie wyraził sprzeciwu przeciwko
czynnościom procesowym związku zawodowego w dotychczasowym stadium
postępowania, to związek ten był uprawniony do dokonania czynności procesowej
w postaci wniesienia apelacji od wyroku Sądu pierwszej instancji.
Z tych względów zażalenie podlega uwzględnieniu na podstawie art. 3941
§
3 w związku z odpowiednio stosowanym art. 39816
k.p.c.