Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 236/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa C. K.
przeciwko Szpitalowi Specjalistycznemu, Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi
Opieki Zdrowotnej […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 10 marca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powód - C. K. domagał się od pozwanego - Szpitala Specjalistycznego -
Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej zapłaty 100.000 tytułem
zadośćuczynienia i zwrotu poniesionych kosztów leczenia, zasądzenie renty
odszkodowawczej w wysokości po 500 zł miesięcznie począwszy od czerwca 2008
r. Żądał także ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego za skutki
zakażenia powoda wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Pozwany podniósł
zarzut przedawnienia, wyjaśniał też, że zabieg w listopadzie i grudniu 2004 r.
dokonany został zgodnie z zasadami sztuki medycznej.
Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 50.000 zł
tytułem zadośćuczynienia, kwotę 10.000 zł (tytułem renty skapitalizowanej za okres
od stycznia 2005 r. do października 2009 r.) i rentę miesięczną w wysokości 250 zł.
Oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Sąd ten ustalił, że objawy wirusowego
zakażenia wątroby u powoda pojawiły się w styczniu 2005 r. w czasie pobytu
powoda w pozwanym szpitalu (w styczniu - lutym 2005 r.). Na te objawy choroby
wątroby nałożyły się jeszcze wcześniejsze zmiany choroby wątroby (złuszczenie).
Badania histopatologiczne biopatu wątroby wykonano u powoda w dniu
19 października 2005 r. Powód był leczony w oddziale zakaźnym od 4 października
2005 r. do dnia 10 stycznia 2008 r. W maju i czerwcu 2005 r. powód przebywał
w Szpitalu w T. z rozpoznaniem innych schorzeń. W konsekwencji zakażenia HCV
doszło do rozwinięcia aktywnego zapalenia wątroby, a następnie – w procesie
leczenia - wystąpiły powikłania zdrowotne, układowe, które wymagały modyfikacji
leczenia. Wątpliwe są rokowania na przyszłość; obecnie nie można jeszcze ustalić
wysokości trwałego uszczerbku na zdrowiu, a konieczne są dalsze szczegółowe
badania. W rodzinie powoda nie było i nie ma nosicieli wirusa typu C. Sąd
Okręgowy ustalił, że pozwany stosował wszelkie konieczne procedury eliminujące
stan zagrożenia epidemiologicznego. Dla przyjęcia odpowiedzialności
odszkodowawczej pozwanego ma jednak znaczenie związek czasowy między
pobytem powoda w pozwanym szpitalu a zachorowaniem powoda, w tym - rodzaj,
charakter i znaczenie częstotliwości podejmowanych wobec powoda procedur
szpitalnych, które stwarzały potencjalne zagrożenie zakażenia, a także - brak
3
innych zdarzeń, które z równym prawdopodobieństwem mogłyby wpłynąć na
zakażenie powoda.
Uwzględniając apelację pozwanego, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok w pkt I, II, IV i V i oddalił powództwo. Oddalił też apelację powoda. W toku
postępowania apelacyjnego Sąd ten dokonał dodatkowych ustaleń na podstawie
dokumentów postępowania przygotowawczego znajdujących się w aktach o sygn.
6 Ds. …/07. Wziął pod uwagę m.in. treść zawiadomienia powoda złożonego do
Prokuratury o podejrzenie popełnienia przestępstwa, polegającego na zarażeniu
go wirusem wywołującym zapalenie wątroby, pouczenie powoda (w dniu 25
października 2005 r.) o podstawowych obowiązkach i uprawnieniach jako
pokrzywdzonego m.in. o możliwości ustanowienia pełnomocnika, o możliwości
występowania w charakterze powoda cywilnego w sprawie karnej, o dokumentacji
medycznej znajdującej się w aktach prokuratorskich obrazującej pomoc medyczną
i szczepienia w zakładach opieki medycznej.
W ocenie Sądu drugiej instancji, doszło do przedawnienia dochodzonych
przez powoda roszczeń deliktowych. Biegu tego przedawnienia nie przerywa
wszczęcie postępowania karnego. O miejscu i okolicznościach zakażenia wirusem
powód dowiedział się co najmniej od 1 września 2005 r. (tj. w dacie złożenia
zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa). W tym czasie powód
wiedział już o domniemanym sprawcy (anonimowym pracowniku pozwanego
szpitala) w sytuacji, w której o chorobie i jej znaczeniu wiedział już od stycznia
2005 r. (czas ujawnienia się objawów choroby zakażenia wątroby).
Termin przedawnienia rozpoczął się zatem dla powoda w dniu 1 września 2005 r.,
a powództwo zostało wniesione dopiero w dniu 23 września 2008 r. Sąd Apelacyjny
nie dopatrzył się okoliczności, które mogłyby przemawiać za zastosowaniem
w danej sprawie art. 5 k.c. i uznaniem, że podnoszenie przez pozwanego zarzutu
przedawnienia stanowiło nadużycie prawa podmiotowego. Nawet gdyby przyjąć
brak przedawnienia, to istniały uzasadnione podstawy do stwierdzenia,
że zgłoszone w pozwie roszczenia realne jednak nie powstały z racji niewykazania
przez powoda związku przyczynowego i prawdopodobieństwa zaniechania
medycznego po stronie pozwanego szpitala, prowadzącego do zakażenia powoda.
4
W skardze kasacyjnej powoda podniesiono zarzuty naruszenia art. 233
k.p.c., art. 442 § 2 k.c., art. 445 § 1 k.p.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c., art. 4421
§ 3 k.c.
art. 5 k.c. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i wyroku Sądu
Okręgowego i o przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualnie - o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do
istoty sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie podstawowe znaczenie ma zarzut naruszenia art.
442 k.c. (podany w uzasadnieniu skargi kasacyjnej), ponieważ ten przepis
obowiązywał w czasie, w którym doszło do zakażenia powoda wirusem typu C.
Także ten przepis został zastosowany przez Sąd Apelacyjny. Zgodnie z art. 442
§ 1 k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym
ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany
dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Powstaje
kwestia, od jakiej daty powinien rozpocząć się bieg przedawnienia roszczeń
powoda w świetle ustaleń faktycznych dokonanych przez Sądy meriti. Można
podzielić stanowisko Sądu Apelacyjnego, że poszkodowany uzyskał wiedzę
o osobie odpowiedzialnej za szkodę co najmniej od dnia 1 września 2005 r., tj. od
daty złożenia do prokury odpowiedniego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa w szpitalu, w którym był leczony. Nie sposób jednak przyjąć, że także
w tej dacie lub wcześniej powód uzyskał miarodajną informację o swojej chorobie
i jej znaczeniu dla własnego zdrowia. Nie można bowiem pomijać tego, że w dniu
19 października 2005 r. wykonano u powoda badania histopatologiczne biopatu
wątroby (postanowienie o umorzeniu śledztwa z dnia 22 października 2007 r. s. 6 –
opis tych badań, s. 9 – „znaczenie tych badań dla całości obrazu choroby”).
To ostatnie stwierdzenie znalazło się w opinii biegłych (por. np. k. 181 akt sprawy).
Należy zwrócić uwagę na to, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w związku
z interpretacją art. 442 § 1 k.c. wskazuje się na określone źródła wiedzy osoby
poszkodowanej o wyrządzonej szkodzie w postaci zarażenia jej chorobą w toku
czynności leczniczych. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2005 r.,
I CSK 19/05 (OSNP 2006, z. 13-14, poz. 219) stwierdzono, że bieg przedawnienia
roszczenia z art. 442 § 1 k.c. (co do zasady, z wyjątkiem przypadków ewidentnych,
5
gdy powstanie szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu jest od razu widoczne)
rozpoczyna się w dniu, w którym poszkodowany „z kompetentnych źródeł
dowiedział się o szkodzie”. W wyroku SN z dnia 13 stycznia 2004 r., V CSK 172/03
(niepubl.) wynika, że w razie powstania szkód wywołanych zapaleniem wątroby,
momentem dowiedzenia się o szkodzie w rozumieniu art. 442 § 1 k.c. jest dopiero
chwila, w której poszkodowany „z miarodajnych i kompetentnych źródeł dowiedział
się o istnieniu choroby i zdał sobie sprawę z jej następstw oraz uszczerbku na
zdrowiu, jaki ona spowodowała”. W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia
18 września 2002 r., III CKN 597/00 (niepubl.) wyjaśniono, że nie samo
dowiedzenie się o zakażeniu wirusem żółtaczki, ale „dopiero uzyskanie wiadomości
o istocie tego schorzenia i jego konsekwencjach jest dowiedzeniem się o szkodzie
w rozumieniu art. 442 § 1 k.c. i może stanowić zdarzenie, od którego należy liczyć
trzyletni okres przedawnienia”.
W świetle ustaleń faktycznych dokonanych przez Sądy meriti istniały
podstawy do stwierdzenia, że wiedzę powoda o wyrządzeniu mu szkody (zarażeniu
go wirusem wątroby typu C) należało łączyć właśnie z dostępnymi dla powoda
badaniami histopatologicznymi, jakim poddany on został w dniu 19 października
2005 r. Opis tych badań tworzy dla powoda kompetentną, pełną i zarazem
miarodajną informację o stanie jego choroby i jej konsekwencjach dla zdrowia
poszkodowanego. Świadomość takich informacji u poszkodowanego pozwala
przyjąć, iż bieg przedawnienia zgłoszonych roszczeń odszkodowawczych,
rozpocząć się może dopiero od ich uzyskania (art. 442 § 1 k.c.).
Z przedstawionych względów należało zatem podzielić zarzut naruszenia art.
442 § 1 k.c. Uznając, że merytoryczna ocena zasadności roszczeń powoda
(przy założeniu braku ich przedawnienia) została dokonana przez Sąd Apelacyjny
zdecydowanie przedwcześnie, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
jz