Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 349/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Zakładu Usługowo-Produkcyjnego "H." – H. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanych: R. H. i M. R.
o podstawę wymiaru składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 22 czerwca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (organ rentowy) decyzją z dnia 8 lipca
2009 r. stwierdził, że Zakład Usługowo-Produkcyjny H. H. B. (odwołujący się) nie
doliczył do wynagrodzenia R. H. oraz M. R. (zainteresowani), stanowiącego
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, należności w
postaci diet i ryczałtu za noclegi, wypłaconych zainteresowanym w latach 2007-
2008.
Odwołujący się zaskarżył powyższą decyzję odwołaniem w całości i wniósł o
jej zmianę oraz ustalenie, że powyższe świadczenia nie stanowią podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 7 grudnia 2009 r., zmienił zaskarżone
decyzje w ten sposób, że przychód z tytułu naliczonych i wpłaconych przez
odwołującego się diet oraz ryczałtów za noclegi nie stanowi podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok w całości apelacją, zarzucając
naruszenie § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalenia podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. 1998 , Nr 161,
poz. 1106 ze zm, dalej jako rozporządzenie) w związku z art. 775
ustawy z dnia 26
czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.) oraz art.
233 k.p.c.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22 czerwca 2010 r., zmienił zaskarżony
wyrok w pkt I i II i oddalił odwołanie, a w pkt III zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wyroku
Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że istotę sporu stanowi obowiązek odprowadzenia
składek na ubezpieczenia społeczne pracowników zatrudnionych przez
odwołującego się od przychodów z tytułu diet i ryczałtów za noclegi, wypłacanych
im w spornym okresie. Odwołujący się podnosił, że sporne przychody wypłacane
były zainteresowanym na pokrycie kosztów podróży służbowej. Organ rentowy
uznał z kolei, że sporne przychody stanowią przychód z tytułu wynagrodzenia ze
stosunku pracy. Rozstrzygając powyższy spór Sąd Apelacyjny odwołał się do
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08,
3
zgodnie z którą przepis art. 775
§ 1 k.p.c. odnosi się jedynie do wyjazdów o
charakterze incydentalnym wobec pracy umówionej i wykonywanej zwykle w
ramach stosunku pracy. Dlatego nie można uznać pracowników zatrudnionych w
charakterze kierowców, wykonujących pracę w warunkach stałego przemieszczania
się, za pracowników w przypadku których podróż ma charakter wyjątkowy. Dlatego
uznał, że Sąd pierwszej instancji błędnie zakwalifikował zainteresowanych jako
pracowników nie będących pracownikami mobilnymi na tej podstawie, że ich
wyjazdy do Niemiec stanowiły jedynie niewielką cześć zadań wykonywanych na
podstawie zawartych umów o pracę. Do zakresu obowiązków zainteresowanych
należał bowiem przejazd do Hannoweru i z powrotem jeden raz w tygodniu.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego z powyższego wynika, że zainteresowani pracownicy
byli zobowiązani stale przemieszczać się na określonej trasie. Wyjeżdżając za
granicę w charakterze kierowcy świadczyli pracę na rzecz pracodawcy, wynikającą
z zakresu stałych obowiązków określonych w umowach o pracę. Natomiast
postępowanie dowodowe wykazało, że praca taka była faktycznie świadczona
przez zainteresowanych.
Odwołujący się zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w całości skargą
kasacyjną. Wnoszą o uchylenie zaskarżonego wyroku, odwołujący się podniósł
zarzut naruszenia przepisu art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie
pracy kierowców (Dz. U. 2004, Nr 92, po. 879 ze zm., dalej jako ustawa o czasie
pracy kierowców) poprzez jego niezastosowanie. Zgodnie z powołanym przepisem,
kierowcy w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów
związanych z wykonywaniem zadania służbowego. Za podróż służbową uważa się
zaś każde zadanie polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy,
przewozu drogowego lub wyjazdu poza miejscowość stanowiącą siedzibę
pracodawcy (art. 2 pkt 7 ustawy). Przepisy art. 21a oraz art. 2 pkt 7 zostały dodane
do ustawy o czasie pracy kierowców na podstawie ustawy z 12 lutego 2010 r. o
zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 43, poz. 246, dalej jako ustawa nowelizująca).
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna odwołującego się jest zasadna.
4
Na mocy ustawy nowelizującej do ustawy o czasie pracy kierowców dodano
art. 2 pkt 7 oraz art. 21a. Zgodnie z art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców,
pod pojęciem podróży służbowej należy rozumieć każde zadanie służbowe
polegające na wykonywaniu na polecenie pracodawcy przewozu drogowego lub
wyjazdu poza miejscowość stanowiącą siedzibę pracodawcy. Natomiast według art.
21a ustawy o czasie pracy kierowców, kierowcy w podróży służbowej przysługują
należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania
służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 775
§ 3-5 ustawy
z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.
Z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej wynika jednoznacznie, że
wprowadzone zmiany (w zakresie art. 2 pkt 7 oraz art. 21a ustawy o czasie pracy
kierowców) miały na celu ukształtowanie zasad wypłacania pracownikom
wykonującym pracę kierowców świadczeń przysługujących innym pracownikom z
tytułu podróży służbowej w sposób szczególny w porównaniu do zasad ogólnych,
na których opierała się uchwała SN z 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08.
Intencją ustawodawcy było takie doprecyzowanie definicji podróży służbowej
pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowcy, by w przypadku każdego – w
ramach wykonywania polecenia pracodawcy - wyjazdu poza miejscowość będącą
siedziba pracodawcy, pracownikowi temu przysługiwały świadczenia z tytułu
podróży służbowej wypłacane pracownikom zatrudnionym na innych stanowiskach.
Z przepisów art. 21a oraz art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców
wynika, że w przypadku kierowców obowiązuje autonomiczna względem art. 775
k.p. definicja podróży służbowej oraz że kierowcy przysługują określone środki
pieniężne, służące pokryciu kosztów, jakie ponosi on w związku z wykonania
zleconego mu zadania służbowego. W okolicznościach faktycznych niniejszej
sprawy oznacza to, że należności wypłacane zainteresowanym przez odwołującego
się w związku z wykonywaniem przez nich podróży do i z Hannoweru należy
kwalifikować jako diety i inne należności z tytułu podróży służbowej, które
stosownie do § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.)
5
nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Z tego
powodu rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego jest wadliwe.
Do rozważanie pozostaje jedynie, czy Sąd drugiej instancji zobowiązany był
zastosować w stanie faktycznym sprawy przepisy art. 2 pkt 7 oraz art. 21a ustawy o
czasie pracy kierowców. Przepisy te weszły w życie w dniu 3 kwietnia 2010 r., a
zatem przed wydaniem zaskarżonego wyroku. Zgodnie z art. 7 ustawy
nowelizującej „w sprawach administracyjnych, postępowań podatkowych, o
wykroczenia, karnych lub w karnych skarbowych wszczętych i niezakończonych
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, prowadzonych w związku z
przepisem art. 775
§ 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z
1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), stosuje się przepis art. 21a ustawy zmienianej
w art. 4, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”. Z przepisu tego wynika zasada
działania nowej ustawy, aczkolwiek tylko w odniesieniu do postępowań
wymienionych w tym przepisie. Przepis art. 7 ustawy nowelizującej nie stoi jednak
na przeszkodzie zastosowaniu przez Sąd Apelacyjny art. 21a w związku z art. 2 pkt
7 ustawy o czasie pracy kierowców z uwagi na treść art. 316 k.p.c. Ponadto,
wykładnia art. 7 ustawy nowelizującej, która prowadziłaby do nałożenia obowiązku
stosowania art. 21a w związku z art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców tylko
przez organ rentowy, a wykluczyłaby możliwość zastosowania nowych przepisów
na etapie sądowego postępowania odwoławczego byłaby konstytucyjnie wątpliwa.
Jest bowiem nie do pogodzenia z zasadą równego traktowania płatników składek
oraz jasno wyrażonym w toku procesu legislacyjnego zamiarem ustawodawcy, za
jaki należy uznać wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne świadczeń wypłacanych pracownikom znajdującym się w takiej sytuacji,
jak zainteresowani w niniejszej sprawie.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
wyroku.