Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 7/11
POSTANOWIENIE
Dnia 24 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa A. N.
przeciwko Poczcie Polskiej Spółce Akcyjnej w W.
o zadośćuczynienie i rentę uzupełniającą,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 24 maja 2011 r.,
na skutek zażalenia powoda na postanowienie zawarte punkcie trzecim wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 27 października 2010 r.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie i opłatą od apelacji
powoda obciąża Skarb Państwa,
2. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda 718 zł
(siedemset osiemnaście) tytułem zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 27 października 2010 r. oddalił apelacje powoda
A. N. i pozwanego pracodawcy Poczty Polskiej S.A. w W. od wyroku Sądu
Okręgowego w E. z 7 lipca 2010 r. i zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa
(Sądu Okręgowego w E.) 6.720 zł tytułem opłaty od oddalonej apelacji oraz nakazał
ściągnąć tą kwotę „z roszczenia zasądzonego na rzecz powoda”. Powód dochodził
2
zadośćuczynienia oraz renty uzupełniającej w związku z wypadkiem i został
zwolniony przez Sąd w całości od kosztów sądowych. Sąd Okręgowy w E.
wyrokiem z 7 lipca 2010 r. uwzględnił powództwo w 1/5 (zasądził 30.000 zł
zadośćuczynienia wobec żądania 150.000 zł oraz miesięcznie po 300 zł renty
uzupełniającej wobec żądanej w kwocie 1.500 zł). Oddalając powództwo w
pozostałym zakresie, obciążył w takim samym stosunku strony, czyli w 4/5 powoda
i w 1/5 pozwanego, opłatą od pozwu i zasądził od powoda na rzecz Skarbu
Państwa (Sądu Okręgowego w E.) 6.720 zł (4/5 z opłaty w sprawie w wysokości
8.400 zł), którą to kwotę nakazał ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz
powoda (art. 113 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych wymaga proporcjonalnego ściągnięcia opłaty z zasądzonego
roszczenia). W apelacji powód żądał wyższego zadośćuczynienia oraz renty
uzupełniającej. Wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 168.809 zł. Sąd
Apelacyjny oddalił apelację powoda i orzekł o opłacie od apelacji powoda w punkcie
trzecim wyroku, w ten sposób, że zasądził od niego na rzecz Skarbu Państwa -
Sądu Okręgowego w E. kwotę 6.720 zł, którą nakazał ściągnąć z roszczenia
zasądzonego na rzecz powoda – na podstawie art. 113 ust. 2 ustawy o kosztach
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: ustawa o ksc) .
Powód w zażaleniu na orzeczenie Sądu Apelacyjnego obciążające go opłatą
sądową w kwocie 6.720 zł zarzucił naruszenie art. 113 ust. 2 i ust. 5 ustawy o ksc
wobec błędnej interpretacji i przyjęcia, że zasądzone odszkodowanie przez Sąd
pierwszej instancji daje podstawę do obciążenia go kosztami procesu za drugą
instancję w sytuacji oddalenia jego apelacji, ewentualnie art. 102 k.p.c. i art. 113
ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wobec ich
niezastosowania w sprawie. W uzasadnieniu wskazano, że powód był zwolniony w
całości od kosztów sądowych i zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 10 oraz art. 100 ustawy o
ksc nie miał obowiązku ich uiszczania. Skarb Państwa nie poniósł opłat sądowych
(wpisu od pozwu i apelacji). Przepis art. 113 ust. 5 ustawy o ksc stanowi, że
przepisu ust. 2 tego artykułu nie stosuje się do opłat, których nie miał obowiązku
uiścić Skarb Państwa. Zatem obciążenie powoda opłatami sądowymi w kwocie
6.720 zł było nieuprawnione. Apelacja została oddalona i prawo wniesienia
odwołania instancyjnego jest ustrojowym prawem gwarantowanym konstytucyjnie
3
(art. 45, art. 78 i art. 175) oraz przepisami prawa międzynarodowego, w tym
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 6 Konwencji).
Powód nie mógł być zatem obciążony opłatą sądową za postępowanie apelacyjne.
Na tej podstawie wniósł o zmianę orzeczenia przez uchylenie zasądzonej opłaty w
kwocie 6.720 zł oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego w kwocie
718 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie uzasadnia uchylenie zaskarżonego postanowienia. Powód został
obciążony opłatą od apelacji bez podstawy prawnej. W lakonicznym uzasadnieniu
Sąd Apelacyjny podał, że podstawę stanowi art. 113 ust. 2 ustawy o ksc.
Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o ksc, kosztami sądowymi, których strona
nie miała obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji
obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim
zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Z kolei przepis
art. 113 ust. 2 stanowi, że koszty nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu
kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na
rzecz strony, której czynność spowodowała ich powstanie.
Regulacja powyższa nie ma zastosowania, gdy powództwo lub apelacja
strony zwolnionej od kosztów sądowych - z mocy orzeczenia sądu lub z mocy
ustawy - zostaną oddalone.
Natomiast uwzględnienie powództwa choćby w części przez Sąd pierwszej
instancji nie pozwala na obciążenie powoda opłatą od apelacji, która została
oddalona, a powód również w postępowaniu apelacyjnym korzystał ze zwolnienia
od kosztów sądowych.
Koszty sądowe (w tym przypadku opłaty), od ponoszenia których strona jest
zwolniona, rozlicza się tylko w odniesieniu do wyniku sprawy rozstrzyganej w danej
instancji. Wyraźnie (gramatycznie) stanowią tak przepisy art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o
ksc.
Rozliczenie kosztów w instancji, oznacza orzeczenie o kosztach za daną
instancję. Opłaty sądowe są tu pochodne od żądania (wartości przedmiotu sporu i
zaskarżenia) i podlegają rozliczeniu w danej instancji (art. 108 k.p.c. i art. 113 ust. 1
4
i 2 ustawy o ksc). Podlegają też instancyjnej kontroli odwoławczej (art. 394 § 1 pkt 9
k.p.c., art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Przeciwne stanowisko byłoby sprzeczne z celem instytucji zwolnienia od
kosztów sądowych. Składa się ona wszak na konstytucyjne prawo do sądu.
Procesowe zachowanie strony nie może być ograniczone obawą, że w przypadku
niepowodzenia powództwa lub środka odwoławczego strona zostanie obciążona
kosztami sądowymi, od ponoszenia których była uprzednio zwolniona z mocy
ustawy lub orzeczenia sądu. W takiej sytuacji ponoszenie tych kosztów jest
powinnością państwa (art. 45 ust. 1 Konstytucji; także art. 6 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności).
Tylko uwzględnienie apelacji, choćby w części, pozwalałoby Sądowi
Apelacyjnemu na zastosowanie art. 113 ust. 2 ustawy o ksc, z tym zastrzeżeniem,
że wierzytelność o zwrot Skarbowi Państwa opłaty od oddalonej apelacji mogłaby
obciążać tylko roszczenie uwzględnione w tej instancji (postępowaniu
apelacyjnym). Mylny może być tu zwrot z art. 113 ust. 2, że sąd nakazuje koszty
nieobciążające przeciwnika ściągnąć z „roszczenia zasądzonego na rzecz strony”,
gdyż chodzi w nim o roszczenie uwzględnione (zasądzone) na rzecz strony w danej
instancji. Skoro strona zwolniona od kosztów sądowych ma prawo do wniesienia
apelacji a nawet skargi kasacyjnej, to jej niepowodzenie w tych instancjach (w
przypadku oddalenia apelacji i skargi kasacyjnej) przy przeciwnym stanowisku
prowadziłoby do obciążenia jej kosztami tych instancji z roszczenia zasądzonego
jej w pierwszej instancji (uwzględnionego nawet w nieznacznej części). Zwolnienie
od kosztów, a inaczej zapewnienie prawa do sądu, czyli do rozstrzygnięcia sprawy,
byłoby wówczas w istocie pozorne.
Innymi słowy zwolnienie powoda w całości od kosztów sądowych wyraża się
w tym, że to Skarb Państwa obciążają te koszty, gdy powództwo lub jego apelacja
zostają oddalone.
Nie był uprawniony zarzut naruszenia art. 113 ust. 5 ustawy o ksc, gdyż
przepis ten ma zastosowanie w sytuacji, gdy powodem jest Skarb Państwa.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39816
§ 1 k.p.c.
w związku z art. 3941
§ 1 pkt 2 i § 3 k.p.c. oraz art. 39821
k.p.c.
5
Uwzględnienie zażalenia nakazywało orzec o kosztach postępowania
zażaleniowego na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. Na
zasądzone koszty składa się opłata od zażalenia (30 zł), opłata skarbowa od
pełnomocnictwa (17 zł) oraz żądane wynagrodzenie pełnomocnika, które jest
odpowiednie do wartości przedmiotu zaskarżenia (spornej opłaty) i zgodne z
przepisami § 2 ust. 2 oraz § 6 pkt 4 i § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.