Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 281/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa – Starosty M.
przeciwko Polskim Kolejom Państwowym S.A. w W., Oddziałowi Gospodarowania
Nieruchomościami w K.
o rozwiązanie prawa użytkowania wieczystego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 3 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 23 marca 2010 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa –
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2.700 (dwa
tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę M. wystąpił przeciwko
Polskim Kolejom Państwowym S.A. – Oddziałowi Gospodarowania
Nieruchomościami w K. o rozwiązanie użytkowania wieczystego na sześciu
nieruchomościach powoda, nabytego przez pozwaną z mocy prawa.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 23 listopada 2009 r. rozwiązał prawo
użytkowania wieczystego obciążające pięć nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa, położonych w Ś., J., I., D. i U., szczegółowo opisanych w punkcie
pierwszym wyroku, umorzył postępowanie w stosunku do szóstej nieruchomości
wobec cofnięcia powództwa, nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu
Państwa kwotę 3 500 zł tytułem nieuiszczonych opłat i zasądził od strony pozwanej
na rzecz powoda kwotę 3 600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Sąd Rejonowy ustalił, że na mocy decyzji Wojewody M. i Wojewody K.
stwierdzono z dniem 5 grudnia 1990 r. nabycie z mocy prawa przez pozwaną
użytkowania wieczystego rzeczonych nieruchomości. W wypadku decyzji
dotyczącej nieruchomości położonej w miejscowości U. w gminie C. użytkownik
wieczysty został zobowiązany do korzystania z gruntu na cele linii kolejowej,
pozostałe wskazane w pozwie decyzje administracyjne zobowiązywały użytkownika
wieczystego do korzystania z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem
określonym w planie zagospodarowania. Demontaż linii kolejowej przebiegającej
przez rzeczone nieruchomości nastąpił w latach 1992 – 1994. Od tego czasu
nieruchomości nie są wykorzystywane przez użytkownika wieczystego. Wyjątek
stanowi działka nr 800/9 o powierzchni 0,0988 ha, na której znajduje się budynek
wynajmowany przez pozwaną lokatorce, która również dzierżawi grunt na
pozostałej części tej działki.
Sąd Rejonowy ocenił, że w świetle art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 102,
poz. 651 ze zm.; dalej „u.g.n.”) i art. 240 k.c. roszczenie powoda zasługuje na
uwzględnienie. Uznał, że po zdemontowaniu linii kolejowej, przecinającej
nieruchomości, teren oddany w użytkowanie wieczyste nie jest użytkowany
w zgodzie z jego przeznaczeniem, a więc do celów kolei wąskotorowej.
3
Pozwana wniosła apelację od wyroku Sądu Rejonowego w punktach I, III
i IV.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 23 marca 2010 r. oddalił apelację.
Sąd Okręgowy podzielił i uznał za własne ustalenia faktyczne dokonane
przez Sąd Rejonowy, w szczególności w kwestii niekorzystania przez pozwaną ze
spornych nieruchomości. Uznał, że w związku z tym w niniejszej sprawie znajduje
zastosowanie art. 240 k.c. w związku z art. 33 ust. 3 u.g.n. Z uwagi jednak na to, że
użytkowanie wieczyste nie zostało ustanowione w drodze umowy, lecz było
wynikiem przekształcenia zarządu w prawo użytkowania wieczystego w trybie art. 2
ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.), to warunków
powstałego prawa użytkowania wieczystego i jego przeznaczenia należy
poszukiwać w treści decyzji wojewody, potwierdzającej nabycie z mocy prawa
użytkowania wieczystego. Dopuszczalność rozwiązania użytkowania wieczystego
gruntu powstałego w taki sposób potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z
6 kwietnia 1995 r., III AZP 5/95 (OSNP 1995, nr 19, poz. 235). W wypadku
rzeczonych nieruchomości przeznaczenie gruntu zostało określone przy odwołaniu
się do planów zagospodarowania przestrzennego. Plan zagospodarowania
przestrzennego Gminy S., będący aktem prawa miejscowego (art. 14 ust. 1 ustawy
z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. z
2003 r. Nr 80, poz. 717 ze zm.; dalej „u.p.z.p.”), został uchwalony dnia 10 marca
2006 r. Nieruchomości objęte decyzjami wojewodów należą do kategorii terenów
oznaczonych w planie zagospodarowania przestrzennego jako tereny komunikacji
kolejowej. Przeznaczenie terenów komunikacji kolejowej określono w § 27 ust. 9
planu, wskazując, że utrzymuje się istniejące tereny kolei oraz dopuszcza się
prowadzenie infrastruktury technicznej, dróg wewnętrznych, ciągów pieszo-
rowerowych oraz rolnicze wykorzystanie terenów. Rzeczone nieruchomości nie są
obecnie związane z funkcjonowaniem transportu kolejowego. Nie są też w żaden
sposób użytkowane przez pozwaną. Pozwana nie może przy tym powoływać się na
rolnicze wykorzystanie terenu, skoro nie prowadzi działalności w tym zakresie. Gdy
chodzi o nieruchomość położoną w miejscowości U. w Gminie C., Wojewoda M.,
wydając w stosunku do niej decyzję stwierdzającą nabycie przez pozwaną
4
użytkowania wieczystego, określił, że powinna ona być wykorzystywana na cele linii
kolejowej. Dodatkowo zobowiązano użytkownika wieczystego do utrzymania
budynków i urządzeń w należytym stanie. Nie ma wątpliwości, że obecnie nie
przebiega tam linia kolejowa.
Pozwany w skardze kasacyjnej zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego
w całości, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 382
w związku z art. 328 § 2 i art. 391 k.p.c., a w konsekwencji naruszenie art. 378 § 1
k.p.c., a także naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 33 ust. 4 w związku
z ust. 3 u.g.n. i art. 240 k.c., art. 35 u.p.z.p. i § 27 ust. 9 uchwały Rady Gminy S. z
dnia 10 marca 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego Gminy S.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 382 w związku
z art. 328 § 2 i art. 391 k.p.c., a w konsekwencji naruszenia art. 378 § 1 k.p.c.,
sprowadza się do tego, że, zdaniem skarżącej, Sąd Okręgowy nie rozpoznał
sprawy w zakresie rozwiązania użytkowania wieczystego nieruchomości położonej
w J. mimo braku oznaczenia w decyzji stwierdzającej nabycie użytkowania
wieczystego jakiegokolwiek sposobu korzystania z nieruchomości. Zarzut ten został
sformułowany niejasno, nie wiadomo bowiem, czy zarzuca się Sądowi
Okręgowemu nierozpoznanie sprawy w zakresie dotyczącym nieruchomości
położonej w J., co wynika expressis verbis ze skargi kasacyjnej, czy też przeciwnie
– rozpoznanie sprawy w tym zakresie, mimo, że decyzja stwierdzająca nabycie
przez pozwaną użytkowania wieczystego nie określała sposobu korzystania z
nieruchomości. Trzeba w związku z tym podkreślić, że, zgodnie z art. 2 ust. 3 in
medio ustawy z dnia 29 września 1990 r., w decyzji wojewody określa się również
warunki użytkowania wieczystego z zachowaniem zasad określonych w art. 236
k.c. Odesłanie tylko do art. 236 k.c., ale już nie do art. 239 k.c., sprawiało, że
decyzje wojewodów z reguły nie określały sposobu korzystania z gruntów. Tak też
było w niniejszej sprawie, z wyjątkiem jedynie decyzji dotyczącej nieruchomości
położonej w U. W odniesieniu do pozostałych nieruchomości, w tym nieruchomości
położonej w J., Sąd Okręgowy odwołał się do miejscowego planu
5
zagospodarowania przestrzennego co do określenia sposobu korzystania
z nieruchomości. Zarzuty dotyczące naruszenia art. 382 w związku z art. 328 § 2
i art. 391 oraz art. 378 § 1 k.p.c. są zatem nietrafne.
Zarzut naruszenia art. 33 ust. 4 w związku z ust. 3 u.g.n. i art. 240 k.c.
sprowadza się do tego, że, zdaniem skarżącej, przepisy zostały błędnie
zastosowane przez przyjęcie, iż użytkownik wieczysty korzysta z nieruchomości
w sposób oczywiście sprzeczny z jej przeznaczeniem określonym w stosownych
decyzjach administracyjnych. Jest to wprawdzie zarzut błędnej subsumcji, jednakże
znajdujący się na granicy niedopuszczalnego kwestionowania w skardze kasacyjnej
ustaleń faktycznych i oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Sądy orzekające
w niniejszej sprawie w sposób niebudzący wątpliwości ustaliły, że pozwana nie tyle
korzystała z rzeczonych nieruchomości w sposób sprzeczny z jej przeznaczeniem,
ile w ogóle z nich nie korzystała po demontażu linii kolejowej. W tej sytuacji należy
przyjąć, że określona w art. 240 k.c. przesłanka korzystania z gruntu w sposób
oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem jest spełniona wtedy, gdy użytkownik
wieczysty od kilkunastu lat w ogóle nie korzysta z gruntu.
Zgodnie z art. 35 u.p.z.p., tereny, których przeznaczenie plan miejscowy
zmienia, mogą być wykorzystywane w sposób dotychczasowy do czasu ich
zagospodarowania zgodnie z tym planem, chyba że w planie ustalono inny sposób
ich tymczasowego zagospodarowania. Zarzut naruszenia tego przepisu, polegający
na jego niezastosowaniu w niniejszej sprawie, jest bezprzedmiotowy, miejscowy
plan zagospodarowania przestrzennego nie był bowiem zmieniony. Co więcej, to
pozwana miała kilkanaście lat na podjęcie działań zmierzających do dokonania
zmiany planu, ale tego nie uczyniła.
Nie jest trafny zarzut naruszenia § 27 ust. 9 uchwały Rady Gminy S. z dnia
10 marca 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego Gminy S. Oznaczonych rzeczonych nieruchomości w planie
zagospodarowania przestrzennego jako terenów komunikacji kolejowej jest
równoznaczne nie tylko ze wskazaniem ich przeznaczenia, ale również sposobu
korzystania z nich.
6
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł, jak w sentencji.