Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 518/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Eugeniusza W.
przeciwko Zenonowi K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 maja 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 28 grudnia 2009 r. zasądził od pozwanego
Zenona K. na rzecz powoda Eugeniusza W. kwotę 114678,26 zł wraz z
należnościami ubocznymi, a dalej idące powództwo oddalił. Ustalił, że pozwany
uzyskał zamówienie publiczne na wykonanie termoizolacji budynku Zespołu Szkół
Fotograficznych w W. W dniu 19 września 2008 r. strony zawarły umowę, w której
pozwany zlecił powodowi wykonanie części związanych z tym robót. Powód miał
otrzymać wynagrodzenie zgodnie z kosztorysem ofertowym, pomniejszone o 5% i
powiększone o podatek VAT. Pozwany zapłacił za dwie faktury opiewające łącznie
na 182291,47 zł. Odmówił natomiast zapłaty za trzecią fakturę (nr 1/2009 z dnia 15
stycznia 2009 r.), wystawioną na kwotę 116608,52 zł. Po jej otrzymaniu wystawił
własną fakturę obejmującą wartość materiałów pobranych przez powoda o wartości
117466,09 zł i złożył oświadczenie o potrąceniu tej kwoty. W ocenie Sądu
Okręgowego strony zawarły umowę o dzieło, w której nie określiły z czyich
materiałów dzieło zostanie wykonane. Ich wolą było jednak aby powód użył
własnych materiałów. Skoro zaś pozwany jeszcze przed wszczęciem sporu dokonał
potrącenia wzajemnych wierzytelności, to świadczy to o uznaniu przez niego
roszczenia powoda zarówno co do zasady, jak i wysokości. Zarzut potrącenia
zgłoszony przez pozwanego był uzasadniony jedynie w części, w której powód
przyznał pobranie materiałów od pozwanego, gdyż pozwany nie udowodnił
pobrania przez powoda jego materiałów w większym zakresie.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji pozwanego zmienił zaskarżony nią
wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił. Obciążył również powoda kosztami
postępowania za obie instancje. Sąd drugiej instancji dokonał odmiennej oceny
materiału dowodowego w części dotyczącej pobierania przez powoda materiałów
od pozwanego. Przyjął, że powód materiały te pobierał i zobowiązał się za nie
zapłacić. Pozwany nie posiadał wprawdzie dowodów wydania powodowi
materiałów, jednakże w sytuacji, w której powód domagał się reszty wynagrodzenia
obejmującej także wartość materiałów, to na nim spoczywał ciężar udowodnienia
wysokości należnego mu wynagrodzenia. Oświadczenia pozwanego o potrąceniu
3
nie można też utożsamiać z uznaniem należności objętej fakturą wystawioną przez
powoda. W sytuacji, gdy pozwany stwierdził, że kwoty zapłacone powodowi przed
sporem w całości pokrywają należne mu wynagrodzenie, powództwo jako
nieudowodnione należało oddalić.
Skarga kasacyjna powoda została oparta na obu podstawach określonych
w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art.
391 § 1 i art. 382 k.p.c., art. 229 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 47914
§ 4
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 6 k.c. w zw. z art. 658 k.c., art. 6471
k.c., art.
647 k.c. i art. 632 k.c., art. 6 k.c. w zw. z art. 627 k.c. i art. 632 k.c., art. 65 k.c. oraz
658 k.c. w zw. z art. 6471
k.c. i art. 632 k.c. oraz art. 498 § 1 i § 2 k.c. i art. 499 k.c.
W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania,
ewentualnie jego zmianę poprzez oddalenie apelacji pozwanego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawy skargi kasacyjnej powoda były uzasadnione. Zgodnie z art. 328
§ 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku powinno zawierać między innymi wyjaśnienie
podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Tymczasem Sąd
Apelacyjny uchylił się od oceny charakteru umowy łączącej strony, mimo
że zagadnienie to było przedmiotem zarzutów apelacji. Co więcej, nie wskazał
także przepisów prawa materialnego, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia.
Uzasadniony był zatem zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
Z uwagi na sposób obrony pozwanego należy przyjąć, że Sąd Apelacyjny
zmieniając zaskarżony wyrok uznał za zasadny zarzut potrącenia. Stwierdził,
że powód nie przedstawił dowodu zakupu materiałów i nie potrafił nawet określić
jakie materiały pobrał od pozwanego. Na nim zaś spoczywał ciężar dowodu w tym
zakresie. Nadto uznał, że skoro pozwany twierdził, iż zapłacił powodowi całą
należność, to powództwo należało oddalić. Stanowisko to zostało zasadnie
zakwestionowane przez powoda. Skoro pozwany przedstawił do potrącenia swoją
wierzytelność to zgodnie z zasadami rozkładu ciężaru dowodu wynikającymi z art. 6
k.c. na nim spoczywał obowiązek wykazania istnienia tej wierzytelności i jej
wysokości. Sąd Apelacyjny oceniając zasadność roszczenia powoda nie rozważył
4
też należycie postanowień umowy zawartej przez strony, w której wynagrodzenie
dla powoda ustalono w wysokości wynikającej z kosztorysu ofertowego. Kosztorys
przewidywał z kolei wykonanie prac z materiałów własnych. Stwierdzenie Sądu
Apelacyjnego, że strony nie określiły z czyich materiałów ma być wykonany
przedmiot umowy, nastąpiło zatem z pominięciem wykładni postanowień umowy
w tym zakresie.
Sąd Apelacyjny pominął przy tym, że sprawa była rozpoznawana
w postępowaniu gospodarczym. Art. 47914
§ 4 k.p.c. ogranicza możliwość
dokonania potrącenia w tym postępowaniu, stanowiąc, że do potrącenia mogą być
przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami. Podstawy dla
uwzględnienia zarzutu potrącenia nie mogły stanowić zatem same twierdzenia
pozwanego, a Sąd Apelacyjny nie wskazał dokumentów, za pomocą których
pozwany udowodnił wierzytelność przedstawioną do potrącenia.
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu i zaskarżony nią
wyrok został uchylony na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.