Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 103/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi powodów
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego
z dnia 4 września 2008 r., w sprawie z powództwa Marii S. i Waldemara S.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń C. Spółce Akcyjnej
z siedzibą w W.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym
w dniu 8 lipca 2011 r.
1. stwierdza niezgodność z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 września 2008 r.;
2. zasądza od Towarzystwa Ubezpieczeń C. SA z
siedzibą w W. na rzecz Marii S. i Waldemara S. kwotę
2452 zł (dwa tysiące czterysta pięćdziesiąt dwa) tytułem
zwrotu kosztów postępowania skargowego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 13 maja 2008 r. zasądził od pozwanego
Towarzystwa Ubezpieczeń „C." S.A. w W. solidarnie na rzecz powodów Waldemara
S. i Marii S. kwotę 15305 zł z należnościami ubocznymi. Ustalił, że strony łączyła
umowa ubezpieczenia auto- casco samochodu powodów marki Volksvagen Vento,
rok produkcji 1995, zawarta 22 kwietnia 2005 r. Suma ubezpieczenia została
ustalona na 17000 zł. Powodowie nabyli samochód w komisie jako pojazd używany.
Otrzymali jeden kluczyk. Samochód był wyposażony fabrycznie w układ alarmowy z
funkcją immobilaizera. Uzbrojenie tych urządzeń następowało po przekręceniu
kluczyka w zamku drzwi. Powodowie kupili samochód na kredyt uzyskany w D.
Banku S.A. W umowie kredytowej dokonali cesji wierzytelności wynikającej z
zawartej umowy ubezpieczenia na rzecz banku oraz przewłaszczenia udziału w
prawie własności pojazdu. Samochód został skradziony w dniu 7 czerwca 2005 r.
Następnego dnia powodowie zgłosili kradzież. Dochodzenie w tej sprawie zostało
umorzone z powodu niewykrycia sprawcy. Strona powodowa odmówiła powodom
wypłaty odszkodowania powołując się na brak zabezpieczenia w postaci alarmu
lub immobilaizera.
Sąd pierwszej instancji podniósł, że Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 11
kwietnia 2006 r., wydanym w innej sprawie (sygn. Akt [...]), oddalił powództwo
powodów wniesione przeciwko stronie pozwanej, jednakże w jego ocenie nie nastąpił
stan powagi rzeczy osądzonej z uwagi na zmianę okoliczności. Powodowie w dniu
29 sierpnia 2006 r. zawarli bowiem z D. Bankiem umowę dotyczącą „zwrotu cesji
praw z umowy ubezpieczenia auto-casco”. Tym samym powodowie wykazali
legitymację do dochodzenia odszkodowania. Samochód powodów spełniał warunki
zabezpieczenia przed kradzieżą, określone w ogólnych warunkach ubezpieczenia, a
powodowie dokonali wszystkich czynności, od których uzależniona była wypłata
odszkodowania. Biegły oszacował wartość pojazdu na 15305 zł i w tym zakresie
powództwo podlegało uwzględnieniu.
Strona pozwana w apelacji wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i odrzucenie pozwu. Sąd Okręgowy po rozpoznaniu apelacji zmienił zaskarżony
wyrok i powództwo oddalił. Podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i
jego ocenę, że brak było podstaw do odrzucenia pozwu z powodu powagi rzeczy
osądzonej. Oddalenie powództwa nastąpiło bowiem wcześniej z powodu braku
3
legitymacji czynnej po stronie powodów, spowodowanej przelewem wierzytelności
z tytułu ubezpieczenia pojazdu na rzecz banku kredytującego jego zakup. W dniu 29
sierpnia 2006 r. nastąpiła cesja zwrotna na rzecz powodów. Sąd Okręgowy uznał
jednak, że powództwo było nieuzasadnione, gdyż dla umowy przelewu z dnia
29 sierpnia 2006 r. brak było podstawy (nie istniała causa tej czynności). Nie wynikała
ona z umowy kredytowej, a umowa zwrotnego przelewu wierzytelności nie stanowiła
samoistnej umowy przelewu. Dokonaniu takiej umowy sprzeciwiała się nadto
właściwość zobowiązania w postaci umowy kredytowej, której zabezpieczeniem był
przelew wierzytelności z umowy ubezpieczenia.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego z
dnia 4 września 2008 r. powodowie zarzucili naruszenie art. 509 § 1 k.c., art. 3531
k.c.,
art. 510 § 1 i § 2 k.c. oraz art. 65 § 2 k.c. Wskazali, że zaskarżony wyrok jest
niezgodny z art. 509 § 1 k.c., art. 510 § 2 k.c., art. 316 § 1 k.p.c. i art. 7 Konstytucji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska strony pozwanej o istnieniu stanu
powagi rzeczy osądzonej, stanowiącego podstawę jej apelacji. Inaczej jednak niż
Sąd pierwszej instancji powództwo uznał za niezasadne, wyłącznie w oparciu
o stwierdzenie, że powodowie nie posiadali legitymacji czynnej z uwagi na
bezskuteczność umowy przelewu wierzytelności zawartej przez nich z D.
Bankiem w dniu 29 sierpnia 2006 r. W ocenie Sądu
Okręgowego bezskuteczność tej umowy była spowodowana brakiem kauzy do
dokonania przelewu i sprzecznością umowy z właściwością umowy kredytowej,
z której wierzytelność została zabezpieczona przelewem na rzecz
banku wierzytelności z tytułu ubezpieczenia auto casco samochodu powodów.
Ta ocena, szerzej nieuzasadniona, została zasadnie zakwestionowana
przez skarżących. Sąd Okręgowy, odwołując się do zasady kauzalności czynności
prawnych, stwierdził, że brak było podstaw do dokonania cesji zwrotnej
w umowie kredytowej i umowie przewłaszczenia. Skarżący podnieśli zasadnie,
że nie był to wymóg skuteczności przelewu na rzecz powodów wierzytelności
powstałej na skutek kradzieży ubezpieczonego pojazdu. Umowa przelewu nie musi
być bowiem zawierana wyłącznie w wykonaniu istniejącego w tym zakresie
4
zobowiązania wynikającego z innej umowy. Z kolei stwierdzenie, że umowa przelewu
z dnia 29 sierpnia 2009 r. nie była również samoistną umową przelewu nie zostało
poprzedzone jakąkolwiek wykładnią jej postanowień. Skarżący podnieśli natomiast
zasadnie, że w umowie tej jej strony stwierdziły jednoznacznie, że ich wolą jest
wystąpienie przez cesjonariuszy przeciwko ubezpieczycielowi na drogę sądową
i przeznaczenie uzyskanego w ten sposób odszkodowania na spłatę kredytu. Strony
tej umowy dokonały w ten sposób zmiany umowy kredytowej w zakresie jej
zabezpieczenia i sposobu spłaty zadłużenia przez powodów. Nie można zatem
przyjąć, że umowa przelewu z dnia 29 sierpnia 2006 r. była pozbawiona kauzy.
Bank kredytujący zakup samochodu przez powodów zawarł tę umowę
w sposób pełni świadomy, a jej treść była zgodna z wolą stron. W ramach swobody
kontraktowej strony miały zaś możliwość porozumienia się co do zmiany sposobu
zabezpieczenia kredytu udzielonego powodom. Wymaga także podkreślenia,
że w doktrynie i judykaturze jest akceptowana konstrukcja tzw. przelewu
powierniczego w celu ściągnięcia wierzytelności (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 maja 2005 r., II CK 252/03). Umowa przelewu z dnia 29 sierpnia 2006 r.
miała zaś taki cel. Nie znajdowało zatem uzasadnienia także stanowisko Sądu
Okręgowego, że zawarciu umowy przelewu wierzytelności z dnia 29 sierpnia
2006 r. sprzeciwiała się właściwość stosunku prawnego łączącego strony tej
umowy, wynikającego z zawartej wcześniej umowy kredytowej.
Z tych względów brak było uzasadnionych podstaw dla przyjęcia przez Sąd
Okręgowy, że umowa przelewu z dnia 29 sierpnia 2006 r. nie wywarła skutków
i powodowie z tego powodu nie posiadali legitymacji czynnej do dochodzenia
odszkodowania.
Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 4 września 2008 r., oparty o taką błędną
oceną, został wydany z naruszeniem przepisów prawa materialnego i jest
niezgodny z prawem w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c., co uzasadniało
uwzględnienie skargi na podstawie art. 42411
§ 2 k.p.c.