Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 37/11
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk
Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej z wniosku P.-M. Banku
Spółdzielczego w Z. przeciwko dłużnikowi Cezaremu C. o egzekucję świadczenia
pieniężnego, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 13
lipca 2011 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Olsztynie postanowieniem z dnia 25 marca 2011 r.:
"Czy komornik sądowy prowadzący postępowanie egzekucyjne uprawniony
jest do prowadzenia egzekucji w zakresie kosztów postępowania egzekucyjnego,
gdy nie ma postanowienia komornika o ustaleniu wysokości tych kosztów?"
podjął uchwałę:
Egzekucja kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia
egzekucji jest dopuszczalna po wydaniu postanowienia o ich ustaleniu.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Piszu postanowieniem z dnia 17 września 2010 r. oddalił
skargi dłużnika Cezarego C. na czynności komornika sądowego stanowiące
wezwanie do zapłaty należności w części dotyczącej prowadzenia egzekucji
kosztów postępowania egzekucyjnego oraz zajęcie wierzytelności przysługującej
dłużnikowi, a ponadto oddalił jego wniosek o umorzenie postępowania w części
dotyczącej prowadzenia egzekucji kosztów postępowania egzekucyjnego.
Dłużnik zaskarżył to postanowienie zażaleniem w części dotyczącej egzekucji
kosztów postępowania egzekucyjnego, zarzucając, że prowadzenie egzekucji
kosztów postępowania egzekucyjnego jest niedopuszczalne, nie zostało bowiem
wydane postanowienie o ich ustaleniu.
Przy rozpoznawaniu zażalenia Sąd Okręgowy w Olsztynie powziął poważne
wątpliwości, które przedstawił w zagadnieniu prawnym przytoczonym na wstępie.
Podniósł, że w przepisach dotyczących postępowania egzekucyjnego nie ma
wyraźnego uregulowania, czy ustalenie kosztów egzekucji przez komornika
następuje przy zawiadomieniu dłużnika o wszczęciu egzekucji, czy przy
dokonywaniu zajęcia. Zdaniem Sądu, postanowienie w tym przedmiocie wydawane
na podstawie art. 770 k.p.c. powinno zapaść w końcowej fazie egzekucji, dopiero
bowiem wówczas znane są ostateczne koszty tego postępowania. Nie jest
natomiast jasne, czy wstępne ustalenie przez komornika kosztów, które podlegają
ściągnięciu razem z dochodzonym roszczeniem, powinno mieć formę
postanowienia oraz czy w ogóle możliwa jest egzekucja kosztów postępowania
egzekucyjnego w sytuacji, w której nie ma postanowienia o ustaleniu wysokości
tych kosztów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 770 k.p.c., koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia
egzekucji obciążają dłużnika. Koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym
roszczeniem, a koszt egzekucji ustala postanowieniem komornik, jeśli
przeprowadzenie egzekucji należy do niego. Z art. 7701
k.p.c. wynika natomiast, że
prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztów podlega
uprawomocnieniu się bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności.
Zestawienie tych przepisów jednoznacznie wskazuje, że egzekucja kosztów
niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji jest dopuszczalna po
wydaniu postanowienia o ich ustaleniu. Stanowisko takie zajął zresztą Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 4 października 1990 r., III CZP 51/90 (OSP 1991, nr 5,
poz. 111).
Trafnie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że ustalenie kosztów postępowania
egzekucyjnego może nastąpić w zasadzie dopiero po zakończeniu egzekucji,
dopiero bowiem wówczas wiadomo, jakie koszty zostały poniesione. Nie można co
prawda wykluczyć sytuacji, że możliwe jest wcześniejsze częściowe ustalenie
kosztu pewnego etapu postępowania egzekucyjnego, jednak całkowity koszt
egzekucji można ustalić dopiero po jej zakończeniu (por. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 29 grudnia 1995 r., III CZP 182/95, OSNC 1996, nr 6, poz. 76).
Tymczasem, jak wskazał Sąd Okręgowy, powołując się na znaną z urzędu praktykę
komorników, już w zawiadomieniu o zajęciu dłużnicy wzywani są do zapłaty
kosztów, które ściągane są bez wydawania postanowienia o ich ustaleniu. Należy
jednak zaznaczyć, że w art. 770 i 7701
k.p.c. występuje istotna różnica
terminologiczna; w art. 770 chodzi o „ściągnięcie kosztów” wraz z dochodzonym
roszczeniem, a w art. 7701
o wykonanie postanowienia komornika w przedmiocie
kosztów, stanowiącego podstawę do ich wyegzekwowania.
Koszty wskazywane w zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji ściąga się wraz
z dochodzonym roszczeniem, nie podlegają one zaś egzekucji. Ściągnięcie kosztów
jest czynnością faktyczną, a jej dokonanie wynika z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997
r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 167, poz.
1191 – dalej: "u.k.s.e."). Ustawa ta określa wysokość opłaty egzekucyjnej, nie
pozostawiając komornikowi swobody także co do samego faktu jej pobrania. Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2002 r., III CZP 65/02 (OSNC 2003, nr
7-8, poz. 100) wskazał, że opłata egzekucyjna jest należnością przymusową, a
żądanie jej uiszczenia jest realizacją uprawnienia o charakterze publicznoprawnym.
Pobieranie zatem takiej opłaty, ściąganej wraz z dochodzonym roszczeniem,
następuje bez potrzeby wydawania postanowienia o ustaleniu kosztów i
prowadzenia osobnej egzekucji w celu ich ściągnięcia. Takie stanowisko
prezentowane jest także w doktrynie.
Brak potrzeby wydawania postanowienia o ściągnięciu opłaty egzekucyjnej
wynika a contrario z art. 49 ust. 3 i 4 u.k.s.e. Przepisy te określają wyraźnie
wypadki, w których pobranie opłaty wymaga wydania postanowienia wzywającego
wierzyciela lub dłużnika do ich uiszczenia należności z tego tytułu. Postanowienia te
po uprawomocnieniu się podlegają wykonaniu w drodze egzekucji bez
zaopatrywania w klauzulę wykonalności. W innych zatem wypadkach do ściągnięcia
opłat egzekucyjnych postanowienie komornika nie jest potrzebne.
Na koszt egzekucji, oprócz opłaty egzekucyjnej, składają się także zaliczki na
pokrycie wydatków (art. 39 i 40 u.k.s.e.) oraz należności pełnomocnika strony lub
strony działającej bez pełnomocnika. Wypadki, w których komornik wydaje
postanowienie w związku z pobraniem zaliczki określają art. 41 oraz 42 w związku z
art. 49 ust. 3 u.k.s.e. W innych zatem wypadkach należności z tego tytułu podlegają
ściągnięciu wraz z dochodzonym roszczeniem. Te same zasady dotyczą
ściągnięcia opłat za czynności adwokatów i radców prawnych za czynności w
postępowaniu egzekucyjnym, ostateczne zaś rozliczenie kosztu egzekucji
następuje w postanowieniu określonym w art. 770 k.p.c.
Z tych względów rozstrzygnięto zagadnienie prawne, jak w uchwale (art. 390
k.p.c.).