Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 5/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa J. F.
przeciwko S. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o wynagrodzenie za pracę i ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 8 września 2010 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda 900
(dziewięćset) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z 8 września 2010 r. oddalił apelację skarżącej
spółki z o.o. S. (pozwanego pracodawcy) od wyroku Sądu Rejonowego z 22
kwietnia 2010 r., zasądzającego na rzecz powoda J. F. wynagrodzenie za
październik 2008 r. i ekwiwalent za część urlopu wypoczynkowego za ten miesiąc z
odsetkami. Spór dotyczył zasadniczo daty doręczenia powodowi wypowiedzenia
umowy o pracę z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia. Sądy ustaliły, że
wypowiedzenie doręczono powodowi 6 lipca 2008 r., kiedy odebrał je osobiście w
siedzibie pozwanej spółki. Natomiast wypowiedzenie wysłane wcześniej do powoda
przesyłką pocztową Pocztex nie zostało mu skutecznie doręczone. Było awizowane
łącznie przez 10 dni, choć dla skuteczności doręczenia awizowanie winno trwać 14
dni, odpowiednio do przepisów rozporządzenia z 17 czerwca 1999 r. w sprawie
szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępowaniu
cywilnym. Ponadto powód był zwolniony ze świadczenia pracy i w tym okresie
mógł, jak wyjaśnił w piśmie procesowym, przebywać w S., a nie pod adresem
zamieszkania podanym do akt osobowych (w B.), na który wysłano wypowiedzenie.
Zważywszy, że powszechnie znane są terminy dwukrotnego awizowania wszelkich
przesyłek urzędowych, to osoby wyjeżdżające na dłuższy pobyt biorą
odpowiedzialność za skutki niepodjęcia takich przesyłek w terminie i brak
ustanowienia ewentualnego pełnomocnika do doręczeń. Przed upływem tych
terminów natomiast nie muszą się obawiać i pozostawać w niepewności co do
skutków nieobecności w miejscu stałego zamieszkiwania. Najbardziej miarodajny
będzie okres awizowania z wskazanego rozporządzenia. Po wyczerpaniu takiego
okresu można z całą pewnością przyjąć założenie, że dalsze niepodejmowanie
przesyłki jest uchylaniem się pracownika i takie negatywne zachowanie nie
zasługuje już na ochronę. Sąd drugiej instancji podzielając pogląd Sądu pierwszej
instancji uznał, że przy skróconym awizowaniu powód nie miał realnej możliwości
zapoznania się z oświadczeniem woli pracodawcy. Skoro powód zapoznał się z
wypowiedzeniem w lipcu 2008 r., a nie w czerwcu 2008 r., gdyż doręczenie
wypowiedzenia z 26 maja 2008 r. za pośrednictwem kurierskiej przesyłki pocztowej
Pocztex nie było skuteczne, to przy trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia powód
3
był pracownikiem także w październiku 2008 r. i dlatego należało zasądzić
wyrównanie wynagrodzenia i ekwiwalentu urlopowego za ten miesiąc.
W skardze kasacyjnej pozwany pracodawca wniósł o uchylenie wyroków i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania lub o oddalenie powództwa.
Skarga znajduje oparcie w art. 3981
§ 1 w związku z art. 3983
§ 1 k.p.c., albowiem
doszło do naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię. Wniosek o
przyjęcie skargi do rozpoznania uzasadniono tym, że: 1) istnieje potrzeba
dokonania wykładni przepisu prawnego budzącego poważne wątpliwości, tj. art. 61
k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez ustalenie, czy druga strona miała możliwość
zapoznania się z oświadczeniem woli – wypowiedzeniem umowy o pracę,
przesłanym na jej adres tylko wtedy, gdy to oświadczenie zostało doręczone
zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17 czerwca 1999 r. w
sprawie szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w
postępowaniu cywilnym czy też sąd orzekający w każdym przypadku winien
indywidualnie badać okoliczności czy osoba miała możliwość zapoznania się z
oświadczeniem woli – wypowiedzeniem umowy o pracę do niej skierowanym w
odniesieniu do konkretnej sprawy i wszystkich okoliczności towarzyszących próbie
doręczenia przesyłki zawierającej oświadczenia woli; 2) skarga jest oczywiście
uzasadniona, albowiem Sąd drugiej instancji dokonał błędnej wykładni przepisu art.
61 k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez przyjęcie, iż powód miał realną możliwość
zapoznania się z oświadczeniem woli – wypowiedzeniem umowy o pracę do niego
skierowanym przez pozwanego dopiero 9 lipca 2008 r. a nie przed 6 czerwca 2008
r., kiedy przesyłka zawierająca oświadczenie woli skierowane do powoda, została
zwrócona pozwanemu wskutek jej niepodjęcia przez powoda w wyznaczonym
terminie.
W odpowiedzi powód wniósł o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania lub
o jej oddalenie i zasądzenie kosztów za instancję kasacyjną.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarga kasacyjna podlega rozpoznaniu w granicach podstawy kasacyjnej
(art. 39813
§ 1 k.p.c.), co już na wstępie rodziło zasadniczą wątpliwość, czy
nie powinna zostać odrzucona, gdyż w jej układzie redakcyjnym nie
4
wyodrębniono tej części, która - zgodnie z art. 3984
§ 1 pkt 1 k.p.c. - wymaga
przytoczenia podstawy kasacyjnej. Niemniej, w ocenie składu, skarga
kasacyjna ma znaczenie jako całość i dlatego należało uznać, że zawiera
podstawę kasacyjną, która dotyczy zarzutu naruszenia art. 61 k.c. Wskazuje
na to treść i argumentacja uzasadnienia skargi, w tym również to, że
oczywistą zasadność skargi łączy się z błędną wykładnią art. 61 k.c. w
związku z art. 300 k.p. przez przyjęcie, że powód miał realną możliwość
zapoznania się z wypowiedzeniem skierowanym do niego dopiero 9 lipca
2008 r., a nie 6 czerwca 2008 r., kiedy przesyłka zawierająca oświadczenie
woli została zwrócona wskutek niepodjęcia w wyznaczonym terminie. Taki
zarzut wskazuje jednak na niewłaściwe zastosowanie tego przepisu, a nie na
błędną wykładnię art. 61 k.c. Ponadto równie ważne jest to, że strona
przeciwna, czyli powód również dostrzega podstawę kasacyjną, skoro w
odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, koncentrując się właśnie na
zastosowaniu art. 61 k.c.
2. Skarga nie otwiera jednak kolejnej instancji w rozpoznaniu sprawy, w takim
zakresie jak przed sądem powszechnym, lecz sprowadza się tylko do oceny
zasadności zarzutu skargi (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Zachodzi przy tym
związanie ustalonym stanem faktycznym stanowiącym podstawę
zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Jeżeli więc za jedyną wskazaną
w skardze podstawę kasacyjną może być uznany zarzut naruszenia art. 61
k.c., to na tle ustalonego i wiążącego stanu faktycznego zarzut naruszenia
tego przepisu nie jest zasadny. Nie może być wątpliwości co do wykładni
tego przepisu, skoro sam literalnie stwierdza, że oświadczenie woli, które ma
być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki
sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. W sprawie ustalono, że
powód nie przebywał pod adresem, na który wysłano do niego
wypowiedzenie umowy o pracę. Przy takim wiążącym ustaleniu o
nieobecności powoda w miejscu, do którego skierowano do niego
korespondencję zawierającą wypowiedzenie, zarzut naruszenia art. 61 k.c.
(w związku z art. 300 k.p.) nie jest zasadny. Skarżący nie może więc
twierdzić, że wypowiedzenie umowy o pracę wysłane do powoda przesyłką
5
kurierską zostało mu skutecznie doręczone. Skarżący wadliwie odczytuje
stanowisko Sądu Okręgowego, który wcale nie stwierdził, że „powód miałby
realną szansę na zapoznanie się z wskazanym oświadczeniem jeżeli próbę
doręczenia pozwany dokonałby za pomocą listu poleconego, zgodnie z
przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 czerwca 1999 r. w
sprawie szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w
postępowaniu cywilnym”. Sąd stwierdził bowiem brak doręczenia nie ze
względu na niezastosowanie takiego trybu doręczenia, lecz wobec ustalenia,
że powód nie przebywał w B. (czyli pod adresem podanym pracodawcy do
korespondencji). Nie stwierdził również Sąd Okręgowy, „iż z możliwością
zapoznania się z oświadczeniem woli przesłanym przesyłką pocztową
możemy mieć do czynienia jeżeli próba doręczenia czyni zadość przepisom”
tego rozporządzenia. Trafne stanowisko zajął w tym zakresie Sąd Okręgowy
przyjmując, że pracodawca może doręczyć pracownikowi wypowiedzenie w
dowolny sposób. Po prostu nie jest on szczególnie określony w prawie jako
bezwzględnie obowiązujący. Jeżeli pracodawca wybrał usługę kurierską
Poczty Polskiej (Pocztex), to w tej sprawie postawiono dwie istotne tezy.
Pierwszą, że ten sposób doręczenia nie jest niemożliwy, ale należałoby
odpowiednio stosować terminy awizowania takie jak w przesyłkach pism
sądowych dla stron. Po wtóre, że nawet takie terminy awizowania nie
pozwalałyby stwierdzić doręczenia wypowiedzenia umowy o pracę, gdyż
ustalono, że powód nie przybywał pod adresem, na który wysłano mu
wypowiedzenie. Wobec ustalenia, że powód nie przebywał pod adresem
wskazanym do korespondencji, nie miałoby znaczenia dochowanie terminów
awizowania przesyłki według wskazanego rozporządzenia, czy krótszych
terminów awizowania przesyłki nadanej pocztą kurierską PP (Pocztex).
3. W prawie pracy nie ma też szczególnej do art. 61 k.c. regulacji, według której
wypowiedzenie umowy o pracę wysłane na adres podany przez pracownika
jest zawsze skutecznie doręczone. Taka norma (przepis) pomijałaby wiele
różnorakich sytuacji, w których adres pracownika podany pracodawcy nie
jest aktualny. Przede wszystkim jednak nie zachodzi potrzeba takiej normy,
skoro z natury zatrudnienia pracownik jest blisko pracodawcy i dlatego
6
wypowiedzenia umowy o pracę dokonuje się z reguły osobiście. Jeżeli
jednak nie jest to możliwe, to uprawnione może być ustalenie oparte na
domniemaniu, że skoro pracownik podał pracodawcy określony adres do
korespondencji, to tam też przebywa i dlatego korespondencja wysyłana na
ten adres doręczana jest skutecznie. W tej sprawie ustalenie nie zostało
jednak oparte na domniemaniu, lecz na stwierdzeniu, że nawet przy
przyjęciu sposobu doręczenia dla pism sądowych, to wypowiedzenie nie
zostało doręczono powodowi w czerwcu 2008 r. Jeżeli jednak skuteczność
oświadczenia woli, a w tym przypadku wypowiedzenia umowy o pracę,
zależy od złożenia go pracownikowi, to badaniu podlega czy doszło do niego
w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią. Innymi słowy przepis art.
61 k.c. nie jest wystarczającą podstawą do podważania skarżonego wyroku,
gdyż w istocie jego zastosowanie zależy od stanu faktycznego. Zatem nie
można stwierdzić, że wypowiedzenie wysłane przesyłką kurierską zostało
skutecznie doręczone, skoro Sąd ustalił, że powód nie mógł się z nim
zapoznać, albowiem nie przebywał pod adresem na który wysłano
wypowiedzenie.
4. Nie został uwzględniony wniosek skargi o rozpoznanie jej na rozprawie (art.
39811
§ 1 k.p.c.), gdyż sformułowana we wniosku o przyjęcie skargi kwestia
nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego, które ma na uwadze przepis
art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Nie stanowi bowiem istotnego zagadnienia
prawnego to, co sprowadza się tylko do zwykłej wykładni i stosowania
prawa. Wniosek jedynie hasłowo odwołuje się do istotnego zagadnienia
prawnego, gdyż dalej redukuje je do „potrzeby dokonania wykładni przepisu
prawnego budzącego poważane wątpliwości, tj. art. 61 k.c. w zw. z art. 300
k.p.”. Jakościowo wykładnia prawa i istotne zagadnienie prawne nie są
tożsame i ustawodawca wyraźnie to rozróżnia w podstawach (przesłankach)
przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. Nawet wykładnia prawa jako
podstawa przedsądu jest ściśle uwarunkowana potrzebą wykładni przepisów
wynikającą z poważnych wątpliwości lub z rozbieżności w orzecznictwie
sądów. Postawione we wniosku kwestie nie składają się na istotne
zagadnienie prawne. Dotyczą tylko wykładni i stosowania prawa. Inaczej nie
7
można też ocenić pytania o to, czy pracownik „miał możliwość zapoznania
się z oświadczeniem woli – wypowiedzeniem umowy o pracę, przesłanym na
jego adres tylko wtedy, gdy to oświadczenie zostało doręczone zgodnie z
rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17 czerwca 1999 r. w sprawie
szczególnego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w
postępowaniu cywilnym, czy też sąd orzekający w każdym przypadku winien
indywidualnie badać okoliczności czy dana osoba miała możliwość
zapoznania się z oświadczeniem woli – wypowiedzeniem umowy o pracę do
niej skierowanym w odniesieniu do konkretnej sprawy i wszystkich
okoliczności towarzyszących próbie dręczenia przesyłki zawierającej
oświadczenie woli - gdyż nie zawiera istotnych jurydycznie wątpliwości co do
wykładni. Nie powinno budzić wątpliwości, że wskazane rozporządzenie ma
zastosowanie tylko do doręczania pism sądowych przez pocztę w
postępowaniu cywilnym. Wszak wynika to z podstawy ustawowej, w oparciu
o którą zostało wydane (art. 131 § 2 k.p.c.). Tak też stwierdził Sąd Okręgowy
w zaskarżonym wyroku – zresztą zgodnie z zapatrywaniem skarżącego –, że
„żaden z przepisów kodeksu pracy i kodeksu postępowania cywilnego nie
nakłada na pracodawcę obowiązku doręczeń przez pocztę w trybie
wskazanego rozporządzenia”. Nie było więc problemu wykładni, a tym
bardziej istotnego zagadnienia prawnego, skoro dalej w zaskarżonym
wyroku stwierdzono jednocześnie, że „pracodawca może przesłać do
pracownika złożone mu oświadczenie w sposób dowolny, np.: przez firmę
kurierską, innego operatora pocztowego bądź upoważnionego pracownika
byleby adresat tego oświadczenia woli się z nim zapoznał lub miał realną
możliwość zapoznania się z jego treścią”. Takie stanowisko nie jest wątpliwe
i odpowiada na kwestie postawione we wniosku o przyjęcie skargi, z których
wszak wynika akceptacja dla takiego kierunku wykładni.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c.
Oddalenie skargi uzasadniało zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym, których wysokość
określono według stawki minimalnej dla wartości przedmiotu zaskarżenia - § 6 pkt
8
5, § 12.1. pkt 2 i § 13.4. pkt 2 rozporządzenia z 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności adwokackie.