IV CZ 40/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-12-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 40/11
POSTANOWIENIE
Dnia 16 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku Adama B.
przy uczestnictwie Piotra B.
o dział spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 września 2011 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim postanowienia
Sądu Okręgowego
z dnia 21 października 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w punkcie drugim.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 7 września 2010 r. w punkcie
pierwszym oddalił apelację wnioskodawcy oraz w punkcie drugim oddalił wniosek
uczestnika Piotra B. o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za instancję
odwoławczą. W uzasadnieniu do punktu drugiego, odnosząc się do regulacji
zawartych w przepisach art. 520 k.p.c., podkreślił, że w postępowaniu
nieprocesowym nie ma dwóch przeciwstawnych stron postępowania, nie można
zatem mówić o przegrywającym, który powinien zwrócić koszty postępowania
wygrywającemu (art. 98 § 1 k.p.c.). Artykuł 520 § 1 k.p.c. wyłącza zastosowanie art.
108 § 1 k.p.c., tylko zaś wyjątkowo, jeżeli uczestnicy w różnym stopniu byli
zainteresowani wynikiem postępowania albo ich interesy były sprzeczne, sąd może
orzec, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 520 § 2 k.p.c.)
lub na zasadzie zawinienia (art. 520 § 3 k.p.c.). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy
uznał, powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r.,
III CKN 497/98 (OSNC 2000, nr 6, poz. 116), że wniosek uczestnika o zasądzenie
kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą nie uzasadnia
odstąpienia od reguły określonej w art. 520 § 1 k.p.c.
Uczestnik postępowania Piotr B. wniósł zażalenie na postanowienie
o kosztach postępowania odwoławczego, zarzucając naruszenie art. 520 § 3 k.p.c.
przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy interesy uczestników postępowania były
sprzeczne, a apelacja wnioskodawcy została oddalona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 6 czerwca 2008 r. oddalił wniosek
Adama B. o dział spadku po Annie B., ustalając w szczególności, że Adam B. i Piotr
B. zawarli ustną umowę o dział spadku. Sąd Rejonowy, powołując się na art. 520 §
3 k.p.c., nałożył ponadto na Adama B. obowiązek zwrotu Piotrowi B. kosztów
postępowania związanych z jego udziałem w sprawie, a szczegółowe rozliczenie
kosztów postępowania pozostawił referendarzowi sądowemu. Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 7 września 2010 r. wprawdzie oddalił apelację, aprobując
3
w ten sposób rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, inaczej natomiast niż Sąd
Rejonowy ocenił zasadność wniosku uczestnika postępowania Piotra B. w kwestii
zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. Z takim
rozstrzygnięciem nie można się zgodzić. W postępowaniu nieprocesowym jest
wprawdzie zasadą, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze
swym udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Jednakże w sytuacji, gdy interesy
uczestników są sprzeczne, sąd może orzec zgodnie z regułą odpowiedzialności
za wynik sprawy (art. 520 § 2 lub 3 k.p.c.). Istnieją zaś takie sprawy rozpoznawane
w postępowaniu nieprocesowym, w których interesy stron są z natury rzeczy
sprzeczne. Do takich spraw należą w szczególności sprawy o stwierdzenie nabycia
własności rzeczy przez zasiedzenie (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 20 maja 2011 r., III CZ 27/11, niepubl.). Natomiast w tzw. sprawach
działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. sprzeczność
interesów tych uczestników, którzy domagają się podziału, niezależnie od tego,
jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC
2011, nr 7-8, 88). Wyjątkowo jednak w sprawie o dział spadku interesy uczestników
postępowania mogą być uznane za sprzeczne w rozumieniu art. 520 § 2 i 3 k.p.c.,
jeżeli jeden z nich żąda oddalenia wniosku na tej podstawie, że już wcześniej został
dokonany umowny dział spadku, drugi zaś mimo to domaga się orzeczenia przez
sąd o dziale spadku.
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 3941
§ 3 k.p.c.
w związku z art. 39815
§ 1 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 16 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku Adama B.
przy uczestnictwie Piotra B.
o dział spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 września 2011 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim postanowienia
Sądu Okręgowego
z dnia 21 października 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w punkcie drugim.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 7 września 2010 r. w punkcie
pierwszym oddalił apelację wnioskodawcy oraz w punkcie drugim oddalił wniosek
uczestnika Piotra B. o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za instancję
odwoławczą. W uzasadnieniu do punktu drugiego, odnosząc się do regulacji
zawartych w przepisach art. 520 k.p.c., podkreślił, że w postępowaniu
nieprocesowym nie ma dwóch przeciwstawnych stron postępowania, nie można
zatem mówić o przegrywającym, który powinien zwrócić koszty postępowania
wygrywającemu (art. 98 § 1 k.p.c.). Artykuł 520 § 1 k.p.c. wyłącza zastosowanie art.
108 § 1 k.p.c., tylko zaś wyjątkowo, jeżeli uczestnicy w różnym stopniu byli
zainteresowani wynikiem postępowania albo ich interesy były sprzeczne, sąd może
orzec, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 520 § 2 k.p.c.)
lub na zasadzie zawinienia (art. 520 § 3 k.p.c.). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy
uznał, powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r.,
III CKN 497/98 (OSNC 2000, nr 6, poz. 116), że wniosek uczestnika o zasądzenie
kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą nie uzasadnia
odstąpienia od reguły określonej w art. 520 § 1 k.p.c.
Uczestnik postępowania Piotr B. wniósł zażalenie na postanowienie
o kosztach postępowania odwoławczego, zarzucając naruszenie art. 520 § 3 k.p.c.
przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy interesy uczestników postępowania były
sprzeczne, a apelacja wnioskodawcy została oddalona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 6 czerwca 2008 r. oddalił wniosek
Adama B. o dział spadku po Annie B., ustalając w szczególności, że Adam B. i Piotr
B. zawarli ustną umowę o dział spadku. Sąd Rejonowy, powołując się na art. 520 §
3 k.p.c., nałożył ponadto na Adama B. obowiązek zwrotu Piotrowi B. kosztów
postępowania związanych z jego udziałem w sprawie, a szczegółowe rozliczenie
kosztów postępowania pozostawił referendarzowi sądowemu. Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 7 września 2010 r. wprawdzie oddalił apelację, aprobując
3
w ten sposób rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, inaczej natomiast niż Sąd
Rejonowy ocenił zasadność wniosku uczestnika postępowania Piotra B. w kwestii
zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. Z takim
rozstrzygnięciem nie można się zgodzić. W postępowaniu nieprocesowym jest
wprawdzie zasadą, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze
swym udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Jednakże w sytuacji, gdy interesy
uczestników są sprzeczne, sąd może orzec zgodnie z regułą odpowiedzialności
za wynik sprawy (art. 520 § 2 lub 3 k.p.c.). Istnieją zaś takie sprawy rozpoznawane
w postępowaniu nieprocesowym, w których interesy stron są z natury rzeczy
sprzeczne. Do takich spraw należą w szczególności sprawy o stwierdzenie nabycia
własności rzeczy przez zasiedzenie (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 20 maja 2011 r., III CZ 27/11, niepubl.). Natomiast w tzw. sprawach
działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. sprzeczność
interesów tych uczestników, którzy domagają się podziału, niezależnie od tego,
jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC
2011, nr 7-8, 88). Wyjątkowo jednak w sprawie o dział spadku interesy uczestników
postępowania mogą być uznane za sprzeczne w rozumieniu art. 520 § 2 i 3 k.p.c.,
jeżeli jeden z nich żąda oddalenia wniosku na tej podstawie, że już wcześniej został
dokonany umowny dział spadku, drugi zaś mimo to domaga się orzeczenia przez
sąd o dziale spadku.
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 3941
§ 3 k.p.c.
w związku z art. 39815
§ 1 k.p.c.).