Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 74/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie ze skargi M. G.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 30 stycznia 2008 r., wydanego w sprawie
z powództwa M. G.
przeciwko Gminie R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 września 2011 r.,
1) stwierdza, że wyrok Sądu Okręgowego z dnia 30
stycznia 2008 r. jest niezgodny z prawem;
2) zasądza od Gminy R. na rzecz M. G. kwotę 917 zł
(dziewięćset siedemnaście) tytułem kosztów
postępowania.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy Sąd Grodzki – uwzględniając powództwo M. G. o waloryzację
świadczenia pieniężnego i zapłatę – wyrokiem z dnia 10 października 2007 r.
zasądził na jej rzecz od pozwanej Gminy R. kwotę 8.409 zł z odsetkami od daty
uprawomocnienia się wyroku, oddalając roszczenie odsetkowe w części pozostałej
i orzekając o kosztach procesu.
Sąd ustalił, że powódka decyzją z dnia 18 września 1969 r. otrzymała
przydział lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. E.[…], uiszczając tego dnia
kaucję mieszkaniową w wysokości 6.924 zł, stanowiącą wielokrotność (3,18)
średniego ówczesnego wynagrodzenia. W dniu 8 października 2001 r. kupiła ten
lokal, po ustanowieniu jego odrębnej własności, co uprawniało ją do zwrotu
uiszczonej kaucji mieszkaniowej. W 2003 r. pozwana Gmina zwróciła powódce
kaucję w nominalnej wysokości 2,03 zł, nie zgadzając się na waloryzację tego
świadczenia.
Sąd Rejonowy stwierdził, że do kaucji mieszkaniowych wpłaconych przed
dniem 12 listopada 1994 r. miał zastosowanie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia
21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733), niewyłączający waloryzacji.
Powódka uprawniona więc była do skorzystania z art. 3581
§ 3 k.c. z racji
znacznego obniżenia wartości pieniądza, a zwrot kaucji w wysokości nominalnej,
stanowiącej 0,09% przeciętnego wynagrodzenia, nie był należytym wykonaniem
zobowiązania (art. 354 k.c.).
Po uwzględnieniu wskaźnika waloryzacyjnego (3,18) oraz przeciętnego
wynagrodzenia z chwili orzekania (2.644,34 zł) powódka zasadnie domagała się –
zdaniem Sądu – zwrotu kwoty 8.409 zł.
Sąd Okręgowy– uwzględniając apelację strony pozwanej – wyrokiem z dnia
30 stycznia 2008 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo.
Sąd ten podkreślił, że ustawową zasadą jest spełnienie świadczenia
pieniężnego w wysokości nominalnej (art. 3581
§ 1 k.c.). Zwracając kaucję
mieszkaniową po denominacji złotego w takiej wysokości (2,03 zł) pozwana Gmina
3
spełniła świadczenie (art. 354 k.c.). Powódka przyjęła je bez zastrzeżeń, nie
domagając się waloryzacji i nie oświadczyła, że dokonaną wpłatę uważa za
częściowe spełnienie świadczenia, a z żądaniem waloryzacji wystąpiła dopiero po
czterech latach. Dłużnik nie powinien pozostawać w stanie długotrwałej
niepewności, dlatego przyjęcie świadczenia pieniężnego bez „zastrzeżenia
waloryzacyjnego „ powoduje – zdaniem Sądu – wygaśnięcie zobowiązania.
Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego z dnia 30 stycznia 2008 r. został
zaskarżony przez powódkę skargą o stwierdzenie jego niezgodności z prawem
(art. 4241
i następne k.p.c.).
Wyrok ten. zdaniem skarżącej, w sposób oczywisty i rażący narusza art. 354
k.c. i art. 3581
§ 3 k.c. przez uniemożliwianie skorzystania przez nią z ustawowych
uprawnień, w następstwie sformułowania wobec niej – osoby 80-letniej, nieznającej
prawa – wymagań nieprzewidzianych w ustawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jest oczywiste, że w wyniku znanego procesu inflacyjnego doszło w Polsce
do istotnego spadku siły nabywczej złotówki, a powódka została dotknięta tym
procesem w sposób drastyczny. Niewątpliwym celem unormowania określonego
w art. 3581
§ 3 k.c. było złagodzenie skutków inflacji, dlatego powódka była
uprawniona do skorzystania z niego, skoro kaucja mieszkaniowa w chwili wpłaty
stanowiła wielokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (3,18),
a w chwili orzekania po zwrocie stanowiła znikomą wielkość wynagrodzenia
(0,09%= 2,03 zł).
Sąd Rejonowy trafnie zauważył, że waloryzacja kaucji mieszkaniowej
wpłaconej przez najemcę przed dniem 12 listopada 1994 r. nie jest wyłączona
(zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 26 września 2002 r., III CZP 58/02, OSNC
2003, Nr 9, poz. 117). Znalazło to wyraz w praktyce orzeczniczej.
Stanowisko Sądu Okręgowego, który oddalił powództwo, opiera się na
założeniu, że zapłata sumy nominalnej świadczenia pieniężnego (tu: zwrotu kaucji
mieszkaniowej w wysokości nominalnej) stanowi spełnienie świadczenia i jest
właściwym sposobem wykonania zobowiązania (art. 354 k.c.). Ze stanowiskiem
tym, sformułowanym w sposób uniwersalny, nie można się zgodzić. Jest ono
4
nieuzasadnione w przypadku zwrotu świadczeń pieniężnych podlegających
waloryzacji (art. 3581
§ 3 k.c.). W judykaturze podkreśla się, iż wówczas spełnienie
świadczenia w wysokości nominalnej nie stanowi właściwego wykonania
zobowiązania w rozumieniu art. 354 k.c. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia
20 marca 1992 r., II CZP 14/92, OSNC 1992, nr 9, poz. 161, z dnia 3 kwietnia
1992 r., I PZP 19/92, OSNCP 1992, nr 9, poz. 166, z dnia 28 września 1993 r.,
I CRN 74/93, OSNC 1994, nr 7-8, poz. 162 i z dnia 5 lutego 2003 r., II CKN
1245/00, niepubl.). Sąd Okręgowy pominął, że spełnienie świadczenia pieniężnego
w wysokości nominalnej następuje wówczas, gdy przepisy szczególne nie stanowią
inaczej (art. 3581
§ 1 k.c.). Wyjątkiem od tej zasady jest w szczególności art. 3581
§ 3 k.c., mający wprost zastosowanie w sprawie o waloryzację kaucji
mieszkaniowej powódki. Uchybieniem Sądu Okręgowego jest również wybiórcze
odczytanie art. 354 k.c., „wyłączające” jego istotną treść, zgodnie z którą
właściwym sposobem wykonania zobowiązania jest spełnienie go w sposób
odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia
społecznego. W tym kontekście nie można zaaprobować stanowiska, że właściwym
sposobem wykonania zobowiązania pozwanej Gminy był zwrot kaucji
mieszkaniowej w rozmiarze 2,03 zł. Niezrozumiała i dowolna jest przy tym sugestia,
że powódka uznała taką wpłatę za wykonanie zobowiązania.
Sąd Okręgowy pominął również, iż pozwana Gmina w istocie uznała
powództwo częściowo, powołując się na uchwałę Rady Miasta umożliwiającą
waloryzację kaucji mieszkaniowej w wysokości 65%. Na tym tle należy wskazać,
że art. 3581
§ 3 k.c. mówi m.in. o potrzebie rozważenia interesów obu stron, dlatego
w judykaturze zazwyczaj uwzględniany jest „podział” między stronami negatywnych
skutków inflacji w odpowiedniej proporcji.
Wyrażone w kwestionowanym wyroku Sądu Okręgowego stanowisko,
że pozwana Gmina wykonała w całości zobowiązanie z tytułu zwrotu kaucji
mieszkaniowej, narusza w konsekwencji - co do zasady - przepisy art. 354 i 3581
§ 3 k.c. w sposób istotny i rażący, gdyż godzi w ukształtowaną w judykaturze
wykładnię tych przepisów. W konsekwencji uzasadnia konkluzję, że wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 30 stycznia 2008 r. (sygn. akt III Ca 1308/07) jest niezgodny z
prawem (art. 42411
§ 2 k.p.c.).
5
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 i 108 § 1 k.p.c.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13