I PK 60/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:22-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 24 listopada 2011 r.
I PK 60/11
Naruszenie przez pracodawcę porozumienia zbiorowego dotyczącego
zwolnień grupowych (art. 3 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych za-
sadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedoty-
czących pracowników, Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm. w związku z art. 9 § 1 k.p.)
nie może być oceniane jako naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę (art. 45 § 1 k.p.), jeżeli nie miało wpływu na rozwiązanie stosunku pracy z
konkretnym pracownikiem.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 listo-
pada 2011 r. sprawy z powództwa Cezarego B. przeciwko Powszechnemu Zakładowi
Ubezpieczeń SA z siedzibą w W. Oddziałowi w Ł. o przywrócenie do pracy i wyna-
grodzenie za czas pozostawania bez pracy, na skutek skargi kasacyjnej powoda od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 28
października 2010 r. […]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 900 (dziewięćset) zło-
tych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Łodzi wyrokiem z 27 lipca 2010 r. […] oddalił powództwo Cezarego B. przeciwko
Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA Oddziałowi w Ł. o przywrócenie do
pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.
Powód wniósł o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę,
następnie przywrócenie go do pracy na poprzednio zajmowanym stanowisku oraz o
2
zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Pozwany wniósł o od-
dalenie powództwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony u pozwanego od 18 marca
1980 r., w tym w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń SA Oddział w Ł. od 17 lipca
1989 r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, ostatnio na sta-
nowisku głównego specjalisty. W dniu 16 czerwca 2008 r. pozwany złożył powodowi
oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem czteromiesięcznego
okresu wypowiedzenia, podając jako przyczynę wypowiedzenia reorganizację, w wy-
niku której stanowisko powoda zostało zlikwidowane. Mimo przynależności związko-
wej powoda, pozwany nie skonsultował zamiaru rozwiązania umowy o pracę ze
związkami zawodowymi. W dniu 7 sierpnia 2008 r. pozwany cofnął oświadczenie o
wypowiedzeniu, na co powód wyraził zgodę. Strony zawarły porozumienie zmieniają-
ce warunki pracy i płacy, na podstawie którego powód został przeniesiony na inne
stanowisko pracy. W dniu 30 września 2008 r. pozwany ponownie rozwiązał umowę
o pracę z powodem, podając jako przyczynę wypowiedzenia restrukturyzację i
zmiany organizacyjne prowadzące w konsekwencji do likwidacji stanowiska powoda.
Od powyższego wypowiedzenia umowy o pracę powód odwołał się do sądu pracy.
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z 23 września 2009 r. przy-
wrócił powoda do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Apelację po-
zwanego od powyższego wyroku oddalił Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 29 grud-
nia 2009 r. Powód miał przerwę w świadczeniu pracy od 1 lutego 2009 r. do 3 stycz-
nia 2010 r. Z dniem 4 stycznia 2010 r. powód stawił się do pracy. Podjął pracę w Re-
gionalnym Centrum Likwidacji Szkód PZU SA Oddział w Ł. na poprzednich warun-
kach, tj. na stanowisku głównego specjalisty w pełnym wymiarze czasu pracy z wy-
nagrodzeniem zasadniczym w kwocie 3.000 zł. Powodowi nie przydzielono od razu
własnego portfela spraw z uwagi na długą przerwę w pracy.
W lutym 2010 r. w PZU SA rozpoczął się proces restrukturyzacji. W dniu 10
lutego 2010 r. Spółka zawiadomiła wszystkie działające u niej organizacje związkowe
oraz powiatowy urząd pracy o zamiarze przeprowadzenia zwolnień grupowych. W
dniu 11 marca 2010 r. Powszechny Zakład Ubezpieczeń SA z siedzibą w W. zawarł
ze związkami zawodowymi Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych, w którym
określono szczegółowe procedury i kryteria zwolnień grupowych. W Porozumieniu
ustalono, że jednym z kryteriów doboru pracowników do zwolnienia będzie niższa
ocena efektywności i kwalifikacji zawodowych oraz kompetencji przeprowadzona na
3
podstawie wzorów arkuszy oceny stanowiących załącznik do Porozumienia. Ponadto
przewidziano, że pracownik, zwolniony na podstawie wypowiedzenia złożonego
przez pracodawcę w ramach zwolnień grupowych, który uważa, że został wytypowa-
ny do zwolnień grupowych z naruszeniem punktu 7.3 albo 7.5 lub 7.8, ma prawo zło-
żyć w ciągu trzech dni od otrzymania wypowiedzenia wniosek o weryfikację jego do-
boru do zwolnienia do komisji wspólnej. Jeżeli komisja wspólna uzna, że pracownik
został wytypowany do zwolnień grupowych z naruszeniem punktu 7.3 albo 7.5 lub
7.8, Spółka zaproponuje mu cofnięcie wypowiedzenia. Brak odpowiedzi komisji
wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni od jego złożenia oznacza decyzję,
że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do zwolnienia za nieprawidłowy. W
pionie likwidacji szkód w Oddziale PZU SA w Ł. ogólna liczba osób objętych zamia-
rem zwolnienia grupowego w okresie od 26 marca 2010 r. do 24 kwietnia 2010 r. wy-
nosiła 181 osób, w tym 33 z grupy zawodowej likwidatorów merytorycznych szkód,
pracowników do spraw ewidencji i rejestracji oraz likwidatorów technicznych szkód.
W marcu 2010 r. pozwany dokonał oceny pracowników według kryteriów za-
wartych w tzw. arkuszu oceny przez przełożonego. Stosowana skala oceny była trzy-
stopniowa: poniżej oczekiwań, zgodnie z oczekiwaniami i powyżej oczekiwań. Ocena
kwalifikacji zawodowych powoda w zakresie poziomu wiedzy merytorycznej niezbęd-
nej do skutecznej realizacji zadań oraz doświadczenia pracownika w realizacji klu-
czowych zadań na stanowisku, zdobytego zarówno w obecnym jak i poprzednich
miejscach pracy, została wyrażona na poziomie „poniżej oczekiwań”. Analogicznie
oceniono terminowość realizacji zadań. Pozostałe kryteria zostały ocenione na po-
ziomie „zgodnie z oczekiwaniami". W żadnej z kategorii poddawanych ocenie powód
nie otrzymał noty „powyżej oczekiwań". Według arkusza oceny przez przełożonego
pracownik mógł uzyskać maksymalnie 300 punktów. Powód uzyskał 169 punktów.
Celem oceny było uszeregowanie pracowników według kolejności od najlepszych do
najsłabszych, aby móc wytypować w ten sposób pracowników, z którymi zostanie
rozwiązana umowa o pracę. Powód był oceniany także w 2008 r. Wyniki tamtej
oceny były podobne do tej uzyskanej w 2010 r. Inni pracownicy uzyskali więcej
punktów od powoda.
Pismem z 29 marca 2010 r. pozwany rozwiązał z powodem umowę o pracę z
zastosowaniem skróconego jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia oraz wypłatą
odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowie-
dzenia. W treści oświadczenia pracodawcy podano, że wypowiedzenie jest dokony-
4
wane w ramach zwolnienia grupowego uregulowanego w Porozumieniu dotyczącym
zwolnień grupowych zawartym ze związkami zawodowymi 11 marca 2010 r. Jako
przyczynę wypowiedzenia umowy wskazano zmiany organizacyjne u pracodawcy,
które spowodowały konieczność zmniejszenia zatrudnienia w pionie likwidacji szkód
PZU SA Oddział w Ł. i redukcję etatów w grupie zawodowej, w której był zatrudniony
powód. Zgodnie z postanowieniami Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych,
przy wyborze osób przeznaczonych do zwolnienia w grupie zawodowej powoda pra-
codawca kierował się kryteriami wskazanymi w punkcie 7.3 Porozumienia, a wybór
powoda do zwolnienia został zdeterminowany niższą oceną jego efektywności, kwa-
lifikacji zawodowych i kompetencji, ocenianych według arkusza oceny ustalonego w
Porozumieniu zawartym ze związkami zawodowymi.
Powodowi zaproponowano rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem
stron z gratyfikacją w kwocie 51.000 zł. Propozycja takiego sposobu rozwiązania
umowy o pracę została złożona wszystkim pracownikom wytypowanym do zwolnie-
nia. Powód odmówił przyjęcia tej propozycji. Pismem z 30 marca 2010 r. powód
zwrócił się do komisji wspólnej o weryfikację oceny zawartej w arkuszu oceny przez
przełożonego. Komisja wspólna na posiedzeniu w dniu 9 kwietnia 2010 r. rozpatrzyła
wniosek powoda negatywnie. W dniu 12 kwietnia 2010 r. wystosowano do powoda
pismo z informacją o utrzymaniu w mocy przez komisję wspólną doboru powoda do
zwolnienia. Pismo stanowiące odpowiedź na jego wniosek o weryfikację oceny zo-
stało wysłane na adres powoda 19 kwietnia 2010 r.
Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy stwierdził, że wypowiedze-
nie powodowi umowy o pracę spełniało wymagania formalne. Ocena zasadności wy-
powiedzenia powinna być dokonana z uwzględnieniem słusznych interesów praco-
dawcy oraz przymiotów pracownika związanych ze stosunkiem pracy. Przyczyną wy-
powiedzenia powodowi umowy o pracę były zmiany organizacyjne u pracodawcy,
które spowodowały konieczność zmniejszenia zatrudnienia w trybie przepisów
ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz.
884 ze zm.). W całym PZU SA wprowadzono zmiany organizacyjne, których konse-
kwencją było rozwiązanie umów o pracę z dużą grupą pracowników. Kryteria doboru
pracowników do zwolnienia zostały szczegółowo ustalone pomiędzy pracodawcą a
związkami zawodowymi w Porozumieniu dotyczącym zwolnień grupowych. Każdy
pracownik został poddany ocenie według kryteriów arkusza oceny przez przełożo-
5
nego. Spośród pracowników zatrudnionych w pionie likwidacji szkód Oddziału PZU
SA w Ł. powód otrzymał najniższą ocenę. Drugi z kolei najniżej oceniony pracownik
(który także został objęty zwolnieniami grupowymi) otrzymał 191 punktów, czyli o 24
punkty więcej niż powód. Poza tym żadna z ocenianych umiejętności powoda nie
uzyskała noty „powyżej oczekiwań”, trzy zaś zostały ocenione „poniżej oczekiwań”.
Prawie wszyscy pracownicy osiągnęli pułap punktów powyżej 200 (na 300 możli-
wych). Powód bezsprzecznie wypadł najsłabiej w przeprowadzonych ocenach. Kryte-
ria oceny były czytelne, a ponadto nie były one jednostronną decyzją przełożonego,
gdyż podlegały kontroli i akceptacji przez dyrektora, a następnie weryfikacji przez
komisję wspólną. Ocena obejmowała cały okres zatrudnienia powoda u pozwanego.
Także ocena powoda przeprowadzona w 2008 r. nie wypadła najlepiej.
Sąd Rejonowy uznał za bezzasadny zarzut powoda, jakoby z uwagi na to, że
pismo z informacją o decyzji komisji wspólnej w sprawie weryfikacji doboru powoda
do zwolnienia zostało nadane dopiero w dniu 19 kwietnia 2009 r., a więc z przekro-
czeniem 14-dniowego terminu, o którym mowa w Porozumieniu, należy potraktować
dobór powoda do zwolnienia jako nieprawidłowy. Regulacja zawarta w Porozumieniu,
na którą powołuje się powód, nie jest skierowana do pracownika. Z regulacji, zgodnie
z którą brak odpowiedzi komisji wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni
od jego złożenia oznacza decyzję, że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do
zwolnienia za nieprawidłowy, nie można wyprowadzić wniosku o konieczności za-
wiadomienia pracownika w terminie 14-dniowym o decyzji komisji ze skutkiem, że
brak takiego zawiadomienia oznacza nieprawidłowy dobór pracownika do zwolnienia.
Termin ten jest terminem na zebranie się komisji wspólnej i podjęcie decyzji w zakre-
ślonym przedmiocie. „Brak odpowiedzi" oznacza w tym przypadku brak reakcji komi-
sji, nie zaś niepowiadomienie pracownika o jej decyzji. „Odpowiedź” oznacza podję-
cie decyzji przez komisję. W ocenie Sądu pierwszej instancji w rozpoznawanej spra-
wie termin 14 dni został zachowany. Powód złożył wniosek do komisji 30 marca 2010
r. Komisja zebrała się 9 kwietnia 2010 r. i w tym samym dniu podjęła decyzję w kwe-
stii doboru powoda do zwolnienia, uznając ten dobór za prawidłowy. Nie ma regulacji
w Porozumieniu, z której można by wyprowadzić wniosek o obowiązku zawiadomie-
nia pracownika o treści decyzji podjętej przez komisję.
Sąd Rejonowy stwierdził, że nawet gdyby zgodzić się w tej kwestii ze stanowi-
skiem powoda (choć nie ma do tego podstaw), to opisane naruszenie (przekroczenie
14-dniowego terminu) nie miałoby wpływu na samo rozwiązanie stosunku pracy.
6
Analogiczne zagadnienie było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który
stwierdził, że konsekwencje naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę
(art. 45 § 1 k.p.) nie mają zastosowania do naruszenia porozumienia z zakładową
organizacją związkową, zawartego na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych,
jeżeli nie miało ono wpływu na rozwiązanie stosunku pracy. Porozumienie może za-
wierać postanowienia nakładające na pracodawcę pewne dodatkowe obowiązki
związane z przeprowadzeniem zwolnień. Sąd, rozpoznając ewentualny zarzut doty-
czący niewykonania tych obowiązków, musi jednak uwzględnić ich wagę i wpływ ich
niedopełnienia na sytuację pracownika (wyrok z 29 czerwca 2005 r., II PK 342/04,
OSNP 2006 nr 9-10, poz. 151). Z Porozumienia poddawanego ocenie w niniejszej
sprawie nie wynikał obowiązek poinformowania pracownika o treści decyzji podjętej
przez komisję wspólną.
Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości i za-
rzucając naruszenie: 1) art. 233 k.p.c., poprzez przyjęcie, że udzieleniem odpowiedzi
na wniosek pracownika jest samo zebranie się komisji wspólnej, podczas gdy zgod-
nie z powszechnie rozumianym znaczeniem słowa „odpowiedź" za wypełnienie
omawianego warunku uznać można jedynie poinformowanie pracownika o podjętej
przez komisję decyzji; 2) art. 9 k.p. w związku z art. 45 k.p. w związku z punktem
7.9.(4) Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych z 11 marca 2010 r., poprzez
przyjęcie, że naruszenie tego punktu Porozumienia nie stanowi „nieuzasadnionego"
rozwiązania umowy o pracę, podczas gdy Porozumienie, zgodnie z art. 9 k.p., zawie-
ra postanowienia właściwe dla układu zbiorowego, stanowiącego źródło obowiązują-
cych u pracodawcy przepisów, przez co naruszenie postanowień Porozumienia - w
zakresie doboru pracownika do zwolnienia - oznacza nieuzasadnione, jako dokonane
bez występowania ku temu przesłanek, rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony.
Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy w Łodzi - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
28 października 2010 r. […] oddalił apelację. Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd pierw-
szej instancji dokonał ustalenia stanu faktycznego w prawidłowy sposób oraz oparł
swe orzeczenie na prawidłowej ocenie prawnej stanu faktycznego. Sąd drugiej in-
stancji zwrócił uwagę, że apelacja zmierza do wykazania wadliwości orzeczenia
Sądu Rejonowego jedynie ze względu na odmienną interpretację punktu 7.9.(4) Po-
rozumienia w sprawie zwolnień grupowych zawartego 11 marca 2010 r. Analizując
7
zarzut naruszenia prawa materialnego, ograniczający się do kwestionowania sposo-
bu wykładni punktu 7.9.(4) Porozumienia w sprawie zwolnień grupowych z 11 marca
2010 r., a tym samym do przyjęcia bezzasadności wypowiedzenia w rozumieniu art.
45 § 1 k.p., Sąd Okręgowy podzielił rozważania Sądu pierwszej instancji co do cha-
rakteru tej regulacji i zgodził się z wykładnią tego punktu dokonaną w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku. Unormowanie to nie jest adresowane do pracownika, a wy-
łącznie do pracodawcy. Z treści punktu 7.9.(1) Porozumienia wynika, że procedura
postępowania weryfikacyjnego, związanego z nieprawidłowym wytypowaniem pra-
cownika do zwolnienia, może zostać wszczęta dopiero po złożeniu oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę przez pracodawcę. Dowodzi tego jednoznacznie
określenie osoby uprawnionej do złożenia wniosku jako „pracownika zwolnionego na
podstawie wypowiedzenia". Oznacza to, że możliwość kwestionowania doboru pra-
cownika do zwolnienia w trybie Porozumienia z 11 marca 2010 r. występuje dopiero
po wręczeniu mu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, a zatem ewentu-
alna decyzja komisji wspólnej nie może być analizowana w kontekście zasadności
wypowiedzenia umowy o pracę. Pracodawca jest zobowiązany do wskazania przy-
czyny wypowiedzenia już w treści pisemnego oświadczenia, natomiast pracownik,
który kwestionuje przyczynę wskazaną w tym oświadczeniu, może wystąpić na drogę
postępowania sądowego z roszczeniem o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne
(przywrócenie do pracy) lub o odszkodowanie. Punkt 7.9.(5) Porozumienia jedno-
znacznie informuje, że wszczęcie procedury weryfikacyjnej przez pracownika, zwią-
zanej z analizą prawidłowości doboru go do zwolnienia, nie wstrzymuje biegu terminu
na wniesienie odwołania do sądu pracy.
W ocenie Sądu drugiej instancji, ewentualna decyzja komisji wspólnej o nie-
prawidłowości doboru pracownika do zwolnienia lub brak takiej decyzji w terminie 14
dni od złożenia wniosku (punkt 7.9.(4) Porozumienia) jest kierowana tylko i wyłącznie
do pracodawcy, który w takiej sytuacji jest zobowiązany do cofnięcia oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę. Skutek taki jest wyraźnie przewidziany w treści
punktu 7.9.(3) Porozumienia. Wówczas do decyzji pracownika należy ewentualne
wyrażenie zgody na oświadczenie pracodawcy o cofnięciu wypowiedzenia, a tym
samym przywrócenie stosunku pracy lub też brak takiej zgody i przykładowo żądanie
na drodze postępowania sądowego odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedze-
nie umowy o pracę.
8
Kwestia doboru pracownika do zwolnienia, jak również ewentualnych niepra-
widłowości po stronie pracodawcy w tym zakresie oraz decyzji (jej braku) komisji
wspólnej pracodawcy i związków zawodowych weryfikującej ten dobór, nie należy do
sfery oceny zasadności samego wypowiedzenia dokonywanej przez sąd pracy na
gruncie art. 45 § 1 k.p. Wskazując przyczynę wypowiedzenia, pracodawca nie okre-
śla w jej ramach przyczyn doboru pracownika do zwolnienia, które podlegają ujaw-
nieniu w toku postępowania sądowego. Możliwość kwestionowania doboru pracow-
nika do zwolnienia w trybie procedury wynikającej z treści Porozumienia powierzona
jest decyzji komisji wspólnej rozpoznającej wniosek pracownika. Decyzja komisji lub
jej brak w odpowiednim terminie ma jednak znaczenie wyłącznie dla przyjęcia obo-
wiązku pracodawcy złożenia oświadczenia o cofnięciu wypowiedzenia umowy o
pracę, niezależnie od toczącego się postępowania sądowego, w ramach którego
analizie podlega zasadność wypowiedzenia.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że sąd pracy dokonuje własnej oceny doboru
pracownika do zwolnienia, niezależnie od odrębnej procedury przewidzianej u praco-
dawcy w regulaminie (porozumieniu) dotyczącym zwolnień grupowych. W ocenie
Sądu drugiej instancji, Sąd Rejonowy dokonał wszechstronnej i wyczerpującej ana-
lizy kryteriów doboru powoda do zwolnienia w oparciu o ustalony stan faktyczny.
Skarżący nie podniósł w apelacji żadnych zarzutów odnoszących się do dokonanej
przez Sąd Rejonowy oceny zasadności wypowiedzenia, opierając apelację jedynie
na kwestionowaniu uznania przez komisję wspólną za prawidłowy doboru do zwol-
nienia dokonanego w trybie procedury wynikającej z Porozumienia.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powoda jego
pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w całości. Skarga kasacyjna została oparta na
podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego: 1) art. 9 k.p. w związku z art.
45 k.p. oraz punktem 7.9(4) Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych, za-
wartego 11 marca 2010 r., poprzez przyjęcie, że naruszenie punktu 7.9(4) Porozu-
mienia nie stanowi przesłanki do stwierdzenia „nieuzasadnionego" - w rozumieniu
art. 45 k.p. - rozwiązania umowy o pracę, w sytuacji gdy zgodnie z brzmieniem art. 9
k.p. Porozumienie zawierające postanowienia układu zbiorowego, stanowiącego źró-
dło obowiązujących przepisów, zrównanych z przepisami Kodeksu pracy, w przypad-
ku ich naruszenia stanowi „naruszenie przepisów prawa pracy"; 2) punktu 7.9(4) Po-
rozumienia dotyczącego zwolnień grupowych, zawartego 11 marca 2010 r., poprzez
stwierdzenie, że odpowiedzią na wniosek pracownika jest samo zebranie się komisji
9
wspólnej, nie zaś poinformowanie pracownika o wyniku jej posiedzenia, na co wska-
zuje słownikowa definicja wyrazu „odpowiedź".
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie na rzecz skarżącego
kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.
W ocenie skarżącego, Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych, zawarte
11 marca 2010 r., stanowi źródło prawa pracy w rozumieniu przepisów Kodeksu
pracy, tworząc jednocześnie po stronie zarówno pracowników, jak i pracodawcy,
określone uprawnienia oraz obowiązki. Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych
zawarte 11 marca 2010 r. zawiera w swojej treści uregulowania dotyczące wypowia-
dania umów o pracę oraz określa tryb postępowania w przypadku ich naruszenia. W
przypadku naruszenia przez pracodawcę postanowień Porozumienia mamy do czy-
nienia z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, co w konsekwencji
powoduje konieczność orzeczenia przez sąd pracy o bezskuteczności wypowiedze-
nia, przywróceniu do pracy bądź też o odszkodowaniu. Punkt 7.9 Porozumienia doty-
czącego zwolnień grupowych z 11 marca 2010 r. - stanowiącego źródło prawa pracy
- określa sposób postępowania pracownika w przypadku uznania, że jego wytypowa-
nie do zwolnienia grupowego nastąpiło z naruszeniem wymienionych w jego treści
postanowień Porozumienia. Zgodnie z punktem 7.9(3) Porozumienia, w przypadku
uznania przez komisję wspólną, że pracownik został wytypowany do zwolnień gru-
powych z naruszeniem wymienionych punktów Porozumienia, „Spółka zaproponuje
mu cofnięcie wypowiedzenia. Pracownik będzie miał trzy dni od otrzymania powyż-
szej propozycji na złożenie pracodawcy oświadczenia o zgodzie na cofnięcie poro-
zumienia". W ocenie skarżącego najbardziej istotna, z punktu widzenia skargi kasa-
cyjnej, jest treść punktu 7.9(4) Porozumienia, w którym przewidziano, że „brak odpo-
wiedzi komisji wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni od jego złożenia
oznacza decyzję, że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do zwolnienia za
nieprawidłowy". Gdyby przyjąć - za Sądem Rejonowym oraz Okręgowym - że posta-
nowienia punktu 7.9 Porozumienia są „kierowane" jedynie do pracodawcy, należało-
by uznać, że Porozumienie w żadnym zakresie nie zapewnia ochrony pracownikom
wytypowanym do zwolnienia. Taka interpretacja stoi w oczywistej sprzeczności z
podstawowym celem zawarcia Porozumienia, jakim było zapewnienie ochrony inte-
resom pracowników Spółki. Sąd Okręgowy, koncentrując się na okoliczności doty-
czącej adresata obowiązków z punktu 7.9 Porozumienia, zupełnie pominął akcento-
10
wane w apelacji zarzuty dotyczące błędnego rozumienia przez Sąd Rejonowy zna-
czenia słowa „odpowiedź" oraz błędnej wykładni art. 45 k.p., zgodnie z którym posta-
nowienia Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych należy traktować jako
przepisy prawa pracy. Analizując treść punktu 7.9(4) Porozumienia, skarżący stwier-
dził, że komisja wspólna powinna była udzielić odpowiedzi pracownikowi w terminie
14 dni od dnia złożenia przez niego wniosku. Naruszenie tego obowiązku oznacza
naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art. 45 k.p.
Odpowiedź na skargę kasacyjną złożył w imieniu strony pozwanej jej pełno-
mocnik, wnosząc o jej oddaleniej jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz za-
sądzenie od powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Nie ulega wątpliwości, że
porozumienie zawarte przez pracodawcę ze związkami zawodowymi na podstawie
art. 3 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników jest źródłem
prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. i wiąże pracodawcę, który nie może odstę-
pować od treści tego porozumienia w zakresie doboru pracowników do zwolnienia
lub kolejności i terminów dokonywania zwolnień (por. wyroki Sądu Najwyższego z 20
czerwca 2006 r., II PK 323/05, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 186 oraz z 24 lipca 2009 r.,
I PK 41/09, LEX nr 523550). Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych zawarte
11 kwietnia 2010 r. przez PZU SA z działającymi u tego pracodawcy organizacjami
związkowymi było oczywiście źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., a
naruszenie jego postanowień („przepisów”) mogło być - co do zasady - traktowane
jako naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art. 45 § 1
k.p. Odstąpienie przez pracodawcę od postanowień zawartego ze związkami zawo-
dowymi porozumienia może stanowić naruszenie art. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników, wobec czego będące jego wynikiem wypowiedzenie
umowy o pracę dokonane zostaje z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów
w tym trybie w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.
Nie każde jednak naruszenie postanowień porozumienia zawartego przez pra-
codawcę ze związkami zawodowymi, dotyczącego zwolnień grupowych, ma rangę
11
naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, uzasadniającego roszczenie
pracownika o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie. Konsekwencje narusze-
nia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 § 1 k.p.) nie mają zastosowania
do naruszenia przez pracodawcę porozumienia z zakładową organizacją związkową,
zawartego na podstawie art. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracow-
ników, jeżeli naruszenie to nie miało wpływu na rozwiązanie stosunku pracy (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005 r., II PK 342/04, OSNP 2006 nr 9-10,
poz. 151). W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy ewentualne naruszenie przez
komisję wspólną postanowienia punktu 7.9(4) Porozumienia dotyczącego zwolnień
grupowych, zawartego 11 marca 2010 r., odnoszącego się do udzielenia przez komi-
sję wspólną „odpowiedzi” w odpowiednim terminie, nie mogło mieć jakiegokolwiek
wpływu na rozwiązanie stosunku pracy, w sytuacji, gdy najpierw doszło do wypowie-
dzenia powodowi umowy o pracę, a dopiero w następstwie dokonanego przez pra-
codawcę wypowiedzenia komisja wspólna dokonała - na wniosek powoda - weryfika-
cji doboru powoda do zwolnienia z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (przy-
czyn organizacyjnych).
Warto w związku z tym przytoczyć dosłowną treść punktu 7.9(4) Porozumie-
nia: „Brak odpowiedzi komisji wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni od
jego złożenia oznacza decyzję, że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do
zwolnienia za nieprawidłowy”. Przytoczona regulacja nie dotyczy obowiązków praco-
dawcy wobec zwolnionego pracownika - reguluje skutki zaniechań komisji wspólnej,
złożonej z przedstawicieli pracodawcy i przedstawicieli związków zawodowych
(zgodnie z punktem 7.9(1) Porozumienia, w skład komisji wspólnej wchodzą cztery
osoby - po dwie ze strony pracodawcy i dwie ze strony związków zawodowych).
Punkt 7.9(4) Porozumienia nie przewiduje też - jako warunku skutecznego wypowie-
dzenia pracownikowi umowy o pracę - udzielenia pracownikowi odpowiedzi przez
pracodawcę obejmującej informację o treści decyzji podjętej przez komisję wspólną
w postępowaniu wywołanym wnioskiem pracownika o weryfikację doboru go do
zwolnienia. Jeżeli komisja wspólna nie udzieli odpowiedzi (w znaczeniu - nie zajmie
się wnioskiem pracownika, nie rozpozna go, nie podejmie stosownej decyzji w termi-
nie 14 dni), wówczas przyjmuje się swoistą fikcję uznania przez komisję doboru pra-
cownika do zwolnienia za nieprawidłowy. Nie jest to zatem postanowienie Porozu-
mienia nakładające jakiekolwiek obowiązki na pracodawcę (których niewypełnienie
12
miałoby oznaczać naruszenie przez niego przepisów o wypowiadaniu umów o pracę
- w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.), lecz postanowienie dyscyplinujące komisję wspólną
do rozpoznania wniosku pracownika (zajęcia się sprawą, podjęcia decyzji) w terminie
14 dni, z zastrzeżeniem przez strony Porozumienia (pracodawcę i związki zawodo-
we) skutku w postaci uznania, że brak rozpoznania wniosku pracownika oznacza
uznanie przez komisję wspólną doboru pracownika do zwolnienia za nieprawidłowy.
Podkreślenia wymaga również, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy,
że zgodnie z punktem 7.9(3) Porozumienia, jeżeli komisja wspólna uzna, że pracow-
nik został wytypowany do zwolnień grupowych z naruszeniem punktu 7.3 albo 7.5 lub
7.8, pracodawca zaproponuje mu cofnięcie wypowiedzenia. Pracownik będzie miał
wówczas trzy dni od otrzymania tej propozycji na złożenie pracodawcy oświadczenia
o zgodzie na cofnięcie wypowiedzenia, a bezskuteczny upływ trzydniowego terminu
oznaczać będzie brak zgody pracownika na cofnięcie wypowiedzenia. Gdyby podzie-
lić wywody skarżącego, że w związku z nieotrzymaniem przez niego na piśmie infor-
macji o treści decyzji podjętej przez komisję wspólną w terminie 14 dni od złożenia
przez niego wniosku o weryfikację decyzji pracodawcy nastąpił skutek przewidziany
w punkcie 7.9(4) Porozumienia w postaci przyjęcia fikcji podjęcia przez komisję
wspólną decyzji o uznaniu doboru powoda do zwolnienia za nieprawidłowy, powo-
dowi przysługiwałoby jedynie roszczenie o zobowiązanie pozwanego do złożenia
oświadczenia o cofnięciu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę (co przewi-
duje punkt 7.9(3) Porozumienia), nie zaś roszczenie o uznanie wypowiedzenia za
bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy na podstawie art. 45 § 1 k.p. w związku z
naruszeniem przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu umów o pracę. Praco-
dawca nie mógł naruszyć punktu 7.9(4) Porozumienia, ponieważ nie reguluje on ob-
owiązków pracodawcy, a tym bardziej nie reguluje pożądanych zachowań praco-
dawcy poprzedzających dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę, które mogłyby
być oceniane na podstawie art. 45 § 1 k.p.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że trafnie w zaskarżonym wy-
roku ustalono brak jakiegokolwiek znaczenia ewentualnego uchybienia komisji
wspólnej (a nie pracodawcy), dotyczącego obowiązków przewidzianych w punkcie
7.9(4) Porozumienia, dla samego wypowiedzenia powodowi umowy o pracę przez
pracodawcę, które nastąpiło zanim poddano ocenie komisji wspólnej dobór powoda
do zwolnienia. Nieskuteczne jest w związku z tym akcentowanie w skardze kasacyj-
nej samego faktu ewentualnego naruszenia przez komisję wspólną punktu 7.9(4)
13
Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych, zawartego 11 marca 2010 r., skoro
z trafnie ocenionych przez Sąd Okręgowy okoliczności wynika, że nawet gdyby
przyjąć, że reguluje on obowiązek komisji wspólnej (a nie pracodawcy) powiadomie-
nia pracownika o treści decyzji komisji w terminie 14 dni od złożenia wniosku, naru-
szenie to miało charakter tylko formalny, w tym sensie, że powód - chociaż niepowia-
domiony w terminie 14 dni o treści decyzji komisji wspólnej, weryfikującej wytypowa-
nie go do zwolnienia - znał istotne przyczyny tego wytypowania (wynikały one z arku-
sza oceny), nie kwestionował ich w toku postępowania sądowego i nie podjął w pro-
cesie skutecznej próby podważenia oceny jego pracy dokonanej w arkuszu oceny
przez przełożonego, poprzedzającej wypowiedzenie. Rozważając zasadność skargi
kasacyjnej, należy podkreślić niebudzącą zastrzeżeń ocenę Sądu Okręgowego co do
braku wpływu ewentualnego uchybienia przez komisję wspólną (nie przez pracodaw-
cę) obowiązkom określonym w punkcie 7.9(4) Porozumienia na wypowiedzenie do-
konane wcześniej przez pracodawcę - poczynając od charakteru tego uchybienia i
okoliczności faktycznych, w których nastąpiło. Ewentualne uchybienie komisji wspól-
nej nie miało żadnych konsekwencji dla podjęcia przez pracodawcę decyzji o wypo-
wiedzeniu (w niczym nie pogorszyło sytuacji powoda z punktu widzenia zasadności
wypowiedzenia) ani faktycznie nie spowodowało zmniejszenia jego szansy ochrony
przed wypowiedzeniem w toku postępowania sądowego wszczętego wniesieniem
odwołania od wypowiedzenia.
Podsumowując, w skardze kasacyjnej nie przedstawiono skutecznych zarzu-
tów dotyczących naruszenia przez Sąd Okręgowy zasad wykładni postanowień poro-
zumienia zbiorowego prawa pracy (porozumienia zawartego między pracodawcą i
związkami zawodowymi), stanowiącego źródło prawa pracy. Dokonana przez Sąd
Okręgowy wykładnia punktu 7.9 Porozumienia z 11 kwietnia 2010 r. nie budzi za-
strzeżeń interpretacyjnych. Punkt 7.9(4) Porozumienia powinien być odczytywany
łącznie z regulacją punktu 7.9(3), z którego wynika, że odpowiedź komisji wspólnej
na wniosek pracownika powinna być skierowana w terminie 14 dni przede wszystkim
do pracodawcy jako podmiotu, który ma zaproponować pracownikowi cofnięcie (za
jego zgodą) nieprawidłowego wypowiedzenia, a nie do pracownika. Do pracownika
powinna być wysłana w dowolnym czasie czysto techniczna informacja, że nie bę-
dzie cofnięcia wypowiedzenia przez pracodawcę, o którym stanowi punkt 7.9(3) Po-
rozumienia, ponieważ komisja wspólna uznała decyzję pracodawcy za uzasadnioną.
Chodzi o to, aby pracownik nie pozostawał w niepewności co do swojej sytuacji
14
prawnej i nie oczekiwał cofnięcia wypowiedzenia przez pracodawcę. Cofnięcie wy-
powiedzenia przez pracodawcę nie oznacza bezpośrednio restytucji stosunku pracy,
skoro skutek prawny cofnięcia wypowiedzenia jest uzależniony od zgody pracownika.
Procedura opisana w punkcie 7.9 Porozumienia dotyczy czasu po dokonanym wcze-
śniej wypowiedzeniu. Z oczywistych przyczyn jej naruszenie nie może wpływać na
ocenę, czy wypowiedzenie było zgodne z prawem, czy też naruszało przepisy o wy-
powiadaniu umów o pracę. W każdym razie z punktu 7.9(4) Porozumienia nie wy-
nika, że na pracodawcy spoczywa obowiązek powiadomienia pracownika o czym-
kolwiek w jakimś określonym terminie.
Pismo informujące powoda o negatywnej dla niego decyzji komisji wspólnej
było tylko zawiadomieniem go o zakończeniu postępowania odwoławczego; przesła-
nie go z przekroczeniem terminu 14 dni od złożenia przez powoda wniosku o weryfi-
kację jego doboru do zwolnienia nie stanowiło naruszenia przepisów o wypowiadaniu
umów o pracę. Postępowanie weryfikacyjne toczyło się już po dokonaniu wypowie-
dzenia, czyli zachowanie pracodawcy na tym etapie procedury dotyczącej zwolnień
grupowych nie miało żadnego wpływu (przełożenia) na zasadność albo zgodność z
prawem samego wypowiedzenia. Wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było
uzasadnione, co potwierdziła decyzja komisji wspólnej akceptująca wybór powoda do
zwolnienia i prawidłowość zastosowanych wobec niego kryteriów oceny jego pracy.
Podobnego ustalenia faktycznego i oceny prawnej dokonał Sąd Okręgowy, czego
skarżący skutecznie nie zakwestionował w skardze kasacyjnej. Problem powstałby
wówczas, gdyby komisja wspólna stwierdziła naruszenie przez pracodawcę posta-
nowień („przepisów”) porozumienia zbiorowego albo nie wypowiedziałaby się w ogóle
w terminie 14 dni od wpływu wniosku pracownika o weryfikację jego doboru do zwol-
nienia, co byłoby równoznaczne z obowiązkiem zaproponowania pracownikowi cof-
nięcia wypowiedzenia, a pracodawca takiego oświadczenia by nie złożył. W rozpo-
znawanej sprawie nie mamy jednak do czynienia z opisaną sytuacją. Komisja
wspólna wypowiedziała się merytorycznie (w przewidzianym terminie 14 dni), stwier-
dzając, że wytypowanie powoda do zwolnienia było prawidłowe. Pracodawca nie miał
w związku z tym obowiązku złożenia oświadczenia o cofnięciu wypowiedzenia.
Zawarte w skardze kasacyjnej rozważania skarżącego na temat słownikowego
znaczenia wyrazu „odpowiedź” są pozbawione znaczenia, ponieważ nie można kon-
centrować się na wykładni jednego użytego w akcie normatywnym słowa bez rozwa-
żenia sensu, znaczenia, celu i funkcji pełnej regulacji określonego zagadnienia - w
15
tym przypadku swoistej wewnętrznej procedury odwoławczej od decyzji pracodawcy
o doborze konkretnego pracownika do zwolnienia w ramach zwolnień grupowych,
równoległej i niekonkurującej w żadnym stopniu z możliwością odwołania się pra-
cownika do sądu pracy od wypowiedzeniu mu umowy o pracę.
Ponieważ podstawy skargi okazały się nieuzasadnione, Sąd Najwyższy oddalił
skargę kasacyjną z moacy art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego
orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 k.p.c.
========================================
I PK 60/11
Naruszenie przez pracodawcę porozumienia zbiorowego dotyczącego
zwolnień grupowych (art. 3 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych za-
sadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedoty-
czących pracowników, Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm. w związku z art. 9 § 1 k.p.)
nie może być oceniane jako naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę (art. 45 § 1 k.p.), jeżeli nie miało wpływu na rozwiązanie stosunku pracy z
konkretnym pracownikiem.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 listo-
pada 2011 r. sprawy z powództwa Cezarego B. przeciwko Powszechnemu Zakładowi
Ubezpieczeń SA z siedzibą w W. Oddziałowi w Ł. o przywrócenie do pracy i wyna-
grodzenie za czas pozostawania bez pracy, na skutek skargi kasacyjnej powoda od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 28
października 2010 r. […]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 900 (dziewięćset) zło-
tych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Łodzi wyrokiem z 27 lipca 2010 r. […] oddalił powództwo Cezarego B. przeciwko
Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA Oddziałowi w Ł. o przywrócenie do
pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.
Powód wniósł o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę,
następnie przywrócenie go do pracy na poprzednio zajmowanym stanowisku oraz o
2
zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Pozwany wniósł o od-
dalenie powództwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony u pozwanego od 18 marca
1980 r., w tym w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń SA Oddział w Ł. od 17 lipca
1989 r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, ostatnio na sta-
nowisku głównego specjalisty. W dniu 16 czerwca 2008 r. pozwany złożył powodowi
oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem czteromiesięcznego
okresu wypowiedzenia, podając jako przyczynę wypowiedzenia reorganizację, w wy-
niku której stanowisko powoda zostało zlikwidowane. Mimo przynależności związko-
wej powoda, pozwany nie skonsultował zamiaru rozwiązania umowy o pracę ze
związkami zawodowymi. W dniu 7 sierpnia 2008 r. pozwany cofnął oświadczenie o
wypowiedzeniu, na co powód wyraził zgodę. Strony zawarły porozumienie zmieniają-
ce warunki pracy i płacy, na podstawie którego powód został przeniesiony na inne
stanowisko pracy. W dniu 30 września 2008 r. pozwany ponownie rozwiązał umowę
o pracę z powodem, podając jako przyczynę wypowiedzenia restrukturyzację i
zmiany organizacyjne prowadzące w konsekwencji do likwidacji stanowiska powoda.
Od powyższego wypowiedzenia umowy o pracę powód odwołał się do sądu pracy.
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z 23 września 2009 r. przy-
wrócił powoda do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Apelację po-
zwanego od powyższego wyroku oddalił Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 29 grud-
nia 2009 r. Powód miał przerwę w świadczeniu pracy od 1 lutego 2009 r. do 3 stycz-
nia 2010 r. Z dniem 4 stycznia 2010 r. powód stawił się do pracy. Podjął pracę w Re-
gionalnym Centrum Likwidacji Szkód PZU SA Oddział w Ł. na poprzednich warun-
kach, tj. na stanowisku głównego specjalisty w pełnym wymiarze czasu pracy z wy-
nagrodzeniem zasadniczym w kwocie 3.000 zł. Powodowi nie przydzielono od razu
własnego portfela spraw z uwagi na długą przerwę w pracy.
W lutym 2010 r. w PZU SA rozpoczął się proces restrukturyzacji. W dniu 10
lutego 2010 r. Spółka zawiadomiła wszystkie działające u niej organizacje związkowe
oraz powiatowy urząd pracy o zamiarze przeprowadzenia zwolnień grupowych. W
dniu 11 marca 2010 r. Powszechny Zakład Ubezpieczeń SA z siedzibą w W. zawarł
ze związkami zawodowymi Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych, w którym
określono szczegółowe procedury i kryteria zwolnień grupowych. W Porozumieniu
ustalono, że jednym z kryteriów doboru pracowników do zwolnienia będzie niższa
ocena efektywności i kwalifikacji zawodowych oraz kompetencji przeprowadzona na
3
podstawie wzorów arkuszy oceny stanowiących załącznik do Porozumienia. Ponadto
przewidziano, że pracownik, zwolniony na podstawie wypowiedzenia złożonego
przez pracodawcę w ramach zwolnień grupowych, który uważa, że został wytypowa-
ny do zwolnień grupowych z naruszeniem punktu 7.3 albo 7.5 lub 7.8, ma prawo zło-
żyć w ciągu trzech dni od otrzymania wypowiedzenia wniosek o weryfikację jego do-
boru do zwolnienia do komisji wspólnej. Jeżeli komisja wspólna uzna, że pracownik
został wytypowany do zwolnień grupowych z naruszeniem punktu 7.3 albo 7.5 lub
7.8, Spółka zaproponuje mu cofnięcie wypowiedzenia. Brak odpowiedzi komisji
wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni od jego złożenia oznacza decyzję,
że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do zwolnienia za nieprawidłowy. W
pionie likwidacji szkód w Oddziale PZU SA w Ł. ogólna liczba osób objętych zamia-
rem zwolnienia grupowego w okresie od 26 marca 2010 r. do 24 kwietnia 2010 r. wy-
nosiła 181 osób, w tym 33 z grupy zawodowej likwidatorów merytorycznych szkód,
pracowników do spraw ewidencji i rejestracji oraz likwidatorów technicznych szkód.
W marcu 2010 r. pozwany dokonał oceny pracowników według kryteriów za-
wartych w tzw. arkuszu oceny przez przełożonego. Stosowana skala oceny była trzy-
stopniowa: poniżej oczekiwań, zgodnie z oczekiwaniami i powyżej oczekiwań. Ocena
kwalifikacji zawodowych powoda w zakresie poziomu wiedzy merytorycznej niezbęd-
nej do skutecznej realizacji zadań oraz doświadczenia pracownika w realizacji klu-
czowych zadań na stanowisku, zdobytego zarówno w obecnym jak i poprzednich
miejscach pracy, została wyrażona na poziomie „poniżej oczekiwań”. Analogicznie
oceniono terminowość realizacji zadań. Pozostałe kryteria zostały ocenione na po-
ziomie „zgodnie z oczekiwaniami". W żadnej z kategorii poddawanych ocenie powód
nie otrzymał noty „powyżej oczekiwań". Według arkusza oceny przez przełożonego
pracownik mógł uzyskać maksymalnie 300 punktów. Powód uzyskał 169 punktów.
Celem oceny było uszeregowanie pracowników według kolejności od najlepszych do
najsłabszych, aby móc wytypować w ten sposób pracowników, z którymi zostanie
rozwiązana umowa o pracę. Powód był oceniany także w 2008 r. Wyniki tamtej
oceny były podobne do tej uzyskanej w 2010 r. Inni pracownicy uzyskali więcej
punktów od powoda.
Pismem z 29 marca 2010 r. pozwany rozwiązał z powodem umowę o pracę z
zastosowaniem skróconego jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia oraz wypłatą
odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowie-
dzenia. W treści oświadczenia pracodawcy podano, że wypowiedzenie jest dokony-
4
wane w ramach zwolnienia grupowego uregulowanego w Porozumieniu dotyczącym
zwolnień grupowych zawartym ze związkami zawodowymi 11 marca 2010 r. Jako
przyczynę wypowiedzenia umowy wskazano zmiany organizacyjne u pracodawcy,
które spowodowały konieczność zmniejszenia zatrudnienia w pionie likwidacji szkód
PZU SA Oddział w Ł. i redukcję etatów w grupie zawodowej, w której był zatrudniony
powód. Zgodnie z postanowieniami Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych,
przy wyborze osób przeznaczonych do zwolnienia w grupie zawodowej powoda pra-
codawca kierował się kryteriami wskazanymi w punkcie 7.3 Porozumienia, a wybór
powoda do zwolnienia został zdeterminowany niższą oceną jego efektywności, kwa-
lifikacji zawodowych i kompetencji, ocenianych według arkusza oceny ustalonego w
Porozumieniu zawartym ze związkami zawodowymi.
Powodowi zaproponowano rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem
stron z gratyfikacją w kwocie 51.000 zł. Propozycja takiego sposobu rozwiązania
umowy o pracę została złożona wszystkim pracownikom wytypowanym do zwolnie-
nia. Powód odmówił przyjęcia tej propozycji. Pismem z 30 marca 2010 r. powód
zwrócił się do komisji wspólnej o weryfikację oceny zawartej w arkuszu oceny przez
przełożonego. Komisja wspólna na posiedzeniu w dniu 9 kwietnia 2010 r. rozpatrzyła
wniosek powoda negatywnie. W dniu 12 kwietnia 2010 r. wystosowano do powoda
pismo z informacją o utrzymaniu w mocy przez komisję wspólną doboru powoda do
zwolnienia. Pismo stanowiące odpowiedź na jego wniosek o weryfikację oceny zo-
stało wysłane na adres powoda 19 kwietnia 2010 r.
Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy stwierdził, że wypowiedze-
nie powodowi umowy o pracę spełniało wymagania formalne. Ocena zasadności wy-
powiedzenia powinna być dokonana z uwzględnieniem słusznych interesów praco-
dawcy oraz przymiotów pracownika związanych ze stosunkiem pracy. Przyczyną wy-
powiedzenia powodowi umowy o pracę były zmiany organizacyjne u pracodawcy,
które spowodowały konieczność zmniejszenia zatrudnienia w trybie przepisów
ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz.
884 ze zm.). W całym PZU SA wprowadzono zmiany organizacyjne, których konse-
kwencją było rozwiązanie umów o pracę z dużą grupą pracowników. Kryteria doboru
pracowników do zwolnienia zostały szczegółowo ustalone pomiędzy pracodawcą a
związkami zawodowymi w Porozumieniu dotyczącym zwolnień grupowych. Każdy
pracownik został poddany ocenie według kryteriów arkusza oceny przez przełożo-
5
nego. Spośród pracowników zatrudnionych w pionie likwidacji szkód Oddziału PZU
SA w Ł. powód otrzymał najniższą ocenę. Drugi z kolei najniżej oceniony pracownik
(który także został objęty zwolnieniami grupowymi) otrzymał 191 punktów, czyli o 24
punkty więcej niż powód. Poza tym żadna z ocenianych umiejętności powoda nie
uzyskała noty „powyżej oczekiwań”, trzy zaś zostały ocenione „poniżej oczekiwań”.
Prawie wszyscy pracownicy osiągnęli pułap punktów powyżej 200 (na 300 możli-
wych). Powód bezsprzecznie wypadł najsłabiej w przeprowadzonych ocenach. Kryte-
ria oceny były czytelne, a ponadto nie były one jednostronną decyzją przełożonego,
gdyż podlegały kontroli i akceptacji przez dyrektora, a następnie weryfikacji przez
komisję wspólną. Ocena obejmowała cały okres zatrudnienia powoda u pozwanego.
Także ocena powoda przeprowadzona w 2008 r. nie wypadła najlepiej.
Sąd Rejonowy uznał za bezzasadny zarzut powoda, jakoby z uwagi na to, że
pismo z informacją o decyzji komisji wspólnej w sprawie weryfikacji doboru powoda
do zwolnienia zostało nadane dopiero w dniu 19 kwietnia 2009 r., a więc z przekro-
czeniem 14-dniowego terminu, o którym mowa w Porozumieniu, należy potraktować
dobór powoda do zwolnienia jako nieprawidłowy. Regulacja zawarta w Porozumieniu,
na którą powołuje się powód, nie jest skierowana do pracownika. Z regulacji, zgodnie
z którą brak odpowiedzi komisji wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni
od jego złożenia oznacza decyzję, że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do
zwolnienia za nieprawidłowy, nie można wyprowadzić wniosku o konieczności za-
wiadomienia pracownika w terminie 14-dniowym o decyzji komisji ze skutkiem, że
brak takiego zawiadomienia oznacza nieprawidłowy dobór pracownika do zwolnienia.
Termin ten jest terminem na zebranie się komisji wspólnej i podjęcie decyzji w zakre-
ślonym przedmiocie. „Brak odpowiedzi" oznacza w tym przypadku brak reakcji komi-
sji, nie zaś niepowiadomienie pracownika o jej decyzji. „Odpowiedź” oznacza podję-
cie decyzji przez komisję. W ocenie Sądu pierwszej instancji w rozpoznawanej spra-
wie termin 14 dni został zachowany. Powód złożył wniosek do komisji 30 marca 2010
r. Komisja zebrała się 9 kwietnia 2010 r. i w tym samym dniu podjęła decyzję w kwe-
stii doboru powoda do zwolnienia, uznając ten dobór za prawidłowy. Nie ma regulacji
w Porozumieniu, z której można by wyprowadzić wniosek o obowiązku zawiadomie-
nia pracownika o treści decyzji podjętej przez komisję.
Sąd Rejonowy stwierdził, że nawet gdyby zgodzić się w tej kwestii ze stanowi-
skiem powoda (choć nie ma do tego podstaw), to opisane naruszenie (przekroczenie
14-dniowego terminu) nie miałoby wpływu na samo rozwiązanie stosunku pracy.
6
Analogiczne zagadnienie było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który
stwierdził, że konsekwencje naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę
(art. 45 § 1 k.p.) nie mają zastosowania do naruszenia porozumienia z zakładową
organizacją związkową, zawartego na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych,
jeżeli nie miało ono wpływu na rozwiązanie stosunku pracy. Porozumienie może za-
wierać postanowienia nakładające na pracodawcę pewne dodatkowe obowiązki
związane z przeprowadzeniem zwolnień. Sąd, rozpoznając ewentualny zarzut doty-
czący niewykonania tych obowiązków, musi jednak uwzględnić ich wagę i wpływ ich
niedopełnienia na sytuację pracownika (wyrok z 29 czerwca 2005 r., II PK 342/04,
OSNP 2006 nr 9-10, poz. 151). Z Porozumienia poddawanego ocenie w niniejszej
sprawie nie wynikał obowiązek poinformowania pracownika o treści decyzji podjętej
przez komisję wspólną.
Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości i za-
rzucając naruszenie: 1) art. 233 k.p.c., poprzez przyjęcie, że udzieleniem odpowiedzi
na wniosek pracownika jest samo zebranie się komisji wspólnej, podczas gdy zgod-
nie z powszechnie rozumianym znaczeniem słowa „odpowiedź" za wypełnienie
omawianego warunku uznać można jedynie poinformowanie pracownika o podjętej
przez komisję decyzji; 2) art. 9 k.p. w związku z art. 45 k.p. w związku z punktem
7.9.(4) Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych z 11 marca 2010 r., poprzez
przyjęcie, że naruszenie tego punktu Porozumienia nie stanowi „nieuzasadnionego"
rozwiązania umowy o pracę, podczas gdy Porozumienie, zgodnie z art. 9 k.p., zawie-
ra postanowienia właściwe dla układu zbiorowego, stanowiącego źródło obowiązują-
cych u pracodawcy przepisów, przez co naruszenie postanowień Porozumienia - w
zakresie doboru pracownika do zwolnienia - oznacza nieuzasadnione, jako dokonane
bez występowania ku temu przesłanek, rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony.
Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy w Łodzi - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
28 października 2010 r. […] oddalił apelację. Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd pierw-
szej instancji dokonał ustalenia stanu faktycznego w prawidłowy sposób oraz oparł
swe orzeczenie na prawidłowej ocenie prawnej stanu faktycznego. Sąd drugiej in-
stancji zwrócił uwagę, że apelacja zmierza do wykazania wadliwości orzeczenia
Sądu Rejonowego jedynie ze względu na odmienną interpretację punktu 7.9.(4) Po-
rozumienia w sprawie zwolnień grupowych zawartego 11 marca 2010 r. Analizując
7
zarzut naruszenia prawa materialnego, ograniczający się do kwestionowania sposo-
bu wykładni punktu 7.9.(4) Porozumienia w sprawie zwolnień grupowych z 11 marca
2010 r., a tym samym do przyjęcia bezzasadności wypowiedzenia w rozumieniu art.
45 § 1 k.p., Sąd Okręgowy podzielił rozważania Sądu pierwszej instancji co do cha-
rakteru tej regulacji i zgodził się z wykładnią tego punktu dokonaną w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku. Unormowanie to nie jest adresowane do pracownika, a wy-
łącznie do pracodawcy. Z treści punktu 7.9.(1) Porozumienia wynika, że procedura
postępowania weryfikacyjnego, związanego z nieprawidłowym wytypowaniem pra-
cownika do zwolnienia, może zostać wszczęta dopiero po złożeniu oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę przez pracodawcę. Dowodzi tego jednoznacznie
określenie osoby uprawnionej do złożenia wniosku jako „pracownika zwolnionego na
podstawie wypowiedzenia". Oznacza to, że możliwość kwestionowania doboru pra-
cownika do zwolnienia w trybie Porozumienia z 11 marca 2010 r. występuje dopiero
po wręczeniu mu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, a zatem ewentu-
alna decyzja komisji wspólnej nie może być analizowana w kontekście zasadności
wypowiedzenia umowy o pracę. Pracodawca jest zobowiązany do wskazania przy-
czyny wypowiedzenia już w treści pisemnego oświadczenia, natomiast pracownik,
który kwestionuje przyczynę wskazaną w tym oświadczeniu, może wystąpić na drogę
postępowania sądowego z roszczeniem o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne
(przywrócenie do pracy) lub o odszkodowanie. Punkt 7.9.(5) Porozumienia jedno-
znacznie informuje, że wszczęcie procedury weryfikacyjnej przez pracownika, zwią-
zanej z analizą prawidłowości doboru go do zwolnienia, nie wstrzymuje biegu terminu
na wniesienie odwołania do sądu pracy.
W ocenie Sądu drugiej instancji, ewentualna decyzja komisji wspólnej o nie-
prawidłowości doboru pracownika do zwolnienia lub brak takiej decyzji w terminie 14
dni od złożenia wniosku (punkt 7.9.(4) Porozumienia) jest kierowana tylko i wyłącznie
do pracodawcy, który w takiej sytuacji jest zobowiązany do cofnięcia oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę. Skutek taki jest wyraźnie przewidziany w treści
punktu 7.9.(3) Porozumienia. Wówczas do decyzji pracownika należy ewentualne
wyrażenie zgody na oświadczenie pracodawcy o cofnięciu wypowiedzenia, a tym
samym przywrócenie stosunku pracy lub też brak takiej zgody i przykładowo żądanie
na drodze postępowania sądowego odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedze-
nie umowy o pracę.
8
Kwestia doboru pracownika do zwolnienia, jak również ewentualnych niepra-
widłowości po stronie pracodawcy w tym zakresie oraz decyzji (jej braku) komisji
wspólnej pracodawcy i związków zawodowych weryfikującej ten dobór, nie należy do
sfery oceny zasadności samego wypowiedzenia dokonywanej przez sąd pracy na
gruncie art. 45 § 1 k.p. Wskazując przyczynę wypowiedzenia, pracodawca nie okre-
śla w jej ramach przyczyn doboru pracownika do zwolnienia, które podlegają ujaw-
nieniu w toku postępowania sądowego. Możliwość kwestionowania doboru pracow-
nika do zwolnienia w trybie procedury wynikającej z treści Porozumienia powierzona
jest decyzji komisji wspólnej rozpoznającej wniosek pracownika. Decyzja komisji lub
jej brak w odpowiednim terminie ma jednak znaczenie wyłącznie dla przyjęcia obo-
wiązku pracodawcy złożenia oświadczenia o cofnięciu wypowiedzenia umowy o
pracę, niezależnie od toczącego się postępowania sądowego, w ramach którego
analizie podlega zasadność wypowiedzenia.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że sąd pracy dokonuje własnej oceny doboru
pracownika do zwolnienia, niezależnie od odrębnej procedury przewidzianej u praco-
dawcy w regulaminie (porozumieniu) dotyczącym zwolnień grupowych. W ocenie
Sądu drugiej instancji, Sąd Rejonowy dokonał wszechstronnej i wyczerpującej ana-
lizy kryteriów doboru powoda do zwolnienia w oparciu o ustalony stan faktyczny.
Skarżący nie podniósł w apelacji żadnych zarzutów odnoszących się do dokonanej
przez Sąd Rejonowy oceny zasadności wypowiedzenia, opierając apelację jedynie
na kwestionowaniu uznania przez komisję wspólną za prawidłowy doboru do zwol-
nienia dokonanego w trybie procedury wynikającej z Porozumienia.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powoda jego
pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w całości. Skarga kasacyjna została oparta na
podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego: 1) art. 9 k.p. w związku z art.
45 k.p. oraz punktem 7.9(4) Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych, za-
wartego 11 marca 2010 r., poprzez przyjęcie, że naruszenie punktu 7.9(4) Porozu-
mienia nie stanowi przesłanki do stwierdzenia „nieuzasadnionego" - w rozumieniu
art. 45 k.p. - rozwiązania umowy o pracę, w sytuacji gdy zgodnie z brzmieniem art. 9
k.p. Porozumienie zawierające postanowienia układu zbiorowego, stanowiącego źró-
dło obowiązujących przepisów, zrównanych z przepisami Kodeksu pracy, w przypad-
ku ich naruszenia stanowi „naruszenie przepisów prawa pracy"; 2) punktu 7.9(4) Po-
rozumienia dotyczącego zwolnień grupowych, zawartego 11 marca 2010 r., poprzez
stwierdzenie, że odpowiedzią na wniosek pracownika jest samo zebranie się komisji
9
wspólnej, nie zaś poinformowanie pracownika o wyniku jej posiedzenia, na co wska-
zuje słownikowa definicja wyrazu „odpowiedź".
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie na rzecz skarżącego
kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.
W ocenie skarżącego, Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych, zawarte
11 marca 2010 r., stanowi źródło prawa pracy w rozumieniu przepisów Kodeksu
pracy, tworząc jednocześnie po stronie zarówno pracowników, jak i pracodawcy,
określone uprawnienia oraz obowiązki. Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych
zawarte 11 marca 2010 r. zawiera w swojej treści uregulowania dotyczące wypowia-
dania umów o pracę oraz określa tryb postępowania w przypadku ich naruszenia. W
przypadku naruszenia przez pracodawcę postanowień Porozumienia mamy do czy-
nienia z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, co w konsekwencji
powoduje konieczność orzeczenia przez sąd pracy o bezskuteczności wypowiedze-
nia, przywróceniu do pracy bądź też o odszkodowaniu. Punkt 7.9 Porozumienia doty-
czącego zwolnień grupowych z 11 marca 2010 r. - stanowiącego źródło prawa pracy
- określa sposób postępowania pracownika w przypadku uznania, że jego wytypowa-
nie do zwolnienia grupowego nastąpiło z naruszeniem wymienionych w jego treści
postanowień Porozumienia. Zgodnie z punktem 7.9(3) Porozumienia, w przypadku
uznania przez komisję wspólną, że pracownik został wytypowany do zwolnień gru-
powych z naruszeniem wymienionych punktów Porozumienia, „Spółka zaproponuje
mu cofnięcie wypowiedzenia. Pracownik będzie miał trzy dni od otrzymania powyż-
szej propozycji na złożenie pracodawcy oświadczenia o zgodzie na cofnięcie poro-
zumienia". W ocenie skarżącego najbardziej istotna, z punktu widzenia skargi kasa-
cyjnej, jest treść punktu 7.9(4) Porozumienia, w którym przewidziano, że „brak odpo-
wiedzi komisji wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni od jego złożenia
oznacza decyzję, że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do zwolnienia za
nieprawidłowy". Gdyby przyjąć - za Sądem Rejonowym oraz Okręgowym - że posta-
nowienia punktu 7.9 Porozumienia są „kierowane" jedynie do pracodawcy, należało-
by uznać, że Porozumienie w żadnym zakresie nie zapewnia ochrony pracownikom
wytypowanym do zwolnienia. Taka interpretacja stoi w oczywistej sprzeczności z
podstawowym celem zawarcia Porozumienia, jakim było zapewnienie ochrony inte-
resom pracowników Spółki. Sąd Okręgowy, koncentrując się na okoliczności doty-
czącej adresata obowiązków z punktu 7.9 Porozumienia, zupełnie pominął akcento-
10
wane w apelacji zarzuty dotyczące błędnego rozumienia przez Sąd Rejonowy zna-
czenia słowa „odpowiedź" oraz błędnej wykładni art. 45 k.p., zgodnie z którym posta-
nowienia Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych należy traktować jako
przepisy prawa pracy. Analizując treść punktu 7.9(4) Porozumienia, skarżący stwier-
dził, że komisja wspólna powinna była udzielić odpowiedzi pracownikowi w terminie
14 dni od dnia złożenia przez niego wniosku. Naruszenie tego obowiązku oznacza
naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art. 45 k.p.
Odpowiedź na skargę kasacyjną złożył w imieniu strony pozwanej jej pełno-
mocnik, wnosząc o jej oddaleniej jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz za-
sądzenie od powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Nie ulega wątpliwości, że
porozumienie zawarte przez pracodawcę ze związkami zawodowymi na podstawie
art. 3 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników jest źródłem
prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. i wiąże pracodawcę, który nie może odstę-
pować od treści tego porozumienia w zakresie doboru pracowników do zwolnienia
lub kolejności i terminów dokonywania zwolnień (por. wyroki Sądu Najwyższego z 20
czerwca 2006 r., II PK 323/05, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 186 oraz z 24 lipca 2009 r.,
I PK 41/09, LEX nr 523550). Porozumienie dotyczące zwolnień grupowych zawarte
11 kwietnia 2010 r. przez PZU SA z działającymi u tego pracodawcy organizacjami
związkowymi było oczywiście źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., a
naruszenie jego postanowień („przepisów”) mogło być - co do zasady - traktowane
jako naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art. 45 § 1
k.p. Odstąpienie przez pracodawcę od postanowień zawartego ze związkami zawo-
dowymi porozumienia może stanowić naruszenie art. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników, wobec czego będące jego wynikiem wypowiedzenie
umowy o pracę dokonane zostaje z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów
w tym trybie w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.
Nie każde jednak naruszenie postanowień porozumienia zawartego przez pra-
codawcę ze związkami zawodowymi, dotyczącego zwolnień grupowych, ma rangę
11
naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, uzasadniającego roszczenie
pracownika o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie. Konsekwencje narusze-
nia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 § 1 k.p.) nie mają zastosowania
do naruszenia przez pracodawcę porozumienia z zakładową organizacją związkową,
zawartego na podstawie art. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracow-
ników, jeżeli naruszenie to nie miało wpływu na rozwiązanie stosunku pracy (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005 r., II PK 342/04, OSNP 2006 nr 9-10,
poz. 151). W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy ewentualne naruszenie przez
komisję wspólną postanowienia punktu 7.9(4) Porozumienia dotyczącego zwolnień
grupowych, zawartego 11 marca 2010 r., odnoszącego się do udzielenia przez komi-
sję wspólną „odpowiedzi” w odpowiednim terminie, nie mogło mieć jakiegokolwiek
wpływu na rozwiązanie stosunku pracy, w sytuacji, gdy najpierw doszło do wypowie-
dzenia powodowi umowy o pracę, a dopiero w następstwie dokonanego przez pra-
codawcę wypowiedzenia komisja wspólna dokonała - na wniosek powoda - weryfika-
cji doboru powoda do zwolnienia z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (przy-
czyn organizacyjnych).
Warto w związku z tym przytoczyć dosłowną treść punktu 7.9(4) Porozumie-
nia: „Brak odpowiedzi komisji wspólnej na wniosek pracownika w terminie 14 dni od
jego złożenia oznacza decyzję, że komisja wspólna uznaje dobór pracownika do
zwolnienia za nieprawidłowy”. Przytoczona regulacja nie dotyczy obowiązków praco-
dawcy wobec zwolnionego pracownika - reguluje skutki zaniechań komisji wspólnej,
złożonej z przedstawicieli pracodawcy i przedstawicieli związków zawodowych
(zgodnie z punktem 7.9(1) Porozumienia, w skład komisji wspólnej wchodzą cztery
osoby - po dwie ze strony pracodawcy i dwie ze strony związków zawodowych).
Punkt 7.9(4) Porozumienia nie przewiduje też - jako warunku skutecznego wypowie-
dzenia pracownikowi umowy o pracę - udzielenia pracownikowi odpowiedzi przez
pracodawcę obejmującej informację o treści decyzji podjętej przez komisję wspólną
w postępowaniu wywołanym wnioskiem pracownika o weryfikację doboru go do
zwolnienia. Jeżeli komisja wspólna nie udzieli odpowiedzi (w znaczeniu - nie zajmie
się wnioskiem pracownika, nie rozpozna go, nie podejmie stosownej decyzji w termi-
nie 14 dni), wówczas przyjmuje się swoistą fikcję uznania przez komisję doboru pra-
cownika do zwolnienia za nieprawidłowy. Nie jest to zatem postanowienie Porozu-
mienia nakładające jakiekolwiek obowiązki na pracodawcę (których niewypełnienie
12
miałoby oznaczać naruszenie przez niego przepisów o wypowiadaniu umów o pracę
- w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.), lecz postanowienie dyscyplinujące komisję wspólną
do rozpoznania wniosku pracownika (zajęcia się sprawą, podjęcia decyzji) w terminie
14 dni, z zastrzeżeniem przez strony Porozumienia (pracodawcę i związki zawodo-
we) skutku w postaci uznania, że brak rozpoznania wniosku pracownika oznacza
uznanie przez komisję wspólną doboru pracownika do zwolnienia za nieprawidłowy.
Podkreślenia wymaga również, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy,
że zgodnie z punktem 7.9(3) Porozumienia, jeżeli komisja wspólna uzna, że pracow-
nik został wytypowany do zwolnień grupowych z naruszeniem punktu 7.3 albo 7.5 lub
7.8, pracodawca zaproponuje mu cofnięcie wypowiedzenia. Pracownik będzie miał
wówczas trzy dni od otrzymania tej propozycji na złożenie pracodawcy oświadczenia
o zgodzie na cofnięcie wypowiedzenia, a bezskuteczny upływ trzydniowego terminu
oznaczać będzie brak zgody pracownika na cofnięcie wypowiedzenia. Gdyby podzie-
lić wywody skarżącego, że w związku z nieotrzymaniem przez niego na piśmie infor-
macji o treści decyzji podjętej przez komisję wspólną w terminie 14 dni od złożenia
przez niego wniosku o weryfikację decyzji pracodawcy nastąpił skutek przewidziany
w punkcie 7.9(4) Porozumienia w postaci przyjęcia fikcji podjęcia przez komisję
wspólną decyzji o uznaniu doboru powoda do zwolnienia za nieprawidłowy, powo-
dowi przysługiwałoby jedynie roszczenie o zobowiązanie pozwanego do złożenia
oświadczenia o cofnięciu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę (co przewi-
duje punkt 7.9(3) Porozumienia), nie zaś roszczenie o uznanie wypowiedzenia za
bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy na podstawie art. 45 § 1 k.p. w związku z
naruszeniem przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu umów o pracę. Praco-
dawca nie mógł naruszyć punktu 7.9(4) Porozumienia, ponieważ nie reguluje on ob-
owiązków pracodawcy, a tym bardziej nie reguluje pożądanych zachowań praco-
dawcy poprzedzających dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę, które mogłyby
być oceniane na podstawie art. 45 § 1 k.p.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że trafnie w zaskarżonym wy-
roku ustalono brak jakiegokolwiek znaczenia ewentualnego uchybienia komisji
wspólnej (a nie pracodawcy), dotyczącego obowiązków przewidzianych w punkcie
7.9(4) Porozumienia, dla samego wypowiedzenia powodowi umowy o pracę przez
pracodawcę, które nastąpiło zanim poddano ocenie komisji wspólnej dobór powoda
do zwolnienia. Nieskuteczne jest w związku z tym akcentowanie w skardze kasacyj-
nej samego faktu ewentualnego naruszenia przez komisję wspólną punktu 7.9(4)
13
Porozumienia dotyczącego zwolnień grupowych, zawartego 11 marca 2010 r., skoro
z trafnie ocenionych przez Sąd Okręgowy okoliczności wynika, że nawet gdyby
przyjąć, że reguluje on obowiązek komisji wspólnej (a nie pracodawcy) powiadomie-
nia pracownika o treści decyzji komisji w terminie 14 dni od złożenia wniosku, naru-
szenie to miało charakter tylko formalny, w tym sensie, że powód - chociaż niepowia-
domiony w terminie 14 dni o treści decyzji komisji wspólnej, weryfikującej wytypowa-
nie go do zwolnienia - znał istotne przyczyny tego wytypowania (wynikały one z arku-
sza oceny), nie kwestionował ich w toku postępowania sądowego i nie podjął w pro-
cesie skutecznej próby podważenia oceny jego pracy dokonanej w arkuszu oceny
przez przełożonego, poprzedzającej wypowiedzenie. Rozważając zasadność skargi
kasacyjnej, należy podkreślić niebudzącą zastrzeżeń ocenę Sądu Okręgowego co do
braku wpływu ewentualnego uchybienia przez komisję wspólną (nie przez pracodaw-
cę) obowiązkom określonym w punkcie 7.9(4) Porozumienia na wypowiedzenie do-
konane wcześniej przez pracodawcę - poczynając od charakteru tego uchybienia i
okoliczności faktycznych, w których nastąpiło. Ewentualne uchybienie komisji wspól-
nej nie miało żadnych konsekwencji dla podjęcia przez pracodawcę decyzji o wypo-
wiedzeniu (w niczym nie pogorszyło sytuacji powoda z punktu widzenia zasadności
wypowiedzenia) ani faktycznie nie spowodowało zmniejszenia jego szansy ochrony
przed wypowiedzeniem w toku postępowania sądowego wszczętego wniesieniem
odwołania od wypowiedzenia.
Podsumowując, w skardze kasacyjnej nie przedstawiono skutecznych zarzu-
tów dotyczących naruszenia przez Sąd Okręgowy zasad wykładni postanowień poro-
zumienia zbiorowego prawa pracy (porozumienia zawartego między pracodawcą i
związkami zawodowymi), stanowiącego źródło prawa pracy. Dokonana przez Sąd
Okręgowy wykładnia punktu 7.9 Porozumienia z 11 kwietnia 2010 r. nie budzi za-
strzeżeń interpretacyjnych. Punkt 7.9(4) Porozumienia powinien być odczytywany
łącznie z regulacją punktu 7.9(3), z którego wynika, że odpowiedź komisji wspólnej
na wniosek pracownika powinna być skierowana w terminie 14 dni przede wszystkim
do pracodawcy jako podmiotu, który ma zaproponować pracownikowi cofnięcie (za
jego zgodą) nieprawidłowego wypowiedzenia, a nie do pracownika. Do pracownika
powinna być wysłana w dowolnym czasie czysto techniczna informacja, że nie bę-
dzie cofnięcia wypowiedzenia przez pracodawcę, o którym stanowi punkt 7.9(3) Po-
rozumienia, ponieważ komisja wspólna uznała decyzję pracodawcy za uzasadnioną.
Chodzi o to, aby pracownik nie pozostawał w niepewności co do swojej sytuacji
14
prawnej i nie oczekiwał cofnięcia wypowiedzenia przez pracodawcę. Cofnięcie wy-
powiedzenia przez pracodawcę nie oznacza bezpośrednio restytucji stosunku pracy,
skoro skutek prawny cofnięcia wypowiedzenia jest uzależniony od zgody pracownika.
Procedura opisana w punkcie 7.9 Porozumienia dotyczy czasu po dokonanym wcze-
śniej wypowiedzeniu. Z oczywistych przyczyn jej naruszenie nie może wpływać na
ocenę, czy wypowiedzenie było zgodne z prawem, czy też naruszało przepisy o wy-
powiadaniu umów o pracę. W każdym razie z punktu 7.9(4) Porozumienia nie wy-
nika, że na pracodawcy spoczywa obowiązek powiadomienia pracownika o czym-
kolwiek w jakimś określonym terminie.
Pismo informujące powoda o negatywnej dla niego decyzji komisji wspólnej
było tylko zawiadomieniem go o zakończeniu postępowania odwoławczego; przesła-
nie go z przekroczeniem terminu 14 dni od złożenia przez powoda wniosku o weryfi-
kację jego doboru do zwolnienia nie stanowiło naruszenia przepisów o wypowiadaniu
umów o pracę. Postępowanie weryfikacyjne toczyło się już po dokonaniu wypowie-
dzenia, czyli zachowanie pracodawcy na tym etapie procedury dotyczącej zwolnień
grupowych nie miało żadnego wpływu (przełożenia) na zasadność albo zgodność z
prawem samego wypowiedzenia. Wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było
uzasadnione, co potwierdziła decyzja komisji wspólnej akceptująca wybór powoda do
zwolnienia i prawidłowość zastosowanych wobec niego kryteriów oceny jego pracy.
Podobnego ustalenia faktycznego i oceny prawnej dokonał Sąd Okręgowy, czego
skarżący skutecznie nie zakwestionował w skardze kasacyjnej. Problem powstałby
wówczas, gdyby komisja wspólna stwierdziła naruszenie przez pracodawcę posta-
nowień („przepisów”) porozumienia zbiorowego albo nie wypowiedziałaby się w ogóle
w terminie 14 dni od wpływu wniosku pracownika o weryfikację jego doboru do zwol-
nienia, co byłoby równoznaczne z obowiązkiem zaproponowania pracownikowi cof-
nięcia wypowiedzenia, a pracodawca takiego oświadczenia by nie złożył. W rozpo-
znawanej sprawie nie mamy jednak do czynienia z opisaną sytuacją. Komisja
wspólna wypowiedziała się merytorycznie (w przewidzianym terminie 14 dni), stwier-
dzając, że wytypowanie powoda do zwolnienia było prawidłowe. Pracodawca nie miał
w związku z tym obowiązku złożenia oświadczenia o cofnięciu wypowiedzenia.
Zawarte w skardze kasacyjnej rozważania skarżącego na temat słownikowego
znaczenia wyrazu „odpowiedź” są pozbawione znaczenia, ponieważ nie można kon-
centrować się na wykładni jednego użytego w akcie normatywnym słowa bez rozwa-
żenia sensu, znaczenia, celu i funkcji pełnej regulacji określonego zagadnienia - w
15
tym przypadku swoistej wewnętrznej procedury odwoławczej od decyzji pracodawcy
o doborze konkretnego pracownika do zwolnienia w ramach zwolnień grupowych,
równoległej i niekonkurującej w żadnym stopniu z możliwością odwołania się pra-
cownika do sądu pracy od wypowiedzeniu mu umowy o pracę.
Ponieważ podstawy skargi okazały się nieuzasadnione, Sąd Najwyższy oddalił
skargę kasacyjną z moacy art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego
orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 k.p.c.
========================================