Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 125/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSA Roman Dziczek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. Spółki Akcyjnej z siedzibą
w K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 grudnia 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym (1.) w części
oddalającej apelację pozwanego oraz w punkcie drugim (2.)
i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 14 września 2010 r. Sąd Okręgowy w K. ustalił,
że obciążająca powódkę – D. Spółka Akcyjna z siedzibą K. opłata roczna z tytułu
użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w K. przy ul. S. […]
wynosić będzie od dnia 1 stycznia 2009 r. - 311 640 zł oraz orzekł o kosztach
postępowania. W uzasadnieniu wskazał, że strona powodowa jest użytkownikiem
wieczystym nieruchomości gruntowej położonej w K., składającej się z działek nr
17/3, 18/2, 23/1 23/2, 24/1, 24/2, 256/3, 264/1 i 264/2 w obrębie 28, dla której
prowadzona jest księga wieczysta nr […] , a jej właścicielem jest Skarb Państwa.
W dniu 29 września 2008 r. Prezydent Miasta K. wypowiedział stronie powodowej
dotychczasową wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego tej
nieruchomości, proponując od dnia 1 stycznia 2009 r. nową jej wysokość w kwocie
391 276,74 zł, stanowiącej 3% wartości nieruchomości ustalonej przez
rzeczoznawcę majątkowego J. B. Spółka D. w dniu 29 października 2008 r. wniosła
do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. o ustalenie, że podwyższenie
opłaty rocznej było nieuzasadnione ewentualnie uzasadnione w innej, mniejszej
wysokości. Orzeczeniem z dnia 25 czerwca 2009 r. SKO w K. ustaliło, że
podwyższenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego było
nieuzasadnione, z czym nie zgodził się Skarb Państwa - Prezydent Miasta K.,
wnosząc sprzeciw.
Sąd Okręgowy w oparciu o opinię biegłego sądowego ustalił wartość
rynkową przedmiotowej nieruchomości według stanu z września 2008 r., a cen
z daty orzekania, na kwotę 10 388 000 zł. Następnie, odwołując się do art. 77 ust. 1
oraz art. 72 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm. – dalej „u.g.n.”), uznał,
że nowa opłata roczna, stanowiąca 3% ustalonej wartości nieruchomości, powinna
wynosić 311 640 zł.
Sąd Apelacyjny oddalił obie apelacje stron i zniósł wzajemnie pomiędzy
stronami koszty postępowania apelacyjnego. Sąd drugiej instancji odnosząc się do
apelacji strony pozwanej, która kwestionowała przede wszystkim ustalenie nowej
3
wysokości opłaty rocznej poprzez obliczenie jej od wartości nieruchomości z daty
orzekania, a nie z daty wypowiedzenia dotychczasowej opłaty i jej aktualizacji
uznał, że na potrzeby niniejszego postępowania i w okolicznościach tej sprawy, dla
ustalenia opłaty powinna być miarodajna wartość nieruchomości ustalona na datę
orzekania przez sąd, za czym przemawiało jego zdaniem, także brzmienie art. 316
§ 1 k.p.c.
Pozwany Skarb Państwa – Prezydent Miasta K. zaskarżył skargą kasacyjną
wyrok Sądu Apelacyjnego w części oddalającej jego apelację i orzekającej o
kosztach postępowania, opierając ją na zarzutach naruszenia art. 77 ust. 1 u.g.n.
oraz art. 316 § 1 k.p.c. Wniósł o uchylenie i zmianę wyroku Sądu Apelacyjnego w
zaskarżonej części oraz zmianę wyroku Sądu Okręgowego w K. poprzez ustalenie
opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości począwszy od dnia
1 stycznia 2009 r. na kwotę 378 240 zł oraz o zasądzenie kosztów postępowania
według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona.
W myśl art. 77 ust. 1 zd. 2 u.g.n., zaktualizowaną opłatę roczną ustala się,
przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości
określonej na dzień aktualizacji opłaty. Aktualizacja następuje natomiast, stosownie
do art. 78 ust. 1 u.g.n., poprzez wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej
przez właściwy organ na piśmie, do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego wraz
z równoczesną ofertą przyjęcia nowej wysokości i informacją o wartości
nieruchomości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego (zob. art. 77 ust. 3
u.g.n.). Jeżeli nie dochodzi do zgodnych oświadczeń woli stron stosunku
użytkowania wieczystego (poprzez przyjęcie zaoferowanej nowej wysokości opłaty
lub zawarcie ugody w tym zakresie), do ustalenia dochodzi na podstawie
orzeczenia organu administracyjnego lub sądu (zob. szerzej, w szczególności
postanowienie SN z dnia 25 maja 2007 r., I CSK 30/07, OSNC – ZD nr B, poz. 33).
Jeżeli takie ustalenie następuje wskutek rozstrzygnięcia sądu, ustalona
w prawomocnym orzeczeniu nowa opłata roczna obowiązuje począwszy od dnia
4
1 stycznia roku następującego po roku, w którym wypowiedziano wysokość
dotychczasowej opłaty (art. 79 ust. 5 i 8 u.g.n.).
Jak trafnie podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia
23 czerwca 2005 r. (III CZP 37/05, OSNCP 2006, nr 5, poz. 2), w przypadku
ustalenia podwyższonej opłaty rocznej przez sąd w trybie art. 80 ust. 1 i 2 w zw.
z art. 78 ust. 2 u.g.n., niezależnie od przyjętej koncepcji – deklaratywnego lub
konstytutywnego charakteru orzeczenia sądu – w każdym przypadku skuteczność
zobowiązania sięga dnia 1 stycznia roku następującego po roku dokonania
przez organ wypowiedzenia. Opowiadając się za konstytutywnym charakterem
orzeczenia sądu, Sąd Najwyższy we wskazanym orzeczeniu podkreślił,
że ustalając nową wysokość opłaty rocznej sąd daje wyraz przekonaniu, iż organ
zasadnie zażądał podwyższenia opłaty (w całości lub części), w związku z czym
zastępuje odpowiednie oświadczenie woli użytkownika wieczystego (zob. także
kontynuujące ten kierunek wykładni orzeczenia SN: z dnia 26 października 2005 r.,
V CK 276/05, LEX nr 398449, z dnia 21 marca 2006 r., V CSK 147/05, LEX nr
667526 i z dnia 8 maja 2008 r., V CSK 569/07, LEX nr 483069).
Podzielając przywołane stanowisko i odnosząc je do sprawy niniejszej,
należy podkreślić materialno – prawny charakter przesłanki zwyżkowania wartości
nieruchomości, według której organ złożył ofertę podwyżki, a sąd oceniał jej
zasadność. Ten aspekt skuteczności aktualizacji (ex tunc) pozwala w sposób nie
budzący wątpliwości wywieść, że istotny jest tu, obok samego zwyżkowania
wartości nieruchomości, dzień aktualizacji opłaty, którym jest – niezależnie od tego,
czy zmiana jest skutkiem przyjęcia wypowiedzenia przez użytkownika wieczystego,
czy też skutkiem orzeczenia organu administracyjnego lub sądu – dzień dokonania
wypowiedzenia przez właściwy organ.
Konkludując, sąd, ustalając na podstawie art. 79 ust. 5 i ust. 8 u.g.n. nową
wysokość opłaty rocznej na skutek wniosku (pozwu) użytkownika wieczystego,
o którym mowa w art. 78 ust. 2 w zw. z art. 80 ust. 1 i 2 zd. 2 u.g.n., jest
obowiązany ustalić tę opłatę od wartości nieruchomości określonej na dzień
aktualizacji tej opłaty dokonanej przez właściwy organ (art. 77 ust. 1 w zw. z art. 78
ust. 1 u.g.n.).
5
Sąd Apelacyjny, akceptując odmienne ustalenie tej zasadniczej przesłanki
materialno - prawnej, według wartości nieruchomości z daty orzekania, dopuścił się
naruszenia wskazanego w skardze kasacyjnej przepisu prawa materialnego,
wadliwie przy tym odwołując się do dyspozycji art. 316 § 1 k.p.c., który określa
zasadę aktualności orzeczenia sądowego (por. szerzej m.in., uzasadnienie wyroku
SN z dnia 8 lutego 2006 r., II CSK 153/05, LEX nr 192012) i nie warunkuje, jakie
fakty są istotne w sprawie. Te bowiem muszą być oceniane w aspekcie przepisów
prawa materialnego wyznaczających zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które
powinny być w sprawie dokonane dla prawidłowej subsumpcji.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c.
w zw. art. 391 § 1 k.p.c. i z art. 39821
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.