Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 153/11
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z wniosku D. M.
przy uczestnictwie E. P.
o rozstrzygnięcie o istotnej sprawie dziecka,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 3 lutego 2012 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 29 września 2011 r.,

oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 29 września 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
kasacyjną uczestniczki postępowania od postanowienia tego Sądu z dnia 16
czerwca 2011 r., oddalającego jej apelację od postanowienia Sądu Rejonowego,
którym Sąd zmienił swoje postanowienie z dnia 3 listopada 2009 r. w przedmiocie
wyrażenia zgody zastępującej oświadczenie woli wnioskodawcy w postępowaniu o
wydanie paszportu małoletniemu A. M. urodz. dnia 2 kwietnia 2007 r., synowi
wnioskodawcy i uczestniczki postępowania.
Sąd Okręgowy stwierdził, że sprawa o zmianę postanowienia w przedmiocie
wyrażenia przez sąd opiekuńczy zgody zastępującej oświadczenie woli
jednego z rodziców w postępowaniu o wydanie paszportu małoletniemu
dziecku jest sprawą podlegającą rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym.
O dopuszczalności skargi kasacyjnej w tej sprawie rozstrzyga art. 519 1
§ 1 k.p.c.,
zgodnie z którym w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli
skarga kasacyjna przysługuje tylko w sprawach o przysposobienie oraz o podział
majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba
że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy złotych.
Uczestniczka jako podstawę wywiedzionej skargi kasacyjnej powołała art. 3981
k.p.c., lecz przepisu tego nie można stosować odpowiednio w postępowaniu
nieprocesowym, gdyż przepis szczególny, jakim jest art. 5191
k.p.c., stanowi inaczej
(art. 13 § 2 k.p.c.). Konkludując Sąd Okręgowy stwierdził, że wniesiona skarga
kasacyjna ulega odrzuceniu jako niedopuszczalna (art. 398 6
§ 2 w związku
z art. 13 § 2 k.p.c.).
W zażaleniu na to postanowienie uczestniczka zarzuciła Sądowi
Okręgowemu naruszenie art. 3986
§ 2 w związku z art. 5191
§ 1 i 2 k.p.c. przez
przyjęcie, że sprawa o zmianę postanowienia w przedmiocie wyrażenia przez sąd
zgody zastępującej oświadczenie woli jednego z rodziców w postępowaniu
o wydanie dziecku paszportu jest sprawą z zakresu prawa rodzinnego,
opiekuńczego i kurateli, a nie sprawą z zakresu prawa osobowego, w której –
3
zgodnie z art. 5191
§ 1 k.p.c. – przysługuje skarga kasacyjna. W konkluzji żaląca
wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach
paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz. 1027 ze zm. – dalej: „u.d.p.”), paszport może
być wydany małoletniemu, który ukończył 5 lat (ust. 1); na żądanie rodziców
paszport może być wydany małoletniemu, który nie ukończył 5 lat (ust. 2). Wniosek
o wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej składają rodzice lub
ustanowieni przez sąd opiekunowie albo jeden z rodziców lub ustanowionych przez
sąd opiekunów wraz z pisemną zgodą drugiego z rodziców lub ustanowionego
przez sąd opiekuna, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy
lub notariusza (art. 13 ust. 1 pkt 1 u.d.p.). Przy składaniu wniosku o wydanie
paszportu małoletniemu, o którym mowa w art. 21 ust. 2, jest wymagana jego
obecność (art. 13 ust. 3 u.d.p.).
Z przytoczonych unormowań wynika, że w sytuacji, w której władza
rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, złożenie wniosku o wydanie paszportu
małoletniemu dziecku wymaga ich wspólnego, zgodnego działania. Podjęcie
decyzji w kwestii wystąpienia z takim wnioskiem należy do istotnych spraw dziecka,
o których rodzice rozstrzygają wspólnie, natomiast w braku porozumienia między
nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy na podstawie art. 97 § 2 k.r.o. Sprawy takie
podlegają rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym (art. 582 k.p.c.), a wydane
w tym postępowaniu postanowienie sądu opiekuńczego rozstrzygające o istotnej
sprawie dziecka zastępuje porozumienie rodziców.
Nie ulega zatem wątpliwości, że sprawa o wyrażenie przez sąd opiekuńczy
zgody zastępującej oświadczenie woli jednego z rodziców w postępowaniu
o wydanie paszportu małoletniemu dziecku jest sprawą z zakresu prawa
opiekuńczego, w której skarga kasacyjna nie przysługuje (art. 5191
§ 2 k.p.c.).
Nie można podzielić zapatrywania żalącej, że tego rodzaju sprawa należy do
kategorii spraw z zakresu prawa osobowego w rozumieniu art. 5191
§ 1 k.p.c. Za
taką kwalifikacją nie przemawia ani samo nawiązanie do regulacji pozakodeksowej,
zawartej w ustawie z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych, ani
4
okoliczność, że zgoda sądu opiekuńczego prowadzi do uzyskania przez
małoletniego dokumentu urzędowego, który „upoważnia go do swobodnego
przemieszczania się do krajów trzecich, bez konieczności uzyskiwania pozwoleń
lub orzeczeń w tym zakresie”.
Żaląca ma rację twierdząc, że sprawami z zakresu prawa osobowego są nie
tylko sprawy wymienione w dziale I tytułu II księgi drugiej części pierwszej kodeksu
postępowania cywilnego, do których należą sprawy o uznanie za zmarłego,
o stwierdzenie zgonu i o ubezwłasnowolnienie, lecz także sprawy normowane
poza tym kodeksem. To trafne spostrzeżenie nie oznacza jednak, że sprawa
o wyrażenie przez sąd opiekuńczy zgody zastępującej oświadczenie woli jednego
z rodziców w postępowaniu o wydanie paszportu małoletniemu dziecku może być
uznana za sprawę z zakresu prawa osobowego.
Prawo osobowe jest działem prawa cywilnego, które zajmuje się osobami
fizycznymi i osobami prawnymi, ich statusem, zdolnością prawną oraz zdolnością
do czynności prawnych, a ponadto chroni dobra osobiste w ujęciu art. 23, 34 i 43
k.c. W sprawie o wyrażenie zgody zastępującej oświadczenie woli jednego
z rodziców w postępowaniu o wydanie paszportu chodzi natomiast jedynie
o rozstrzygnięcie o istotnej sprawie małoletniego dziecka, jaką jest uzyskanie
dokumentu uprawniającego do wyjazdu za granicę. Uzyskanie paszportu nie
wpływa na zdolność prawną lub zdolność do czynności prawnych małoletniego, na
jego obywatelstwo, stan cywilny ani na ochronę dóbr osobistych. Nie tworzy też
samodzielnego uprawnienia do swobodnego przemieszczania się do krajów
trzecich, z którego małoletni przed ukończeniem pięciu lat nie mógłby notabene
korzystać samodzielnie.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku
z art.3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw.