Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 273/11
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 2 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSA del. do SN Henryk Komisarski
Protokolant Marta Brylińska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie P. S., S. K.
i J. C.
skazanych z art. 202c ustawy z dnia 16 lipca 1998r. Ordynacja wyborcza do rad
gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz. U. 03.159.1547),
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 lutego 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść,
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 30 listopada 2007 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 17 listopada 2006 r.,
oddala kasację jako oczywiście bezzasadną, a kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego obciąża Skarb Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 17 listopada 2006 r., uznał P. S., J. C. i S. K.
za winnych tego, że w dniu 27 października 2002 r., działając wspólnie i w
porozumieniu z ustalonymi i nieustalonymi osobami, w związku z wyborami do
Rady Miejskiej B. dostarczali nieodpłatnie alkohol w postaci rozcieńczonego
spirytusu w ramach kampanii wyborczej na radnego M. S. w ten sposób, iż
przekazywały go osobom, które wcześniej zgodziły się głosować na wskazanego
wyżej bądź zostały do tego nakłonione obietnicą otrzymania alkoholu tj. występku
z art. 202c ustawy z dnia 16 lipca 1998 r., Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad
powiatów i sejmików wojewódzkich (Dz. U. Nr 95, poz. 602, ze zm.) – dalej
powoływana jako Ordynacja, i za to wymierzył J. C. i P. S. kary po 30.000 złotych,
a S. K. karę grzywny w wysokości 20.000 złotych.
Wyrok ten zaskarżony został apelacjami obrońców P.S. i J. C., a także
apelacjami osobistymi P. S. oraz S. K. W apelacjach tych podnoszony był zarzut,
m.in. naruszenia art. 202c Ordynacji.
Apelacja obrońcy J. C., za zgodą tego oskarżonego, została cofnięta i Sąd
Okręgowy postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2007 r pozostawił ją bez
rozpoznania, co skutkuje, iż wyrok Sądu pierwszej instancji, w zakresie
dotyczącym tego oskarżonego, uprawomocnił się z tym dniem.
Z kolei Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 30 listopada 2007 r., utrzymał w
mocy, w zaskarżonej apelacjami części, wyrok Sądu Rejonowego.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego, w całości, na korzyść P.S. i S. K. oraz
wyrok Sądu Rejonowego, w części dotyczącej oskarżonego J. C., w całości, na jego
korzyść, zaskarżył kasacją Rzecznik Praw Obywatelskich. Zarzucił w niej rażące i
mające istotny wpływ na ich treść naruszenie prawa materialnego, to jest art. 202c
Ordynacji, polegające na uznaniu P. S., S. K. i J. C. za winnych przypisanych
czynów, mimo braku w ich działaniu wszystkich znamion przestępstwa
określonego w tym przepisie i wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego oraz
utrzymanego nim w mocy, w zaskarżonej części, wyroku Sądu Rejonowego oraz
3
wyroku tegoż Sądu w odniesieniu do J. C. i umorzenie postępowania wobec
wszystkich oskarżonych, wobec przedawnienia karalności czynu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście bezzasadna.
Rzecznik Praw Obywatelskich w uzasadnieniu wywodzi, że za punkt wyjścia
dla swych wniosków, Sąd Rejonowy przyjął analizę pojęć „podczas kampanii
wyborczej” i „w ramach prowadzonej kampanii wyborczej”, uznając, że występuje
między nimi różnica znaczeniowa. Sąd ten stwierdził wprost, że: „Tym samym
newralgiczny tu zwrot „w ramach prowadzonej kampanii wyborczej”, który
współtworzy zespół znamion czynu wyczerpującego kwalifikację z art. 202c
Ordynacji, nie jest tożsamy znaczeniowo ze zwrotem „podczas kampanii
wyborczej”, zdefiniowanej w art. 65 ust. 1 tejże ustawy” (k. 1836).
Według Rzecznika Praw Obywatelskich argumentacja ta niesłusznie została
zaakceptowana przez Sąd Okręgowy, gdyż jak twierdzi Rzecznik Praw
Obywatelskich, przepis art. 65 ust. 1 Ordynacji nie operował pojęciem „podczas
kampanii wyborczej”, a tym samym nie mógł on być pomocny przy ustalaniu
zakresu znaczeniowego pojęcia „w ramach prowadzonej kampanii wyborczej”.
Przepis ten określał, jak należy rozumieć samo pojęcie „kampania wyborcza”,
przez pryzmat czasu, stanowiąc, iż rozpoczyna się ona z dniem ogłoszenia
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów o zarządzeniu wyborów i ulega
zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów.
Według Rzecznika Praw Obywatelskich prowadzenie rozważań, czym jest
działanie w ramach kampanii wyborczej, a czym działanie w związku z tą
kampanią, możliwe jest jedynie w stosunku do tych zdarzeń, które mają miejsce w
trakcie trwania tej kampanii, czasowo zakreślonym treścią art. 65 ust. 1 Ordynacji.
Rzecznik Praw Obywatelskich podnosi, że decydującym argumentem jest
treść art. 201 Ordynacji, który to przepis we wniesionych apelacjach, stanowi
właściwą płaszczyznę prawną ocen zachowania oskarżonych. Wskazywany przepis
4
przewidywał karalność za wykroczenie polegające na prowadzeniu agitacji „w
okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia
głosowania”(podkreślenie w kasacji). Nie było więc żadnych przeszkód, jak
wywodzi Rzecznik Praw Obywatelskich, by racjonalny ustawodawca, chcąc objąć
ściganiem czyny, o takiej postaci sprawczej, jak w art. 202c Ordynacji, rozszerzył
jego zakres, rozbudowując w ten sam sposób jego znamiona czasowe.
Tak interpretując art. 202c Ordynacji, Rzecznik Praw Obywatelskich
podnosi, że skoro, co jest bezsporne w świetle niekwestionowanych ustaleń
faktycznych, czyn oskarżonych miał miejsce w dniu 27 października 2002 r., a był
to dzień wyborów samorządowych, to ta okoliczność przesądzała o braku podstaw
do stosowania, do oceny prawnej ich działania, art. 202c Ordynacji.
Niewątpliwie, jak wynika z przedstawionego wyżej uzasadnienia kasacji
Rzecznika Praw Obywatelskich zaprezentowano w niej jedną z możliwych
wykładni przepisu art. 202c Ordynacji. Z kolei Sąd Rejonowy, jak wynika z
uzasadnienia wyroku z dnia 17 listopada 2006 r., kierując się po myśli art. 442 § 3
k.p.k., sformułowanym wcześniej zapatrywaniem prawnym Sądu Okręgowego, a
mając na uwadze treść art. 202b Ordynacji zawierającego sformułowanie „podczas
kampanii wyborczej”, wywodzi, że użyte w art. 202c Ordynacji sformułowanie „w
ramach prowadzonej kampanii wyborczej” należy rozumieć jako działanie w
formach wskazanych w tym przepisie powiązane funkcjonalnie z kampanią
wyborczą lecz „odrywające się od pojęcia kampanii wyborczej jakie zostało
zdefiniowane w art. 65 ust. 1 Ordynacji. Jak podał, cyt. „Racją przemawiającą za
taką wykładnią art. 202c ordynacji ma być, zgodnie z wiążącym sąd meriti
stanowiskiem sądu okręgowego, potrzeba zapewnienia ochrony prawnej przed
wywieraniem wpływu na zachowania wyborców poprzez zachowania ujęte w
hipotezie tejże normy. Tym samym klasa przypadków podpadających pod hipotezę
normy z art. 202c ustawy jest szersza niż jedynie akty podawania lub dostarczania
alkoholu w zamian za głos wyborczy, obejmując jednakowoż także i takie
5
działania. Zakresem penalizacji objęte są zatem wszelkie formy aktywności
logicznie, przyczynowo i funkcjonalnie powiązane z wyborami, manifestujące się
podawaniem lub dostarczaniem alkoholu w warunkach szczegółowo opisanych w
cytowanej tu normie w ramach prowadzonej kampanii wyborczej sensu largo, a
zatem kampanii rozumianej jako suma zorganizowanych działań zorientowanych
na osiągnięcie zwycięstwa wyborach, ujmowanej już w oderwaniu od ram
czasowych wyznaczonych treścią art. 65 ust. 1 ustawy”.
Można też, zdaniem Sądu Najwyższego, równie zasadnie prezentować
pogląd prawny, iż art. 65 Ordynacji określa tzw. „warunki brzegowe” legalnej
kampanii wyborczej, a przepis art. 202c Ordynacji penalizuje ujęte w nim
zachowania jako tzw. nielegalną kampanię wyborczą, nie związaną co do okresu
terminami o jakich mowa w art. 65 Ordynacji.
W przedstawionych realiach nie jest zatem możliwe podzielenie zarzutu z
kasacji. Skarżący zdaje się zapominać, iż zgodnie z art. 8 k.p.k. sąd karny
samodzielnie rozstrzyga zagadnienia prawne. Ograniczeniem jurysdykcyjnej
samodzielności sądu karnego w zakresie rozstrzygania zagadnień prawnych jest
wiążąca wykładnia sądowa mająca oparcie m.in. w treści art. 442 § 3 k.p.k.
(„zapatrywanie prawne sądu odwoławczego”). Sąd Rejonowy, co do wykładni art.
202c Ordynacji był, po myśli art. 442 § 3 k.p.k. związany poglądem Sądu
Okręgowego. Ten pogląd prawny nie może być oceniony w kategoriach rażącego
naruszenia przepisów prawa materialnego, albowiem nie można zasadnie
wywodzić, iż ta wykładnia jest błędna.
Kierując się powyższym Sąd Najwyższy postanowił jak na wstępie.