Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 105/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa Z. S.
przeciwko Kopalni Węgla Kamiennego "K. " Spółce z o. o.
o podwyższenie renty wyrównawczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 15 marca 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Powód wniósł pozew przeciwko Kopalni Węgla Kamiennego Spółce z o.o.,
domagając się zasądzenia 10 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia
pozwu tytułem: nagrody jubileuszowej za 25 lat pracy, do której powód nabył prawo
2
w 2005 r., zaległych premii w tym 14-tych pensji i „Barbórki" za ostatnie trzy lata
przed dniem wniesienia pozwu oraz odprawy emerytalnej i zasądzenia kosztów
postępowania według norm przepisanych.
Wyrokiem z 29 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy odrzucił pozew w zakresie
roszczeń za okres od 1 stycznia 2008 r. do 6 października 2008 r., oddalił
powództwo w pozostałej części i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę
600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był pracownikiem pozwanej Kopalni od
7 maja 1980 r. do 31 lipca 2002 r. W 1996 r. została u powoda stwierdzona
choroba zawodowa (uszkodzenie słuchu). Powód uzyskał rentę z ZUS i umowa o
pracę została rozwiązana. Także w 1996 r. strony zawarły nową umowę o pracę,
na podstawie której powód został zatrudniony na powierzchni jako pracownik
obsługi pomp i pracował do 2002 r., kiedy umowa została rozwiązana i pozwany
rekompensował powodowi utratę wynagrodzenia za pracę rentą wyrównawczą. W
sprawie renty wyrównawczej strony zawierały ugody pozasądowe, jak również
wnosiły pozwy do Sądu Rejonowego.
W ostatnim okresie przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie,
pozwana wypłacała powodowi rentę wyrównawczą na podstawie wyroku Sądu
Rejonowego z 13 października 2004 r. (sygn. 44/03) w kwocie po 1052,78 zł
miesięcznie.
Pozwem z 14 grudnia 2007 r. Kopalnia wystąpiła przeciwko powodowi z
roszczeniem o ograniczenie z dniem 1 stycznia 2008 r. obowiązku świadczenia
renty o kwotę 250 zł miesięcznie. Kopalnia twierdziła, że gdyby Z. S. pracował, to
w chwili wniesienia pozwu miałby uprawnienia emerytalne i renta wyrównawcza
powinna być obliczona jako różnica pomiędzy hipotetyczną emeryturą pozwanego
a jego rentą inwalidzką i świadczeniem wyrównawczym. Wyrokiem z 6
października 2008 r. (sygn. 536/07) Sąd ograniczył obowiązek powodowej Kopalni
wypłacania pozwanemu renty wyrównawczej do kwoty po 776,25 zł miesięcznie za
styczeń i luty 2008 r. i do kwoty po 826,70 zł za dalsze miesiące. Wyrokiem z 26
marca 2009 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego Z. S. W motywach obu
wyroków Sądy wskazały, że gdyby nie choroba zawodowa, to Z. S. z dniem
1 czerwca 2005 r. przeszedłby na emeryturę i od tego czasu szkoda materialna,
3
jaką ponosi w związku z chorobą zawodową, wyraża się w różnicy pomiędzy
potencjalną emeryturą a faktycznie otrzymywanym świadczeniem rentowym z
ZUS.
W dalszej części uzasadnienia wyroku z 29 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy
podkreślił przede wszystkim, że powód zgłosił roszczenie o zasądzenie 10 000 zł
tytułem podwyższenia renty wyrównawczej i ostatecznie sprecyzował, że szkoda
której domaga się wyrównania, polega na utracie nagrody jubileuszowej za 30 lat
pracy, odprawy emerytalnej oraz 14-tej pensji i barbórki za okres trzech lat od dnia
wniesienia pozwu.
Podniesiono, że bezsporne w sprawie było, iż powód gdyby nie choroba
zawodowa, to pracowałby na stanowisku górnika kombajnisty do 31 maja 2005 r. i
od 1 czerwca 2005 r. przeszedłby na emeryturę. Spór natomiast dotyczył tego, czy
powód, jako zdrowy emeryt, mógłby podjąć zatrudnienie, z tytułu którego
otrzymywałby 14-tą pensję i barbórkę, a także tego czy roszczenia z tytułu
odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy są przedawnione.
Zdaniem Sądu Rejonowego podstawę prawną zgłoszonego przez powoda
roszczenia o podwyższenie renty wyrównawczej stanowią przepisy art. 444 § 2
k.c. w związku z art. 907 § 2 k.c. oraz w związku z art. 300 k.p.
Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony 22 kwietnia 2009 r. Poprzednie
postępowanie w sprawie o rentę wyrównawczą (536/07) zostało prawomocnie
zakończone wyrokiem Sądu Okręgowego z 26 marca 2009 r. i obejmowało okres
od 1 stycznia 2008 r. Wcześniejsze postępowanie w sprawie o rentę wyrównawczą
(sygn. 44/03) obejmowało okres od 1 grudnia 2001 r. a wyrok zapadł 13
października 2004 r. Dlatego też w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy, na podstawie
art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., odrzucił pozew w zakresie roszczeń powoda za okres od 1
stycznia 2008 r. do 6 października 2008 r.
Podkreślono, że powód (w postępowaniu w sprawie 536/07 - pozwany) miał
możliwość zgłaszania, jakie składniki wynagrodzenia i inne świadczenia mają
wpływ na wysokość ponoszonej przez niego szkody i w ten sposób mógł poddać to
pod rozwagę Sądu. Powód mógł również wówczas podnosić, że w związku z
chorobą zawodową utracił prawo do 14-tej pensji i barbórki za okres od 1 stycznia
2008 r. do 6 października 2008 r. Powód ponadto nie wykazał, że gdyby nie
4
choroba zawodowa, to mógłby nadal pracować w pozwanej Kopalni na
dotychczasowym stanowisku lub rozwiązać z pozwaną umowę o pracę i jako
zdrowy emeryt zawrzeć z pozwaną umowę zlecenia lub podjąć pracę w innym
podmiocie gospodarczym. Stąd roszczenie powoda o podwyższenie renty
wyrównawczej o wartość utraconych 14-tych pensji i barbórek za okres od 22
kwietnia 2006 r. do 31 grudnia 2007 r. i od 7 października 2008 r. do chwili
wyrokowania Sąd oddalił.
Jednocześnie jednak Sąd Rejonowy uzasadnił rozstrzygnięcie w zakresie
roszczenia powoda o podwyższenie renty wyrównawczej o wartość utraconej
odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy. Z roszczeniem o
podwyższenie renty o wartość tych świadczeń powód wystąpił 22 kwietnia 2009 r.
(co do odprawy emerytalnej) i 2 grudnia 2009 r. (co do nagrody jubileuszowej za
30 lat pracy). Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia Zgodnie z art. 442
§ 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat
trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie
obowiązanej do jej naprawienia. Poszkodowany, czyli powód, o szkodzie
związanej z utraconą nagrodą jubileuszową za 30 lat pracy dowiedział się w 2005
r. tj. w okresie, kiedy otrzymałby nagrodę jubileuszową, gdyby nie zachorował na
chorobę zawodową i pracował u pozwanej. Wówczas to, wedle zeznań powoda,
złożył on podanie do Kopalni (a zatem wiedział także o osobie obowiązanej do
naprawienia szkody) o wypłatę nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy i uzyskał
odpowiedź, że może domagać się tej nagrody w postępowaniu sądowym. Do
2 grudnia 2009 r. powód nie zgłosił w żadnym postępowaniu sądowym roszczenia
o równowartość utraconej nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy.
Co do daty wymagalności roszczenia o równowartość odprawy emerytalnej,
to strona powodowa w piśmie z 30 marca 2010 r. podnosiła, że powód dopiero 26
marca 2009 r. dowiedział się o tym, że przeszedłby na emeryturę w 2005 r. i
dlatego 26 marca 2009 r. nastąpiła wymagalność tego roszczenia. Sąd Rejonowy
stwierdził jednak, że z treści oświadczenia pełnomocnika Z. S. złożonego na
rozprawie 4 lutego 2008 r. (536/07) wynika wprost, że Z. S. nie kwestionował na
ten dzień, że gdyby nie choroba zawodowa, to przeszedłby na emeryturę w 2005 r.
Zatem stanowisko zaprezentowane w niniejszym postępowaniu, że powód dopiero
5
z treści wyroku Sądu Okręgowego z 26 marca 2009 r. dowiedział się o tym, że
przeszedłby jako osoba zdrowa na emeryturę w 2005 r., jest sprzeczne z
oświadczeniem tego samego pełnomocnika Z. S. z 4 lutego 2008 r. Wobec faktu,
że roszczenia powoda o podwyższenie renty wyrównawczej o wartość nagrody
jubileuszowej za 30 lat pracy i odprawy emerytalnej są przedawnione, Sąd
powództwo w tym zakresie oddalił.
Apelację od wyroku złożyła strona powodowa, zarzucając naruszenie
art. 328 § 1 k.p.c., art. 45 ust 1 Konstytucji RP, art. 442 k.c.
Sąd Okręgowy wyrokiem z 15 marca 2011 r. apelację oddalił. W
uzasadnieniu stwierdzono, że Sąd Rejonowy wskazał wyraźnie i prawidłowo, że
podstawę prawną zgłoszonego roszczenia o podwyższenie renty wyrównawczej
stanowią przepisy art. 444 § 2 k.c. w związku z art. 907 § 2 k.c. oraz w związku z
art. 300 k.p. Słusznie podniósł, że powód utracił status pracownika i roszczenia w
tym zakresie zostały oddalone jako bezzasadne. Sąd I instancji prawidłowo odrzucił
pozew za okres od 1 stycznia do 6 października 2008 r., ponieważ ten okres został
objęty rozstrzygnięciem w przedmiocie wysokości renty wyrównawczej (wyrok Sądu
Rejonowego - 536/07, apelacja powoda od tego wyroku została 26 marca 2009 r.
oddalona). Powód miał wówczas możliwość zgłaszania, jakie składniki
wynagrodzenia mają wpływ na wysokość ponoszonej szkody i w ten sposób mógł
poddać to pod rozwagę Sądu. Powód mógł również wówczas podnosić, że w
związku z chorobą zawodową utracił prawo do 14-tej pensji i barbórki. Rozważania
te dotyczą również prawa do odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej.
Niezależnie od tego Sąd Okręgowy uznał trafność rozstrzygnięcia co
przedawnienia podnoszonych roszczeń. W ocenie Sądu Okręgowego wszystkich
tych roszczeń powód jako były pracownik mógłby dochodzić tylko w procesie
odszkodowawczym o rentę wyrównawczą. Podkreślono również, że bezspornym w
sprawie jest, że gdyby nie choroba zawodowa, powód przeszedłby na emeryturę od
1 czerwca 2005 r. Słusznie Sąd Rejonowy wskazuje, że od 1 czerwca 2005 r.
powód nie otrzymałby już 14-tej pensji ani barbórki, a hipotetyczną emeryturą.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego złożył powód, skarżąc go w
całości. Zarzucono naruszenie: 1) „art. 907 § 2 k.c. polegające na przyjęciu, że
powód w trakcie wypłacania mu renty wyrównawczej do pensji pracownika – na
6
podstawie prawomocnego wyroku – utracił przywileje pracownicze związane z
zarobkami, 2) „art. 365 § 1 k.p.c. przez fakt, iż Sąd uznał, że prawomocne
orzeczenie nie wiąże sądu, który go wydał”.
Wniesiono o: 1) uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w
całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcie o kosztach procesu, 2) „przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
na podstawie art. 3989
pkt 2 i 4 albowiem na tle wyżej wskazanych naruszeń
przepisów kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego istnieje potrzeba
ich wykładni w zakresie dochodzonych roszczeń, budzących poważne wątpliwości,
a ponadto skarga kasacyjna jest w sposób oczywisty uzasadniona wobec wyżej
przedstawionych naruszeń prawa”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Najwyższy może skargę kasacyjną rozpoznawać tylko w ramach tej
podstawy, na której ją oparto, odnosząc się jedynie do przepisów, których
naruszenie zarzucono (art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty są zupełnie bezpodstawne.
Żaden fragment uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie daje podstaw do
twierdzenia, że Sąd Okręgowy „uznał, że prawomocne orzeczenie nie wiąże sądu,
który go wydał”. Z uzasadnienia skargi wynika, że skarżącemu chodzi o wyroki w
sprawach: 44/04 i 536/07. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do
przeciwnego wniosku. Uwzględnienie prawomocnych orzeczeń w sprawie renty
wyrównawczej było podstawą dla odrzucenia pozwu dotyczącego roszczeń za
okres od 1 stycznia 2008 r. do 6 października 2008 r. Co więcej, Sąd Okręgowy, tak
jak Sąd Rejonowy odwoływały się do bezspornych ustaleń z postępowań
dotyczących renty wyrównawczej, zgodnie z którymi powód, gdyby nie choroba
zawodowa, pracowałby na stanowisku górnika-kombajnisty do 31 maja 2005 r. i od
1 czerwca 2005 r. przeszedłby na emeryturę. Wszystko to prowadzi do wniosku, że
zarzut naruszenia art. 365 k.p.c. jest całkowicie bezzasadny.
Tak samo należy ocenić rzekome naruszenie art. 907 § 2 k.p.c. Powód w
uzasadnieniu skargi sugeruje, że Sąd Okręgowy dokonał ustaleń powodujących
7
obniżenie świadczenia „bez ograniczenia wypływającego z późniejszego wyroku”,
co może jedynie sugerować, że nie tylko ten zarzut, ale również zarzut naruszenia
art. 365 k.p.c. dotyczą w istocie nie wyroku skarżonego skargą kasacyjną, lecz
wyroków w sprawach: 44/04 i 536/07. Dla oceny zasadności rozpoznawanej skargi
znaczenie ma jedynie fakt, że wyrok Sądu Okręgowego z 15 marca 2011 r. w
żaden sposób nie naruszał art. 907 k.c. Wyrok wydany na podstawie tego przepisu
wywiera skutek tylko na przyszłość. Jednakże zmiana renty (art. 907 § 2 k.c.)
dopuszczalna jest również za okres poprzedzający wytoczenie powództwa o
zmianę, z tym że okres ten nie może sięgać poza datę, w której nastąpiła zmiana
stosunków, poza termin przedawnienia zaległych świadczeń okresowych oraz poza
datę orzeczenia lub ugody, w których została określona renta, mająca podlegać
zmianie w wyniku uwzględnienia powództwa (wyrok SN z 17 marca 1972 r., II PR
26/72, OSP 1972, z. 11, poz. 211; A. Szpunar, glosa do uchwały SN z 28
października 1993 r., III CZP 142/93, PS 1995, nr 4, s. 73).
Z tych względów, orzeczono jak w sentencji.