Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 180/11
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 8 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Piotr Hofmański (przewodniczący, spr.)
SSN Barbara Skoczkowska
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Lucjana Nowakowskiego
w sprawie W. W.
skazanego z art. 200 § 1 i in. k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 lutego 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 25 stycznia 2011 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 18 października 2010 r.,
1. oddala kasację;
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. U., Kancelaria
Adwokacka kwotę 442,80 PLN (czterysta czterdzieści dwa złote i
osiemdziesiąt groszy) za sporządzenie i wniesienie kasacji na rzecz
skazanego W. W.;
3. zwalnia skazanego od zapłaty kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego z 18 października 2010 r., W. W. uznany
został za winnego tego, że w bliżej nieustalonym okresie od wiosny 2008 r. do
grudnia 2009 r. w P., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, wielokrotnie doprowadził małoletnią córkę A. W., do
poddania się innej czynności seksualnej w ten sposób, że dotykał ręką jej krocza
i piersi oraz jeden raz doprowadził ją do obcowania płciowego polegającego na
wzięciu jego członka do ręki, a następnie do ust, to jest przestępstwa
określonego w art. 200 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. w związku z art. 12
k.k. i za to skazany został na karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Ponadto Sąd Rejonowy orzekł wobec niego przewidziany w art. 41a § 2 k.k.
zakaz kontaktowania się z małoletnią córką przez okres 5 lat od
uprawomocnienia się wyroku.
Wyrok powyższy poddany został kontroli instancyjnej na skutek apelacji
wniesionej przez oskarżonego W. W., który kwestionował wiarygodność
pokrzywdzonej, a także zarzucał naruszenie jego prawa do obrony w toku
postępowania. Apelacja nie przyniosła pożądanego skutku, ponieważ wyrokiem
z dnia 25 stycznia 2011 r., Sąd Okręgowy uznał ją za oczywiście bezzasadną i
utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
Kasację od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego wniósł jego
obrońca, podnosząc zarzut rażącego naruszenia przepisów postępowania,
polegającego na nieuchyleniu wyroku i nieprzekazaniu sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, pomimo niezastosowania przez ten Sąd
art. 202 § 3 k.p.k., skutkujące niepowołaniem do udziału w wydaniu opinii o
stanie zdrowia psychicznego oskarżonego lekarza seksuologa, co mogło mieć
istotny wpływ na treść orzeczenia. Opierając się na tym zarzucie, obrońca
wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, domagając się ponadto
3
zasądzenia na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, które nie
zostały uiszczone nawet w części.
W pisemnej odpowiedzi na kasację obrońcy Prokurator Okręgowy w P.
wniósł o oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej, wywodząc, że 202 § 3
k.p.k. w brzmieniu określonym ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz.U. Nr
206, poz. 1589), obowiązującą od dnia 8 lipca 2010 r., nie znajdował
zastosowania w niniejszej sprawie, albowiem – niezależnie od tego, że rozprawa
główna rozpoczęta została już po tej dacie – biegli psychiatrzy powołani zostali
przez prokuratora przed wejściem w życie ustawy nowelizującej art. 202 k.p.k.,
w związku z czym zastosowanie znajduje art. 11 ustawy, zgodnie z którym
czynności procesowe dokonane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy
są skuteczne, jeżeli dokonano ich z zachowaniem przepisów dotychczasowych.
Odmienne stanowisko zaprezentował na rozprawie kasacyjnej prokurator
Prokuratury Generalnej, uznając, że art. 11 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r.,
konstytuujący skuteczność czynności procesowych dokonanych przed dniem
wejścia w życie tej ustawy, nie odnosi się do czynności dowodowych.
Decydujące znaczenie ma, według prokuratora Prokuratury Generalnej, art. 10
ustawy z dnia 5 listopada 2009 r., według którego jeżeli przed jej dniem wejścia
w życie rozpoczęto rozprawę główną, zastosowaniu podlegają do końca
postępowania w danej instancji przepisy dotychczasowe. Skoro w
rozpoznawanej sprawie rozprawę główną rozpoczęto po dniu wejścia w życie
ustawy z dnia 5 listopada 2009 r., stosowany być powinien art. 202 § 3 k.p.k. w
brzmieniu nadanym mu tą ustawą. Kasacja jest zatem – zdaniem prokuratora
Prokuratury Generalnej – zasadna, w związku z czym konieczne jest nie tylko
uchylenie zaskarżonego wyroku, czego domagał się obrońca, ale także
poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
4
Kasacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu. Uzasadniając taką ocenę
kasacji wskazać należy na następujące kwestie.
Ustosunkowując się do kontrowersji odnoszącej się do zakresu
obowiązywania art. 202 § 3 k.p.k. w brzmieniu nadanym temu przepisowi
ustawą z dnia 5 listopada 2009 r., Sąd Najwyższy przyznaje rację
prezentującemu swoje stanowisko na rozprawie kasacyjnej prokuratorowi
Prokuratury Generalnej oraz autorowi kasacji. Sąd Najwyższy zgadza się z
zapatrywaniem, że norma intertemporalna zawarta w art. 11 ustawy nie odnosi
się do czynności dowodowych. W konsekwencji nie jest zasadne zapatrywanie,
że skoro postanowienie o powołaniu biegłych psychiatrów wydane zostało przed
wejściem w życie ustawy nowelizującej art. 202 § 3 k.p.k., sporządzona przez
nich opinia musi być uznana za spełniającą wymagania ustawowe, niezależnie
od tego, czy zmaterializowały się warunki zastosowania tego przepisu, czy też
nie. Zgodnie bowiem z treścią art. 10 ustawy nowelizującej, dla zastosowania
art. 202 § 3 k.p.k., który to przepis dodany został tą ustawą, rozstrzygające jest
to, czy rozprawa główna rozpoczęła się przed wejściem w życie ustawy
nowelizującej, czy też po tej dacie. Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. weszła w
życie w dniu 8 czerwca 2010 r., zaś rozprawa główna w rozpoznawanej sprawie
rozpoczęła się w dniu 29 lipca 2010 r. W rezultacie, w sprawie podlegał
zastosowaniu art. 202 k.p.k. w brzmieniu ustalonym ustawą nowelizującą.
Powyższe nie przesądza jednak o zasadności kasacji. Podniesiony w niej
zarzut byłby bowiem skuteczny jedynie wówczas, gdyby w sprawie spełnione
były przesłanki zastosowania art. 202 § 3 k.p.k., którego naruszenia autor
kasacji upatruje w jego niezastosowaniu. Uznając, że w przedmiotowej sprawie
nie miało to miejsca, zwrócić trzeba uwagę przede wszystkim na to, że nie
dokonano tu ustalenia, iżby czyn, za który skazano W. W., popełniony był w
związku z zaburzeniami preferencji seksualnych. Autor kasacji (zapewne także
prokurator Prokuratury Generalnej) przyjmuje to jako oczywistość i nie
podejmuje nawet próby argumentowania tego stanowiska. Tymczasem, jak
5
wynika z art. 202 § 3 k.p.k., warunkiem zastosowania tego przepisu wcale nie
jest okoliczność, że czyn popełniony został w związku z zaburzeniami
preferencji seksualnych, ale okoliczność, że zachodzi konieczność sporządzenia
„opinii o stanie zdrowia psychicznego w zakresie zaburzeń preferencji
seksualnych”. Jest dla Sądu Najwyższego rzeczą nie podlegającej dyskusji, że o
konieczności takiej nie przesądza sama kwalifikacja prawna czynu zarzucanego
oskarżonemu. Ustawodawca najwyraźniej powiązał taką konieczność z
opiniowaniem psychiatrycznym, słusznie zakładając, że nie jest i nie może być
zadaniem sądu dokonywanie nawet wstępnego osądu, czy zachowanie
oskarżonego wynika z zaburzeń preferencji seksualnych lub z takimi
zaburzeniami jest związane. Niezależnie od tego, co miał na myśli ustawodawca
formułując przesłanki zastosowania art. 202 §3 k.p.k., ocena ich spełnienia musi
być w pierwszym rzędzie pozostawiona biegłym psychiatrom.
W związku z powyższym należy uznać, że z mocy art. 202 § 3 k.p.k.
obowiązek powołania biegłego lekarza seksuologa do udziału w wydaniu
opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, w zakresie zaburzeń
preferencji seksualnych, ciąży na sądzie lub prokuratorze jedynie wówczas,
gdy wniosek o jego powołanie, na podstawie art. 202 § 2 k.p.k., złożą
powołani uprzednio lekarze psychiatrzy. Argumentując to zapatrywanie
odwołać się trzeba do argumentacji a rubrica i wskazać, że § 3 art. 202 k.p.k.
stanowi lex specialis wobec § 2 tego przepisu. Z art. 202 § 2 k.p.k. wynika, że
powołani w sprawie biegli psychiatrzy mogą złożyć wniosek o powołanie
biegłego lub biegłych innej specjalności, wskazanej przez biegłych, którzy
składają wniosek, a sąd lub prokurator zobowiązany jest takiego biegłego lub
biegłych powołać. Szczególna sytuacja zachodzi wówczas, gdy zachodzi
konieczność wydania opinii biegłych psychiatrów o stanie zdrowia
psychicznego w zakresie zaburzeń preferencji seksualnych. W takiej sytuacji,
zgodnie z art. 202 § 3 k.p.k., biegli psychiatrzy muszą złożyć wniosek o
„dokooptowanie” do zespołu biegłych biegłego lekarza seksuologa. Oczywiście,
6
nie wyklucza to ani wnioskowania o powołanie, ponadto, także biegłego lub
biegłych innych specjalności na podstawie art. 202 § 2 k.p.k., ani też powołania
przez sąd biegłego lekarza seksuologa na podstawie art. 193 §1 k.p.k., gdy nie
zachodzi sytuacja określona w art. 202 § 3 k.p.k.
Uwzględniając powyższe uwarunkowania na tle okoliczności
rozpoznawanej sprawy, zauważyć trzeba, że do naruszenia art. 202 § 3 k.p.k. nie
doszło dlatego, że powołani biegli psychiatrzy nie złożyli wniosku o powołanie
– do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego W.
W. – biegłego lekarza seksuologa. Sąd Rejonowy zatem, nie powołując takiego
biegłego, nie mógł naruszyć art. 202 § 3 k.p.k. Tym samym, Sąd Okręgowy, nie
naruszył prawa procesowego, utrzymując w mocy wyrok Sądu pierwszej
instancji, wobec niestwierdzenia obrazy art. 202 § 3 k.p.k.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w postanowieniu,
zasądzając na rzecz obrońcy ustanowionego z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym wynagrodzenie za sporządzenie i wniesienie w sprawie kasacji na
podstawie § 14 ust. 3 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zmianami).