III UZP 4/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 14 lutego 2012 r.
III UZP 4/11
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Halina Kiryło,
Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 lutego 2012 r. sprawy
z wniosku Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w P. przeciwko Zakładowi Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziałowi w R. z udziałem zainteresowanego Michała P. o usta-
lenie podstawy wymiaru składek, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego
postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 14 października 2011 r. […]
„Czy otrzymane przez pracownika wynagrodzenie z tytułu zawartej z praco-
dawcą umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycz-
nego stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe,
wypadkowe i chorobowe?”
p o d j ą ł uchwałę:
Wynagrodzenie za pracę z tytułu nabycia przez pracodawcę z mocy
prawa (art. 12 ust. 1 lub art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631
ze zm.) autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracow-
nika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i choro-
bowe określone w art. 18 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 9. art.
11 ust.1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubez-
pieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
W stanie faktycznym, w którym strony oprócz umowy o pracę zawarły także
umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych, organ rentowy - Zakład Ubez-
2
pieczeń Społecznych-Oddział w R. wydał decyzję z dnia 15 września 2010 r. zobo-
wiązującą płatnika - Wyższą Szkołę Prawa i Administracji w P. - do zapłacenia od
wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi z tytułu zawartej umowy o przeniesienie
autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego składki na wszystkie rodzaje
ubezpieczenia. Organ rentowy uznał bowiem że zawarta przez strony stosunku pracy
umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych stanowi w rzeczywistości
umowę o dzieło, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz.
1585).
W odwołaniu od tej decyzji płatnik zakwestionował jej podstawę; jego zdaniem
umowa o przeniesienie praw autorskich do utworu dydaktycznego jest odmienną ro-
dzajowo umową od umowy o dzieło i nie podpada pod pojęcie składki z art. 8 ust. 2a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Przemyślu oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że Wyższą
Szkołę Prawa i Administracji w P. (płatnika) oraz Michała P. (zainteresowanego) łą-
czyła umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku profesora
uczelni. Zgodnie z jej treścią wysokość wynagrodzenia została ustalona w załączniku
do umowy. W aneksach do umowy o pracę ustalono wysokość wynagrodzenia za-
sadniczego, na które składało się honorarium z tytułu przeniesienia autorskich praw
majątkowych do utworu naukowego w postaci wyników badań niezbędnych do prze-
prowadzenia procesu dydaktycznego, honorarium z tytułu przeniesienia autorskich
praw majątkowych do utworu dydaktycznego w postaci przygotowania i wygłoszenia
wykładów oraz opracowania zajęć dydaktycznych, a także wynagrodzenie za pracę
dydaktyczną i organizacyjną nieobjętą ochroną wynikającą z prawa autorskiego. W
umowach o przeniesienie praw autorskich zainteresowany zobowiązał się wykonać
utwór dydaktyczny, tj. wygłosić wykład, utrwalić program zajęć, przeprowadzić zali-
czenia sesyjne, prowadzić promotorstwo prac dyplomowych jak i dokonać recenzji
tych prac; ponadto zobowiązał się przenieść na uczelnię przysługujące mu do utworu
dydaktycznego prawa majątkowe, a uczelnia zobowiązała się do dokonania zapłaty
przy przyjęciu zasad wskazanych w umowie (honorarium jako iloczyn ilości prac, go-
dzin, recenzji egzaminowanych i stawki ustalonej dla danego utworu po przedstawie-
niu rachunków). Honorarium miało być płacone miesięcznie od wygłoszonego wykła-
3
du i utrwalenia zajęć, a ostateczne rozliczenia następowało na zakończenie roku
akademickiego po przedstawieniu rachunku.
Z ustaleń tych - według Sądu - nie wynika, aby zajęcia, o których mowa w
umowie o przeniesienie autorskich praw majątkowych były realizowane poza pro-
gramem nauczania. Także system wynagradzania w tym względzie nie jest jasny. Na
wynagrodzenie zasadnicze ze stosunku pracy nakłada się honorarium z tytułu prze-
niesienia praw autorskich. Nie można uznać wszystkich czynności opisanych w
umowach o przeniesienie autorskich praw majątkowych jako utworów w rozumieniu
przepisów prawa autorskiego. Nie są przejawem indywidualnego ujęcia tematu czyn-
ności rutynowe i powtarzające się, jak np. przeprowadzenie egzaminów i zaliczeń.
Do tego typu utworów należało stosować przepisy Kodeksu cywilnego o umowach o
świadczenie usług, a w szczególności umowy o dzieło. Przychód osiągnięty z tytułu
wykonywania tych czynności należy wobec tego kwalifikować jako podlegający
oskładkowaniu na podstawie art. 18 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 2 a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Mając na uwadze to, że umowę o
przeniesienie praw autorskich zawarto po zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych polegającej na wprowadzeniu art. 8 ust. 2a, Sąd Okręgowy uznał ją - w
ustalonych okolicznościach - za podjętą z zamiarem obejścia prawa, co czyni tę
umowę nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c.
Apelacja płatnika oparta została na zarzucie naruszenia prawa materialnego
przez niezasadne przyjęcie, iż do umowy o przeniesienie praw autorskich stosuje się
przepisy dotyczące umów o dzieło i w konsekwencji art. 8 ust. 2 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych.
Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał, że w sprawie występuje budzące
poważne wątpliwości zagadnienie prawne, które przedstawił w postanowieniu z dnia
14 października 2011 r. wydanym na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu
Apelacyjnego problematyka zakresu czynności podejmowanych w ramach umów
zawieranych w celu przeniesienia praw autorskich majątkowych do utworu dydak-
tycznego wymaga dodatkowych ustaleń faktycznych uwzględniających zakres obo-
wiązków wynikających z tzw. pensum dydaktycznego i ich przełożenia na zakres
czynności obejmowanych umowami o przeniesienie praw autorskich majątkowych do
utworu dydaktycznego. Niezależnie od tego dla rozstrzygnięcia sprawy istotne jest
zagadnienie określenia skutków w zakresie ubezpieczeń społecznych sytuacji pole-
gającej na uzyskaniu przez pracownika wynagrodzenia wynikającego z zawartej po-
4
między stronami stosunku pracowniczego dodatkowej umowy o przeniesienie praw
autorskich do utworu dydaktycznego.
Ustalenie w podstawie wymiaru składki całego przychodu uzyskanego przez
pracownika z tytułu wykonywania obowiązków pracowniczych uwzględniałoby źródło
uzyskania przychodu tj. pozostawanie w stosunku pracy. Prowadziłoby jednak do
istotnej zmiany sytuacji tej grupy osób w stosunku do innych regulacji dotyczących
osób uznanych także już przez przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
za twórców i obejmowanych ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu (art. 8 ust. 6
pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 6 pkt 5 i art. 18
ust. 8 tej ustawy). Ponadto prawa do wynagrodzenia za pracę pracownik nie może
się zrzec, ani nim rozporządzać (art. 84 k.p.). Natomiast prawo twórcy do wynagro-
dzenia jest przenoszalne (art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim) podlega
dziedziczeniu i możliwości zrzeczenia się. Wskazane różnice obydwu typów wyna-
grodzenia - zdaniem Sądu Apelacyjnego - powodują, że wynagrodzenie autorskie nie
może być traktowane tożsamo z wynagrodzeniem za pracę. Jest ono bowiem raczej
dochodem z prawa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sentencja postanowienia Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie nie wyraża wystar-
czająco precyzyjnie przedstawionego przez ten Sąd w trybie art. 390 § 1 k.p.c. za-
gadnienia prawnego. Nie wskazuje ona przepisów prawnych, których dotyczy zagad-
nienie oraz nazbyt ogólnie opisuje sytuację faktyczną, z którą łączy się wątpliwość co
do podlegania ubezpieczeniu społecznemu. W zagadnieniu, tak jak ujmuje je pytanie
sformułowane w sentencji postanowienia Sądu Apelacyjnego, wskazuje się na sytua-
cję pracownika, który otrzymuje wynagrodzenie z tytułu zawartej z pracodawcą
umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego.
Tymczasem pojęcie utworu dydaktycznego nie jest definiowane w przepisach prawa,
w związku z czym zakres tego pojęcia wynikający ze stanu faktycznego sprawy
(umowy) wymaga osobnego wyjaśnienia. Ponadto wskazana sytuacja nie jest jedno-
rodna z punktu widzenia możliwych kwalifikacji prawnych; będą one odmienne w od-
niesieniu do objętego ochroną prawa autorskiego utworu stworzonego przez pracow-
nika w wykonywaniu obowiązków ze stosunku pracy oraz w odniesieniu do utworu
5
stworzonego wprawdzie przez pracownika, ale poza zakresem jego obowiązków wy-
nikających ze stosunku pracy.
Niezbędne sprecyzowanie zagadnienia prawnego, które Sąd Apelacyjny w
Rzeszowie zdecydował się przedstawić do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu,
znajduje się w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego. Wynika z niego, że
Sąd Apelacyjny dostrzega szerszy zakres problemów faktycznych i prawnych
sprawy, które będą wyjaśniane i rozstrzygane w ramach zadania Sądu drugiej in-
stancji. W szczególności dotyczy to zakresu i znaczenia prawnego utworu dydak-
tycznego, o którym jest mowa w umowie objętej sporem sprawy; dotyczy to także
wyjaśnienia wspomnianej wyżej relacji miedzy obowiązkami wynikającymi ze stosun-
ku pracy, a utworami dydaktycznymi, powoływanymi w umowie o przeniesienie au-
torskich praw majątkowych. Do rozstrzygnięcia pozostaje także ocena czynności
prawnej stron w świetle art. 58 k.c. Tych kwestii faktycznych i prawnych Sąd Apela-
cyjny w Rzeszowie nie umieścił w zagadnieniu przedstawionym Sądowi Najwyższe-
mu, natomiast z szerokiego spectrum spornych zagadnień sprawy, wyodrębnił za-
gadnienie szczegółowe dotyczące istotnych wątpliwości co do kwalifikacji prawnej
sytuacji faktycznej, która w sprawie zachodzi, tyle tylko, że jeszcze wymaga wyja-
śnienia jej zakres, sytuacji, w której pracodawca uzyskuje autorskie prawa majątkowe
do utworu dydaktycznego stworzonego przez pracownika w ramach obowiązków wy-
nikających ze stosunku pracy, a strony stosunku pracy przewidziały za to dla pra-
cownika wynagrodzenie w osobnej od umowy o pracę - umowie o przeniesienie na
pracodawcę autorskich praw majątkowych. Z taką sytuacją, która w jakimś zakresie
musi w sprawie zachodzić, wiąże Sąd Apelacyjny poważną wątpliwość, o której
mowa w art. 390 § 1 k.p.c. Najpierw zauważa Sąd Apelacyjny, że „Stosownie do po-
glądów doktryny wynagrodzenie za pracę uzyskane w ramach stosunku pracy pole-
gającego na świadczeniu pracy twórcy obejmuje także wynagrodzenie z tytułu prze-
niesienia praw autorskich majątkowych lub zezwolenia na korzystanie z utworu w
zakresie objętym umową. Oznacza to, że twórcy nie przysługuje prawo do odrębnego
wynagrodzenia z tytułu stworzenia utworu pracowniczego. W sytuacji gdy - jak w
niniejszej sprawie - pola eksploatacji opisane w odrębnych umowach o przeniesienie
autorskiego prawa majątkowego do utworu dydaktycznego nawzajem się powielają z
zakresem obowiązków wynikających z treści umowy o pracę należałoby stosować
zasadę szczególnej regulacji zawartej w art. 12 ust. 1 ustawy (chodzi o ustawę o
prawie autorskim i prawach pokrewnych - uwaga S.N.) uznać pierwszeństwo regula-
6
cji wynikającej ze stosunku pracy. Skutkiem powyższego byłoby, iż wynagrodzenie w
całości, zarówno to określane jako zasadnicze mające swoje źródło w honorarium z
tytułu przeniesienie praw autorskich do utworu dydaktycznego jak i pozostałej części
wraz z elementami składowymi (np. dodatki stażowe) stanowiłoby przychód ze sto-
sunku pracy i tym samym podlegało w całości wliczeniu w podstawę wymiaru składek
zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych”. Pomimo powyższych ustaleń interpretacyjnych, zdaniem Sądu Apelacyj-
nego, zachodzi potrzeba jednoznacznego przesądzenia prawnej oceny natury wyna-
grodzenia uzyskanego w ramach umowy o przeniesienie praw autorskich zawartej z
pracownikiem.
Wyjaśnienie zagadnienia należy poprzedzić podkreśleniem wspomnianego
wyżej ograniczenia jego zakresu na podstawie uzasadnienia postanowienia Sądu
Apelacyjnego w Rzeszowie. Chodzi o rygoryzm w odniesieniu do kompetencji Sądu
Najwyższego, która odnosi się do sprawy w toku, sprawy której rozpatrzenie należy
do Sądu Apelacyjnego jako sądu drugiej instancji; trzeba więc uważać ażeby wiążą-
ca wypowiedź Sądu Najwyższego (por. art. 390 § 2 k.p.c.) nie wkraczała w obszar
kognicji właściwego sądu.
Jeżeli wykonanie utworu (podlegającego prawu autorskiemu) następuje w ra-
mach umowy o pracę, to w stosunku pracy, a nie w umowie o przeniesienie autor-
skich praw majątkowych, zasadza się źródłowa podstawa wynagrodzenia za korzy-
stanie przez pracodawcę z utworu. Powyższą relację między stronami stosunku
pracy w odniesieniu do utworów stworzonych w wyniku wykonywania obowiązków ze
stosunku pracy trafnie wyrażają zacytowane wyżej tezy, które dla Sądu Apelacyjnego
wręcz narzucają się jako wynik prawnej analizy, ale mimo to nasuwają zastrzeżenia
ze względu na konsekwencje w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zastrzeżenia te
nie są przekonujące, o czym będzie jeszcze mowa, natomiast trafiają w sedno po-
stawionej tezy. Sedno problemu polega bowiem na ustaleniu podstawy prawnej prze-
niesienia autorskich praw majątkowych na pracodawcę i pod tym kątem trzeba anali-
zować relacje miedzy stronami, a w szczególności ustalić znaczenie umowy o prze-
niesienie autorskich praw majątkowych. Umowa ta bowiem, jak każda czynność
prawna rozporządzająca, musi mieć swą podstawę prawną (causa). Powstaje więc
pytanie o causa umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych w przedsta-
wionej do rozstrzygnięcia sytuacji faktycznej, w której poza umową o pracę strony nie
łączyła jakaś inna jeszcze umowa (np. umowa o dzieło, umowa zlecenie), która by-
7
łaby czynnością prawną zobowiązującą do stworzenia utworu i rozporządzenia pra-
wami z utworu wynikającymi na rzecz innej osoby. Nie wchodząc w pozostającą poza
zakresem przedstawionego zagadnienia prawnego problematykę nieważności
przedmiotowej umowy rozporządzającej autorskimi prawami majątkowymi do utworu
pracowniczego, w rozpatrywanej sytuacji uprawnienie pracodawcy do korzystania z
utworu stworzonego przez pracownika wynika wprost ze stosunku pracy; w tym za-
tem stosunku tkwi prawo do należnego pracownikowi wynagrodzenia.
Stosownie do wskazanego przez Sąd Apelacyjny art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 4
lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jednolity tekst: Dz.U. z
2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią ina-
czej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wykonywaniu obowiązków ze
stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w gra-
nicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. W granicach w
ustawie określonych, z mocy prawa (cessio legis) podmiotem, który nabywa autor-
skie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez pracownika, jest pracodawca.
Jeżeli zatem określone utwory zostały stworzone w ramach zajęć dydaktycznych np.
wykładów wykonywanych przez pracownika wyższej uczelni (pensum), to źródłem
uprawnień pracodawcy do tych utworów jest ustawowo określona konsekwencja
(skutek prawny na zasadzie cessio legis) stosunku pracy. Bezprzedmiotowe jest w tej
sytuacji zawieranie osobnej umowy o przeniesienie na pracodawcę uprawnienia,
które on już posiada; nie ma podstawy (causa), odrębnej od stosunku pracy, upraw-
nienie pracownika do wynagrodzenia. Ma rację Sąd Apelacyjny w tezie, że wynagro-
dzenie z umowy o pracę obejmuje przejście we wskazanym trybie praw na praco-
dawcę. Jeżeli pracodawca uzyskuje potrzebne (użyteczne) dla niego prawa do
utworu stworzonego przez pracownika z mocy prawa, to bezprzedmiotowa staje się
dotycząca takiego samego rezultatu umowa, nazwana, tak jak w rozpatrywanej
sprawie umową o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Wprawdzie wskazany
przez Sąd Apelacyjny art. 12 ustawy o prawie autorskim, jest przepisem względnie
obowiązującym, stwarzającym stronom stosunku pracy możliwość ustalenia umową
innych konsekwencji prawnych, od tych, które określa przepis („jeżeli umowa o pracę
nie stanowi inaczej”), to przecież w rozpatrywanej sytuacji strony w umowie o pracę
nie zmieniły skutku ustawowego. Przeniesienie praw do utworu osobną umową do-
konane tylko po to, ażeby sytuację wynikającą z mocy prawa określić tak samo, tyle
tylko, że umownie, może być oceniane pod kątem obejścia prawa.
8
To co wyżej podniesiono w odniesieniu do określenia statusu utworów pra-
cowniczych, ukształtowanych co do zasady w art. 12 ustawy o prawie autorskim, od-
nosi się odpowiednio także do praw autorskich do pracowniczych utworów nauko-
wych, których status - na zasadzie lex specialis - został uregulowany w art. 14
ustawy o prawie autorskim. Nie rozwijając problematyki tego przepisu, wykraczającej
poza sytuację przedstawioną Sądowi Najwyższemu do wyjaśnienia, można zauwa-
żyć, że w odniesieniu do zajęć (utworów) dydaktycznych, które odpowiadałyby wa-
runkom utworu naukowego nabycie praw autorskich przez uczelnię („Instytucję nau-
kową”), chociaż w zakresie węższym niż to przewiduje art. 12 ustawy a prawie autor-
skim, przecież także na podstawie cessio legis obejmuje wcale niemały zakres praw,
skoro chodzi tu o prawo pierwszego opublikowania utworu naukowego stworzonego
przez pracownika, a przede wszystkim o prawo „korzystania z materiału naukowego
zawartego w utworze”. Zaliczenie zatem nawet którejś z form dydaktyki do kategorii
utworów naukowych nie pozbawiałoby uczelni prawa do korzystania z nich bez do-
datkowego wynagrodzenia.
Jeżeli - jak to wyżej wywiedziono odnośnie do wyjaśnianej sytuacji faktycznej -
uzyskanie przez pracodawcę określonych praw majątkowych do utworu stworzonego
przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy opiera się,
jako na swej przyczynie (causa), wyłącznie na umowie o pracę, to wynikające z tej
umowy wynagrodzenie za pracę obejmuje także prawa uzyskane przez pracodawcę.
Wynagrodzenie to wchodzi w skład przychodu z tytułu zatrudnienia w ramach sto-
sunku pracy w rozumieniu przepisów określających podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe (art. 18 ust. 1 w
związku z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 9, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o syste-
mie ubezpieczeń społecznych).
Nie są natomiast zasadne argumenty, które - zdaniem Sądu Apelacyjnego -
wzbudzają wątpliwości co do tego, czy powyższe ustalenia interpretacyjne pozostają
w spójności z regulacjami prawnymi dotyczącymi podstaw wymiaru składek na ubez-
pieczenie społeczne. Nie ma racji Sąd Apelacyjny wskazując na niebezpieczeństwo
„istotnej zmiany sytuacji tej grupy osób w stosunku do innych regulacji, dotyczących
osób uznanych także już przez przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
za twórców i obejmowanych ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu (art. 8 ust. 6
pkt 2 ustawy w związku z art. 6 pkt 5 i art. 18 ust. 8 ustawy)”. Zróżnicowanie sytuacji
prawnej twórców w stosunkach prawnych ubezpieczenia społecznego - wbrew oba-
9
wie Sądu Apelacyjnego - zasadza się, w tym wypadku na istotnej odmienności sytu-
acji twórców będących pracownikami i sytuacji twórców działających całkowicie na
własny rachunek. Ci ostatni tworzą poza zatrudnieniem pracowniczym, nie mają rela-
cji z pracodawcą i nie pobierają wynagrodzenia związanego z zatrudnieniem, nie
podlegając regułom utworu pracowniczego.
Nieprzekonujące są także wątpliwości Sądu Apelacyjnego wyprowadzane z
odmienności charakterystyk prawnych - wynagrodzenia za pracę jako świadczenia,
którego pracownik nie może się zrzec i prawa twórcy do wynagrodzenia które - we-
dług Sądu Apelacyjnego - jest zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autor-
skim prawem przenoszalnym i będącym „raczej dochodem z prawa”. We wskazanym
art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim mowa jest nie o prawie do wynagro-
dzenia, ale o przenoszeniu autorskich praw majątkowych. Są to różne kategorie,
gdyż prawo do wynagrodzenia jest tylko korelatem, mających charakter praw bez-
względnych autorskich praw majątkowych. Niezależnie od tej nieścisłości należy
mieć na uwadze to, że przedstawiona wątpliwość odnosi się do przepisów ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy z tego zakresu określają autonomicznie
w stosunku do przepisów prawa pracy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia,
w szczególności podstawę tę stanowią „przychody w rozumieniu przepisów o podat-
ku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy”
(art. 18 ust. 1 i art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę zapisaną w jej
sentencji.
========================================
III UZP 4/11
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Halina Kiryło,
Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 lutego 2012 r. sprawy
z wniosku Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w P. przeciwko Zakładowi Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziałowi w R. z udziałem zainteresowanego Michała P. o usta-
lenie podstawy wymiaru składek, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego
postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 14 października 2011 r. […]
„Czy otrzymane przez pracownika wynagrodzenie z tytułu zawartej z praco-
dawcą umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycz-
nego stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe,
wypadkowe i chorobowe?”
p o d j ą ł uchwałę:
Wynagrodzenie za pracę z tytułu nabycia przez pracodawcę z mocy
prawa (art. 12 ust. 1 lub art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631
ze zm.) autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracow-
nika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i choro-
bowe określone w art. 18 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 9. art.
11 ust.1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubez-
pieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
W stanie faktycznym, w którym strony oprócz umowy o pracę zawarły także
umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych, organ rentowy - Zakład Ubez-
2
pieczeń Społecznych-Oddział w R. wydał decyzję z dnia 15 września 2010 r. zobo-
wiązującą płatnika - Wyższą Szkołę Prawa i Administracji w P. - do zapłacenia od
wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi z tytułu zawartej umowy o przeniesienie
autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego składki na wszystkie rodzaje
ubezpieczenia. Organ rentowy uznał bowiem że zawarta przez strony stosunku pracy
umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych stanowi w rzeczywistości
umowę o dzieło, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz.
1585).
W odwołaniu od tej decyzji płatnik zakwestionował jej podstawę; jego zdaniem
umowa o przeniesienie praw autorskich do utworu dydaktycznego jest odmienną ro-
dzajowo umową od umowy o dzieło i nie podpada pod pojęcie składki z art. 8 ust. 2a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Przemyślu oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że Wyższą
Szkołę Prawa i Administracji w P. (płatnika) oraz Michała P. (zainteresowanego) łą-
czyła umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku profesora
uczelni. Zgodnie z jej treścią wysokość wynagrodzenia została ustalona w załączniku
do umowy. W aneksach do umowy o pracę ustalono wysokość wynagrodzenia za-
sadniczego, na które składało się honorarium z tytułu przeniesienia autorskich praw
majątkowych do utworu naukowego w postaci wyników badań niezbędnych do prze-
prowadzenia procesu dydaktycznego, honorarium z tytułu przeniesienia autorskich
praw majątkowych do utworu dydaktycznego w postaci przygotowania i wygłoszenia
wykładów oraz opracowania zajęć dydaktycznych, a także wynagrodzenie za pracę
dydaktyczną i organizacyjną nieobjętą ochroną wynikającą z prawa autorskiego. W
umowach o przeniesienie praw autorskich zainteresowany zobowiązał się wykonać
utwór dydaktyczny, tj. wygłosić wykład, utrwalić program zajęć, przeprowadzić zali-
czenia sesyjne, prowadzić promotorstwo prac dyplomowych jak i dokonać recenzji
tych prac; ponadto zobowiązał się przenieść na uczelnię przysługujące mu do utworu
dydaktycznego prawa majątkowe, a uczelnia zobowiązała się do dokonania zapłaty
przy przyjęciu zasad wskazanych w umowie (honorarium jako iloczyn ilości prac, go-
dzin, recenzji egzaminowanych i stawki ustalonej dla danego utworu po przedstawie-
niu rachunków). Honorarium miało być płacone miesięcznie od wygłoszonego wykła-
3
du i utrwalenia zajęć, a ostateczne rozliczenia następowało na zakończenie roku
akademickiego po przedstawieniu rachunku.
Z ustaleń tych - według Sądu - nie wynika, aby zajęcia, o których mowa w
umowie o przeniesienie autorskich praw majątkowych były realizowane poza pro-
gramem nauczania. Także system wynagradzania w tym względzie nie jest jasny. Na
wynagrodzenie zasadnicze ze stosunku pracy nakłada się honorarium z tytułu prze-
niesienia praw autorskich. Nie można uznać wszystkich czynności opisanych w
umowach o przeniesienie autorskich praw majątkowych jako utworów w rozumieniu
przepisów prawa autorskiego. Nie są przejawem indywidualnego ujęcia tematu czyn-
ności rutynowe i powtarzające się, jak np. przeprowadzenie egzaminów i zaliczeń.
Do tego typu utworów należało stosować przepisy Kodeksu cywilnego o umowach o
świadczenie usług, a w szczególności umowy o dzieło. Przychód osiągnięty z tytułu
wykonywania tych czynności należy wobec tego kwalifikować jako podlegający
oskładkowaniu na podstawie art. 18 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 2 a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Mając na uwadze to, że umowę o
przeniesienie praw autorskich zawarto po zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych polegającej na wprowadzeniu art. 8 ust. 2a, Sąd Okręgowy uznał ją - w
ustalonych okolicznościach - za podjętą z zamiarem obejścia prawa, co czyni tę
umowę nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c.
Apelacja płatnika oparta została na zarzucie naruszenia prawa materialnego
przez niezasadne przyjęcie, iż do umowy o przeniesienie praw autorskich stosuje się
przepisy dotyczące umów o dzieło i w konsekwencji art. 8 ust. 2 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych.
Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał, że w sprawie występuje budzące
poważne wątpliwości zagadnienie prawne, które przedstawił w postanowieniu z dnia
14 października 2011 r. wydanym na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu
Apelacyjnego problematyka zakresu czynności podejmowanych w ramach umów
zawieranych w celu przeniesienia praw autorskich majątkowych do utworu dydak-
tycznego wymaga dodatkowych ustaleń faktycznych uwzględniających zakres obo-
wiązków wynikających z tzw. pensum dydaktycznego i ich przełożenia na zakres
czynności obejmowanych umowami o przeniesienie praw autorskich majątkowych do
utworu dydaktycznego. Niezależnie od tego dla rozstrzygnięcia sprawy istotne jest
zagadnienie określenia skutków w zakresie ubezpieczeń społecznych sytuacji pole-
gającej na uzyskaniu przez pracownika wynagrodzenia wynikającego z zawartej po-
4
między stronami stosunku pracowniczego dodatkowej umowy o przeniesienie praw
autorskich do utworu dydaktycznego.
Ustalenie w podstawie wymiaru składki całego przychodu uzyskanego przez
pracownika z tytułu wykonywania obowiązków pracowniczych uwzględniałoby źródło
uzyskania przychodu tj. pozostawanie w stosunku pracy. Prowadziłoby jednak do
istotnej zmiany sytuacji tej grupy osób w stosunku do innych regulacji dotyczących
osób uznanych także już przez przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
za twórców i obejmowanych ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu (art. 8 ust. 6
pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 6 pkt 5 i art. 18
ust. 8 tej ustawy). Ponadto prawa do wynagrodzenia za pracę pracownik nie może
się zrzec, ani nim rozporządzać (art. 84 k.p.). Natomiast prawo twórcy do wynagro-
dzenia jest przenoszalne (art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim) podlega
dziedziczeniu i możliwości zrzeczenia się. Wskazane różnice obydwu typów wyna-
grodzenia - zdaniem Sądu Apelacyjnego - powodują, że wynagrodzenie autorskie nie
może być traktowane tożsamo z wynagrodzeniem za pracę. Jest ono bowiem raczej
dochodem z prawa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sentencja postanowienia Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie nie wyraża wystar-
czająco precyzyjnie przedstawionego przez ten Sąd w trybie art. 390 § 1 k.p.c. za-
gadnienia prawnego. Nie wskazuje ona przepisów prawnych, których dotyczy zagad-
nienie oraz nazbyt ogólnie opisuje sytuację faktyczną, z którą łączy się wątpliwość co
do podlegania ubezpieczeniu społecznemu. W zagadnieniu, tak jak ujmuje je pytanie
sformułowane w sentencji postanowienia Sądu Apelacyjnego, wskazuje się na sytua-
cję pracownika, który otrzymuje wynagrodzenie z tytułu zawartej z pracodawcą
umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego.
Tymczasem pojęcie utworu dydaktycznego nie jest definiowane w przepisach prawa,
w związku z czym zakres tego pojęcia wynikający ze stanu faktycznego sprawy
(umowy) wymaga osobnego wyjaśnienia. Ponadto wskazana sytuacja nie jest jedno-
rodna z punktu widzenia możliwych kwalifikacji prawnych; będą one odmienne w od-
niesieniu do objętego ochroną prawa autorskiego utworu stworzonego przez pracow-
nika w wykonywaniu obowiązków ze stosunku pracy oraz w odniesieniu do utworu
5
stworzonego wprawdzie przez pracownika, ale poza zakresem jego obowiązków wy-
nikających ze stosunku pracy.
Niezbędne sprecyzowanie zagadnienia prawnego, które Sąd Apelacyjny w
Rzeszowie zdecydował się przedstawić do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu,
znajduje się w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego. Wynika z niego, że
Sąd Apelacyjny dostrzega szerszy zakres problemów faktycznych i prawnych
sprawy, które będą wyjaśniane i rozstrzygane w ramach zadania Sądu drugiej in-
stancji. W szczególności dotyczy to zakresu i znaczenia prawnego utworu dydak-
tycznego, o którym jest mowa w umowie objętej sporem sprawy; dotyczy to także
wyjaśnienia wspomnianej wyżej relacji miedzy obowiązkami wynikającymi ze stosun-
ku pracy, a utworami dydaktycznymi, powoływanymi w umowie o przeniesienie au-
torskich praw majątkowych. Do rozstrzygnięcia pozostaje także ocena czynności
prawnej stron w świetle art. 58 k.c. Tych kwestii faktycznych i prawnych Sąd Apela-
cyjny w Rzeszowie nie umieścił w zagadnieniu przedstawionym Sądowi Najwyższe-
mu, natomiast z szerokiego spectrum spornych zagadnień sprawy, wyodrębnił za-
gadnienie szczegółowe dotyczące istotnych wątpliwości co do kwalifikacji prawnej
sytuacji faktycznej, która w sprawie zachodzi, tyle tylko, że jeszcze wymaga wyja-
śnienia jej zakres, sytuacji, w której pracodawca uzyskuje autorskie prawa majątkowe
do utworu dydaktycznego stworzonego przez pracownika w ramach obowiązków wy-
nikających ze stosunku pracy, a strony stosunku pracy przewidziały za to dla pra-
cownika wynagrodzenie w osobnej od umowy o pracę - umowie o przeniesienie na
pracodawcę autorskich praw majątkowych. Z taką sytuacją, która w jakimś zakresie
musi w sprawie zachodzić, wiąże Sąd Apelacyjny poważną wątpliwość, o której
mowa w art. 390 § 1 k.p.c. Najpierw zauważa Sąd Apelacyjny, że „Stosownie do po-
glądów doktryny wynagrodzenie za pracę uzyskane w ramach stosunku pracy pole-
gającego na świadczeniu pracy twórcy obejmuje także wynagrodzenie z tytułu prze-
niesienia praw autorskich majątkowych lub zezwolenia na korzystanie z utworu w
zakresie objętym umową. Oznacza to, że twórcy nie przysługuje prawo do odrębnego
wynagrodzenia z tytułu stworzenia utworu pracowniczego. W sytuacji gdy - jak w
niniejszej sprawie - pola eksploatacji opisane w odrębnych umowach o przeniesienie
autorskiego prawa majątkowego do utworu dydaktycznego nawzajem się powielają z
zakresem obowiązków wynikających z treści umowy o pracę należałoby stosować
zasadę szczególnej regulacji zawartej w art. 12 ust. 1 ustawy (chodzi o ustawę o
prawie autorskim i prawach pokrewnych - uwaga S.N.) uznać pierwszeństwo regula-
6
cji wynikającej ze stosunku pracy. Skutkiem powyższego byłoby, iż wynagrodzenie w
całości, zarówno to określane jako zasadnicze mające swoje źródło w honorarium z
tytułu przeniesienie praw autorskich do utworu dydaktycznego jak i pozostałej części
wraz z elementami składowymi (np. dodatki stażowe) stanowiłoby przychód ze sto-
sunku pracy i tym samym podlegało w całości wliczeniu w podstawę wymiaru składek
zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych”. Pomimo powyższych ustaleń interpretacyjnych, zdaniem Sądu Apelacyj-
nego, zachodzi potrzeba jednoznacznego przesądzenia prawnej oceny natury wyna-
grodzenia uzyskanego w ramach umowy o przeniesienie praw autorskich zawartej z
pracownikiem.
Wyjaśnienie zagadnienia należy poprzedzić podkreśleniem wspomnianego
wyżej ograniczenia jego zakresu na podstawie uzasadnienia postanowienia Sądu
Apelacyjnego w Rzeszowie. Chodzi o rygoryzm w odniesieniu do kompetencji Sądu
Najwyższego, która odnosi się do sprawy w toku, sprawy której rozpatrzenie należy
do Sądu Apelacyjnego jako sądu drugiej instancji; trzeba więc uważać ażeby wiążą-
ca wypowiedź Sądu Najwyższego (por. art. 390 § 2 k.p.c.) nie wkraczała w obszar
kognicji właściwego sądu.
Jeżeli wykonanie utworu (podlegającego prawu autorskiemu) następuje w ra-
mach umowy o pracę, to w stosunku pracy, a nie w umowie o przeniesienie autor-
skich praw majątkowych, zasadza się źródłowa podstawa wynagrodzenia za korzy-
stanie przez pracodawcę z utworu. Powyższą relację między stronami stosunku
pracy w odniesieniu do utworów stworzonych w wyniku wykonywania obowiązków ze
stosunku pracy trafnie wyrażają zacytowane wyżej tezy, które dla Sądu Apelacyjnego
wręcz narzucają się jako wynik prawnej analizy, ale mimo to nasuwają zastrzeżenia
ze względu na konsekwencje w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zastrzeżenia te
nie są przekonujące, o czym będzie jeszcze mowa, natomiast trafiają w sedno po-
stawionej tezy. Sedno problemu polega bowiem na ustaleniu podstawy prawnej prze-
niesienia autorskich praw majątkowych na pracodawcę i pod tym kątem trzeba anali-
zować relacje miedzy stronami, a w szczególności ustalić znaczenie umowy o prze-
niesienie autorskich praw majątkowych. Umowa ta bowiem, jak każda czynność
prawna rozporządzająca, musi mieć swą podstawę prawną (causa). Powstaje więc
pytanie o causa umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych w przedsta-
wionej do rozstrzygnięcia sytuacji faktycznej, w której poza umową o pracę strony nie
łączyła jakaś inna jeszcze umowa (np. umowa o dzieło, umowa zlecenie), która by-
7
łaby czynnością prawną zobowiązującą do stworzenia utworu i rozporządzenia pra-
wami z utworu wynikającymi na rzecz innej osoby. Nie wchodząc w pozostającą poza
zakresem przedstawionego zagadnienia prawnego problematykę nieważności
przedmiotowej umowy rozporządzającej autorskimi prawami majątkowymi do utworu
pracowniczego, w rozpatrywanej sytuacji uprawnienie pracodawcy do korzystania z
utworu stworzonego przez pracownika wynika wprost ze stosunku pracy; w tym za-
tem stosunku tkwi prawo do należnego pracownikowi wynagrodzenia.
Stosownie do wskazanego przez Sąd Apelacyjny art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 4
lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jednolity tekst: Dz.U. z
2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią ina-
czej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wykonywaniu obowiązków ze
stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w gra-
nicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. W granicach w
ustawie określonych, z mocy prawa (cessio legis) podmiotem, który nabywa autor-
skie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez pracownika, jest pracodawca.
Jeżeli zatem określone utwory zostały stworzone w ramach zajęć dydaktycznych np.
wykładów wykonywanych przez pracownika wyższej uczelni (pensum), to źródłem
uprawnień pracodawcy do tych utworów jest ustawowo określona konsekwencja
(skutek prawny na zasadzie cessio legis) stosunku pracy. Bezprzedmiotowe jest w tej
sytuacji zawieranie osobnej umowy o przeniesienie na pracodawcę uprawnienia,
które on już posiada; nie ma podstawy (causa), odrębnej od stosunku pracy, upraw-
nienie pracownika do wynagrodzenia. Ma rację Sąd Apelacyjny w tezie, że wynagro-
dzenie z umowy o pracę obejmuje przejście we wskazanym trybie praw na praco-
dawcę. Jeżeli pracodawca uzyskuje potrzebne (użyteczne) dla niego prawa do
utworu stworzonego przez pracownika z mocy prawa, to bezprzedmiotowa staje się
dotycząca takiego samego rezultatu umowa, nazwana, tak jak w rozpatrywanej
sprawie umową o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Wprawdzie wskazany
przez Sąd Apelacyjny art. 12 ustawy o prawie autorskim, jest przepisem względnie
obowiązującym, stwarzającym stronom stosunku pracy możliwość ustalenia umową
innych konsekwencji prawnych, od tych, które określa przepis („jeżeli umowa o pracę
nie stanowi inaczej”), to przecież w rozpatrywanej sytuacji strony w umowie o pracę
nie zmieniły skutku ustawowego. Przeniesienie praw do utworu osobną umową do-
konane tylko po to, ażeby sytuację wynikającą z mocy prawa określić tak samo, tyle
tylko, że umownie, może być oceniane pod kątem obejścia prawa.
8
To co wyżej podniesiono w odniesieniu do określenia statusu utworów pra-
cowniczych, ukształtowanych co do zasady w art. 12 ustawy o prawie autorskim, od-
nosi się odpowiednio także do praw autorskich do pracowniczych utworów nauko-
wych, których status - na zasadzie lex specialis - został uregulowany w art. 14
ustawy o prawie autorskim. Nie rozwijając problematyki tego przepisu, wykraczającej
poza sytuację przedstawioną Sądowi Najwyższemu do wyjaśnienia, można zauwa-
żyć, że w odniesieniu do zajęć (utworów) dydaktycznych, które odpowiadałyby wa-
runkom utworu naukowego nabycie praw autorskich przez uczelnię („Instytucję nau-
kową”), chociaż w zakresie węższym niż to przewiduje art. 12 ustawy a prawie autor-
skim, przecież także na podstawie cessio legis obejmuje wcale niemały zakres praw,
skoro chodzi tu o prawo pierwszego opublikowania utworu naukowego stworzonego
przez pracownika, a przede wszystkim o prawo „korzystania z materiału naukowego
zawartego w utworze”. Zaliczenie zatem nawet którejś z form dydaktyki do kategorii
utworów naukowych nie pozbawiałoby uczelni prawa do korzystania z nich bez do-
datkowego wynagrodzenia.
Jeżeli - jak to wyżej wywiedziono odnośnie do wyjaśnianej sytuacji faktycznej -
uzyskanie przez pracodawcę określonych praw majątkowych do utworu stworzonego
przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy opiera się,
jako na swej przyczynie (causa), wyłącznie na umowie o pracę, to wynikające z tej
umowy wynagrodzenie za pracę obejmuje także prawa uzyskane przez pracodawcę.
Wynagrodzenie to wchodzi w skład przychodu z tytułu zatrudnienia w ramach sto-
sunku pracy w rozumieniu przepisów określających podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe (art. 18 ust. 1 w
związku z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 9, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o syste-
mie ubezpieczeń społecznych).
Nie są natomiast zasadne argumenty, które - zdaniem Sądu Apelacyjnego -
wzbudzają wątpliwości co do tego, czy powyższe ustalenia interpretacyjne pozostają
w spójności z regulacjami prawnymi dotyczącymi podstaw wymiaru składek na ubez-
pieczenie społeczne. Nie ma racji Sąd Apelacyjny wskazując na niebezpieczeństwo
„istotnej zmiany sytuacji tej grupy osób w stosunku do innych regulacji, dotyczących
osób uznanych także już przez przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
za twórców i obejmowanych ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu (art. 8 ust. 6
pkt 2 ustawy w związku z art. 6 pkt 5 i art. 18 ust. 8 ustawy)”. Zróżnicowanie sytuacji
prawnej twórców w stosunkach prawnych ubezpieczenia społecznego - wbrew oba-
9
wie Sądu Apelacyjnego - zasadza się, w tym wypadku na istotnej odmienności sytu-
acji twórców będących pracownikami i sytuacji twórców działających całkowicie na
własny rachunek. Ci ostatni tworzą poza zatrudnieniem pracowniczym, nie mają rela-
cji z pracodawcą i nie pobierają wynagrodzenia związanego z zatrudnieniem, nie
podlegając regułom utworu pracowniczego.
Nieprzekonujące są także wątpliwości Sądu Apelacyjnego wyprowadzane z
odmienności charakterystyk prawnych - wynagrodzenia za pracę jako świadczenia,
którego pracownik nie może się zrzec i prawa twórcy do wynagrodzenia które - we-
dług Sądu Apelacyjnego - jest zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autor-
skim prawem przenoszalnym i będącym „raczej dochodem z prawa”. We wskazanym
art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim mowa jest nie o prawie do wynagro-
dzenia, ale o przenoszeniu autorskich praw majątkowych. Są to różne kategorie,
gdyż prawo do wynagrodzenia jest tylko korelatem, mających charakter praw bez-
względnych autorskich praw majątkowych. Niezależnie od tej nieścisłości należy
mieć na uwadze to, że przedstawiona wątpliwość odnosi się do przepisów ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy z tego zakresu określają autonomicznie
w stosunku do przepisów prawa pracy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia,
w szczególności podstawę tę stanowią „przychody w rozumieniu przepisów o podat-
ku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy”
(art. 18 ust. 1 i art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę zapisaną w jej
sentencji.
========================================