II CSK 282/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:16-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 282/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa "Ceramika P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowemu "Y." J. i E. K.
Spółce Jawnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 października 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 października 2010 r. oddalił apelację
pozwanej Spółki od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 27 kwietnia 2010 r., którym
tenże Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodowej spółki „Ceramiki P.” kwotę
100043,33 zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 3 czerwca 2009 r. do dnia
zapłaty, kwotę 1251 zł tytułem kosztów sądowych i kwotę 3617 zł tytułem
zastępstwa procesowego z zastrzeżeniem, że pozwanej przysługuje prawo do
powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej
odpowiedzialności do bliżej określonej nieruchomości oraz do kwoty 285000 zł. Sąd
ustalił, że na tej nieruchomości ustanowiono hipotekę kaucyjną do kwoty 285000 zł
dla zabezpieczenia ewentualnych przyszłych roszczeń z umowy handlowej, oraz
że z tej umowy wynikają niezaspokojone wierzytelności przysługujące powódce,
których wysokość nie jest kwestionowana. Powołując się na art. 77 ustawy o
księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 ze
zm.; dalej: "u.k.w.h.") nie uwzględnił zarzutu przedawnienia ze stosunku
obligacyjnego, w tym także odnośnie do odsetek od tych wierzytelności.
Skarga kasacyjna pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego - oparta na obu
podstawach z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 77, 102, 104
u.k.w.h., art. 123 k.c., a także art. 319 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego wyroku
oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżąca bezzasadnie zarzuca, że Sąd Apelacyjny z naruszeniem art. 77
zd. 2 u.k.w.h., w wersji sprzed nowelizacji (sprzed dnia 20 lutego 2011 r.), uznał,
iż przedawnienie roszczenia o odsetki ze stosunku obligacyjnego nie narusza
w tym zakresie uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia
z nieruchomości obciążonej.
Skarżąca pomija, że według art. 104 u.k.w.h., sprzed uchylenia, hipoteka
kaucyjna w granicach najwyższej sumy określonej we wpisie zabezpieczała także
3
roszczenia o odsetki ustawowe za opóźnienie i koszty postępowania bez potrzeby
dokonywania wpisu w księdze wieczystej, chyba że strony zastrzegły odsetki za
opóźnienie w wysokości przewyższającej wysokość odsetek ustawowych.
Do zabezpieczonych przez hipotekę kaucyjną odsetek i kosztów postępowania nie
miał zastosowania art. 1025 § 3 zd. 2 k.p.c. (sprzed nowelizacji). W sądowym
postępowaniu egzekucyjnym podlegały one zaspokojeniu w równym stopniu
co roszczenie o świadczenie główne.
Rację przeto miał Sąd Apelacyjny, że przedawnienie roszczenia w stosunku
do dłużnika osobistego o odsetki ustawowe za opóźnienie, zabezpieczone przez
hipotekę kaucyjną, nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania
zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Jak długo hipoteka kaucyjna figuruje
w księdze wieczystej, wierzyciel może liczyć na ich zaspokojenie z nieruchomości.
Artykuł 104 u.k.w.h., sprzed uchylenia, jako przepis szczególny odnoszący się do
hipoteki kaucyjnej, wyłączał w tym zakresie zastosowanie art. 77 zd. 2 u.k.w.h.,
w wersji sprzed nowelizacji, odnoszącego się do hipoteki w ogólności.
W sprawie jednakże należało uwzględnić, że skoro ustanowiono
(umownie) hipotekę kaucyjną dla zabezpieczenia ewentualnych roszczeń z umowy
handlowej, to w granicach sumy wpisanej do księgi wieczystej zażywają
zabezpieczenia hipotecznego powstałe roszczenia aż do wyczerpania zapisanej
sumy. Roszczenia powyżej tej sumy nie wchodzą już w skład zabezpieczenia
hipotecznego, czyli że ustanowiona hipoteka odnośnie do tych roszczeń
nie ochrania wierzyciela przeciwko skutkom przedawnienia.
Zasadnie zatem zarzuciła skarżąca, że roszczenie powodowej spółki
przedawnione w stosunku do dłużnika osobistego może być uwzględnione,
jednakże tylko do sumy wpisanej do księgi wieczystej, a więc w sprawie do
285000 zł. Tylko bowiem w granicach tej sumy wierzytelność powódki podlega
hipotecznej ochronie, tj. podlega zaspokojeniu z nieruchomości obciążonej.
Powyższego nie miał na uwadze Sąd pierwszej instancji przy redakcji
wyroku, jak i Sąd Apelacyjny oddalając apelację skarżącej. Rację ma skarżąca,
że na skutek tych orzeczeń, jak i prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 2 kwietnia
2008 r. może powstać sytuacja, iż powódka zaspokoi się, mimo przedawnionego
4
roszczenia w stosunku do dłużnika osobistego w stopniu wyższym, aniżeli pozwala
jej na to suma ustanowionej hipoteki kaucyjnej obejmująca nie tylko należność
główną, ale także mieszczące się w niej ustawowe odsetki za opóźnienie i koszty
postępowania.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
jw
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa "Ceramika P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowemu "Y." J. i E. K.
Spółce Jawnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 października 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 października 2010 r. oddalił apelację
pozwanej Spółki od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 27 kwietnia 2010 r., którym
tenże Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodowej spółki „Ceramiki P.” kwotę
100043,33 zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 3 czerwca 2009 r. do dnia
zapłaty, kwotę 1251 zł tytułem kosztów sądowych i kwotę 3617 zł tytułem
zastępstwa procesowego z zastrzeżeniem, że pozwanej przysługuje prawo do
powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej
odpowiedzialności do bliżej określonej nieruchomości oraz do kwoty 285000 zł. Sąd
ustalił, że na tej nieruchomości ustanowiono hipotekę kaucyjną do kwoty 285000 zł
dla zabezpieczenia ewentualnych przyszłych roszczeń z umowy handlowej, oraz
że z tej umowy wynikają niezaspokojone wierzytelności przysługujące powódce,
których wysokość nie jest kwestionowana. Powołując się na art. 77 ustawy o
księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 ze
zm.; dalej: "u.k.w.h.") nie uwzględnił zarzutu przedawnienia ze stosunku
obligacyjnego, w tym także odnośnie do odsetek od tych wierzytelności.
Skarga kasacyjna pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego - oparta na obu
podstawach z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 77, 102, 104
u.k.w.h., art. 123 k.c., a także art. 319 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego wyroku
oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżąca bezzasadnie zarzuca, że Sąd Apelacyjny z naruszeniem art. 77
zd. 2 u.k.w.h., w wersji sprzed nowelizacji (sprzed dnia 20 lutego 2011 r.), uznał,
iż przedawnienie roszczenia o odsetki ze stosunku obligacyjnego nie narusza
w tym zakresie uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia
z nieruchomości obciążonej.
Skarżąca pomija, że według art. 104 u.k.w.h., sprzed uchylenia, hipoteka
kaucyjna w granicach najwyższej sumy określonej we wpisie zabezpieczała także
3
roszczenia o odsetki ustawowe za opóźnienie i koszty postępowania bez potrzeby
dokonywania wpisu w księdze wieczystej, chyba że strony zastrzegły odsetki za
opóźnienie w wysokości przewyższającej wysokość odsetek ustawowych.
Do zabezpieczonych przez hipotekę kaucyjną odsetek i kosztów postępowania nie
miał zastosowania art. 1025 § 3 zd. 2 k.p.c. (sprzed nowelizacji). W sądowym
postępowaniu egzekucyjnym podlegały one zaspokojeniu w równym stopniu
co roszczenie o świadczenie główne.
Rację przeto miał Sąd Apelacyjny, że przedawnienie roszczenia w stosunku
do dłużnika osobistego o odsetki ustawowe za opóźnienie, zabezpieczone przez
hipotekę kaucyjną, nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania
zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Jak długo hipoteka kaucyjna figuruje
w księdze wieczystej, wierzyciel może liczyć na ich zaspokojenie z nieruchomości.
Artykuł 104 u.k.w.h., sprzed uchylenia, jako przepis szczególny odnoszący się do
hipoteki kaucyjnej, wyłączał w tym zakresie zastosowanie art. 77 zd. 2 u.k.w.h.,
w wersji sprzed nowelizacji, odnoszącego się do hipoteki w ogólności.
W sprawie jednakże należało uwzględnić, że skoro ustanowiono
(umownie) hipotekę kaucyjną dla zabezpieczenia ewentualnych roszczeń z umowy
handlowej, to w granicach sumy wpisanej do księgi wieczystej zażywają
zabezpieczenia hipotecznego powstałe roszczenia aż do wyczerpania zapisanej
sumy. Roszczenia powyżej tej sumy nie wchodzą już w skład zabezpieczenia
hipotecznego, czyli że ustanowiona hipoteka odnośnie do tych roszczeń
nie ochrania wierzyciela przeciwko skutkom przedawnienia.
Zasadnie zatem zarzuciła skarżąca, że roszczenie powodowej spółki
przedawnione w stosunku do dłużnika osobistego może być uwzględnione,
jednakże tylko do sumy wpisanej do księgi wieczystej, a więc w sprawie do
285000 zł. Tylko bowiem w granicach tej sumy wierzytelność powódki podlega
hipotecznej ochronie, tj. podlega zaspokojeniu z nieruchomości obciążonej.
Powyższego nie miał na uwadze Sąd pierwszej instancji przy redakcji
wyroku, jak i Sąd Apelacyjny oddalając apelację skarżącej. Rację ma skarżąca,
że na skutek tych orzeczeń, jak i prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 2 kwietnia
2008 r. może powstać sytuacja, iż powódka zaspokoi się, mimo przedawnionego
4
roszczenia w stosunku do dłużnika osobistego w stopniu wyższym, aniżeli pozwala
jej na to suma ustanowionej hipoteki kaucyjnej obejmująca nie tylko należność
główną, ale także mieszczące się w niej ustawowe odsetki za opóźnienie i koszty
postępowania.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
jw