Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 129/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Maria Szulc
w sprawie z powództwa Bogusława D.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 listopada 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 16 listopada 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powoda Bogusława D. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 7 września 2010 r.,
oddalającego powództwo o zobowiązanie pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej do
złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na powoda prawa własności lokalu
mieszkalnego nr 3 w budynku przy ul. L. 21.
Z bezspornych okoliczności faktycznych wynikało, że powód otrzymał w dniu
7 stycznia 1985 r. przydział mieszkania zakładowego, wydany przez Fabrykę
Wyrobów Metalowych. Te przedsiębiorstwo państwowe zostało - po wcześniejszym
skomunalizowaniu - przekształcone w dniu 25 października 1991 r. w
jednoosobową spółkę Gminy T. o nazwie „Fabryka Wyrobów Metalowych - spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością”. Powód pozostawał najemcą lokalu położonego
przy u.. 21/3.
W dniu 1 września 1997 r. pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa kupiła
notarialnie od Fabryki Wyrobów Metalowych – spółki z o.o. prawo wieczystego
użytkowania części działek wpisanych do księgi wieczystej nr /…/ z prawem
własności posadowionych na tych działkach budynków za cenę 3.118.697,69 zł.
Pismem z dnia 3 września 1997 r. pozwana pouczyła powoda, że wstąpiła do
umowy najmu w charakterze wynajmującego oraz pouczyła o możliwości nabycia
spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego (lokatorskiego albo własnościowego)
na ogólnych zasadach. Powód nie skorzystał z tej oferty, wobec czego strony
łączyła nadal umowa najmu i dopiero w dniu 9 sierpnia 2007 r. wniósł o
przekształcenie prawa najmu w prawo własności lokalu na podstawie art. 48 ust. 1
u.s.m. Pozwana pismem z dnia 22 października 2007 r. nie zgodziła się na
przekształcenie prawa, co spowodowało wniesienie przez powoda pozwu w dniu 3
listopada 2009 r.
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego co do braku
przesłanek roszczenia powoda z art. 48 ust. 1 u.s.m., ponieważ pozwana
Spółdzielnia Mieszkaniowa nie przejęła lokalu mieszkalnego od przedsiębiorstwa
państwowego, państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki
organizacyjnej, tylko kupiła nieruchomość, na której znajdował się wynajmowany
3
przez powoda lokal, od spółki prawa handlowego, w której Skarb Państwa nie miał
żadnego udziału. Zaaprobował również orzeczenie o kosztach, uznając
że powodowi nie przysługuje preferencja określona w art. 491
u.s.m. (w brzmieniu
przed dniem 30 grudnia 2009 r.).
Powód w skardze kasacyjnej wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego
i uwzględnienie powództwa albo przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Skarżący powołał się na naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art.
32 Konstytucji przez nieuwzględnienie wyrażonej w nim zasady równości wobec
prawa oraz art. 48 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych przez
zakwestionowanie przewidzianego w nim uprawnienia najemcy.
Zaskarżony wyrok naruszył również – zdaniem powoda – art. 233 § 1 k.p.c.
i art. 382 k.p.c. przez pominięcie części materiału dowodowego zgromadzonego
w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, a także art. 491
ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych w odniesieniu do orzeczenia o kosztach.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powołany w skardze kasacyjnej art. 32 Konstytucji stanowi, że wszyscy
są równi wobec prawa i nikt nie może być dyskryminowany z jakiejkolwiek
przyczyny. Nie wynika jednak z niego norma kreująca roszczenie powoda; normą
taką jest przepis art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (jedn. tekst Dz.U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej:
„u.s.m.”). Dyrektywa interpretacyjna, którą można wysnuć z art. 32 Konst., nie
stanowi wszakże argumentu na rzecz dochodzonego roszczenia o przekształcenie
prawa na zasadach preferencyjnych, w sytuacji w której zasadą jest ponoszenie
pełnych kosztów przekształcenia lub nabycia prawa do mieszkania. Również
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 lipca 2009 r., K. 64/07, uznając art. 48
ust. 3 u.s.m. za niezgodny z art. 64 ust. 1 Konst., podkreślił, że ustawodawca nie
powinien tworzyć sytuacji, w której na status prawny określonej rzeczy ma wpływ
osoba dysponująca tylko pochodnym prawem do rzeczy (tu: najemca) niż właściciel
(OTK-A 2009, nr 7 poz. 10). Wynika stąd ogólna konkluzja, iż również art. 48 ust. 1
u.s.m. nie można interpretować dla najemcy korzystniej niż dla właściciela
(spółdzielni mieszkaniowej). Przede wszystkim przepis ten należy wykładać ściśle,
4
zgodnie z jego treścią, a wskazuje ona, że preferencja dla najemcy dotyczy
tylko lokalu mieszkalnego, który został przejęty przez spółdzielnię
od przedsiębiorstwa państwowego, państwowej osoby prawnej lub państwowej
jednostki organizacyjnej. W uzasadnieniu cyt. wyroku z dnia 15 lipca 2009 r.
Trybunał Konstytucyjny potwierdził, że obowiązek przeniesienia przez spółdzielnię
mieszkaniową na najemcę własności lokalu dotyczy sytuacji, w której nabyła ona
mieszkanie zakładowe bezpośrednio od przedsiębiorstwa państwowego,
państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki organizacyjnej.
Pogląd ten jest zgodny z unormowaniem dokonanym w ustawie z dnia
12 października 1994 r. o zasadach przekazywania zakładowych budynków
mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (Dz.U. Nr 119, poz. 567 ze zm.).
Przewidziany w niej obowiązek spółdzielni mieszkaniowej przydziału najemcy
lokatorskiego prawa do lokalu dotyczył lokali przejętych przez spółdzielnię
bezpośrednio od przedsiębiorstwa państwowego.
W rozpoznawanej sprawie bezspornie ustalono, że pozwana Spółdzielnia
Mieszkaniowa nie przejęła lokalu powoda od podmiotów wymienionych w art. 48
ust. 1 u.s.m., tylko kupiła nieruchomość za cenę 3,1 mln zł od spółki prawa
handlowego. Zasadnie więc oba Sądy uznały, że powodowi nie przysługuje
dochodzone roszczenie.
Bezzasadne są również zarzuty procesowe skarżącego.
Powołanie się na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. jest niedopuszczalne,
ponieważ ustalenia faktyczne i ocena dowodów nie mogą być objęte zaskarżeniem
kasacyjnym (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Istotny materiał dowodowy opierał się na
niekwestionowanych dokumentach, stąd niezrozumiały jest zarzut naruszenia art.
382 k.p.c. Skarżący stara się - jak się wydaje - zasugerować, że po dokonanych
przekształceniach spółkę prawa handlowego należy nadal traktować jako
przedsiębiorstwo państwowe w rozumieniu art. 48 ust. 1 u.s.m. Sugestia ta jest
pozbawiona podstaw prawnych.
Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia uchylonego art. 491
u.s.m.,
stwarzającego uprzywilejowanie uprawnionego najemcy w zakresie kosztów
sądowych i kosztów procesu. Powód nie był jednak uprawnionym najemcą i nie
5
przysługiwało mu roszczenie z art. 48 ust. 1 u.s.m., nie miał więc zastosowania
wobec niego art. 491
u.s.m.
Z przedstawionych przyczyn należało oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.).
jw