Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 207/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
w sprawie z powództwa Zakonu Szpitalnego - OO. […] Prowincja X.
przeciwko Akademii Medycznej w W.
o przywrócenie prawa własności,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 27 kwietnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 listopada 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Prowincja X. Zakonu Szpitalnego pozwem wniesionym w dniu 10 maja 2004
r. domagała się pierwotnie od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody Y.
nakazania przeniesienia własności nieruchomości gruntowej o powierzchni 21.526
m2
położonej przy ul. P.[...], stanowiącej własność Skarbu Państwa i pozostającej w
użytkowaniu wieczystym Akademii Medycznej w W., oraz przeniesienia własności
budynków posadowionych na gruncie.
Uzasadniając żądanie strona powodowa wskazała, iż Konwent O.O. […] p.w.
Trójcy Świętej od 1711 r. do 1949 r. władał nieprzerwanie nieruchomością u zbiegu
ulic K. P. i R. T. we W. Na podstawie dwóch decyzji Urzędu Miasta z dnia 17
września 1974 r. przekazano stronie powodowej nieodpłatnie nieruchomość
położoną przy ul. T. [...] obejmującą działkę nr 2/6 wraz ze znajdującymi się na niej
budynkami oraz nieruchomość przy ul. T. [...] obejmującą działki 3, 2/2, 2/4, 2/5,
także wraz ze znajdującymi się na tym gruncie budynkami. Pozostała część
nieruchomości gruntowej, której dotyczy żądanie pozwu, stanowi własność Skarbu
Państwa, a użytkownikiem wieczystym gruntu jest pozwana Akademia Medyczna.
W piśmie procesowym z dnia 17 maja 2006 r. sprecyzowała żądanie w ten sposób,
że wnosiła o przywrócenia na jej rzecz własności nieruchomości wraz z budynkami,
wskazując jako podstawę prawną zgłoszonego żądania art. 61 ust 1 ustawy o
stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. W toku
procesu jako pozwanego wskazano Akademię Medyczną, a postępowanie w
stosunku do Skarbu Państwa umorzono wobec cofnięcia powództwa. Pozwana
Akademia Medyczna wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2010 r. przywrócił powodowi
prawo własności przedmiotowej nieruchomości. Z ustaleń wynika, że powód
wszczął postępowanie regulacyjne przed Komisją Majątkową domagając się
przywrócenia własności nieruchomości. Komisja Majątkowa zawiadomiła strony
pismem z dnia 12 stycznia 2004 r. o nieuzgodnieniu orzeczenia.
Przedmiotowa nieruchomość pozostawała własnością Konwentu O.O. […]
do dnia 30 września 1949 r. i do tego czasu w budynku prowadzony był szpital. Z
3
dniem ogłoszenia w Monitorze Polskim uchwały Rady Ministrów z dnia 21 września
1949 r. w sprawie przejęcia na własność przez związki samorządu terytorialnego
niektórych szpitali utrzymywanych przez stowarzyszenia Polski Czerwony Krzyż i
Towarzystwo Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej oraz przez kongregacje,
związki, stowarzyszenia religijne i fundacje, tj. 1 listopada 1949 r., Gmina W.
przejęła nieodpłatnie m. in. stanowiący własność Konwentu szpital położony we W.
przy ul. T.[...]. Majątek szpitalny, zgodnie z protokołem zdawczo–odbiorczym z dnia
8 października 1949 r., obejmował teren o powierzchni ok. 3 ha ograniczony ulicami
T., P. i M.
Na podstawie decyzji Prezydenta Miasta z dnia 17 września 1974 r. na
Konwent O.O. […] przeszła własność działek o nr 3, 2/2, 2/4 i 2/5 położonych przy
ul. R. T. [...] wraz z ze znajdującymi się na gruncie budynkami o łącznej
powierzchni 301 m2
. Drugą decyzją Prezydenta Miasta z tej samej daty przekazano
nieodpłatnie na własność Konwentu działkę nr 2/6 o powierzchni 1.290 m2
położoną
we W. przy ul. R. T. [...] wraz ze znajdującymi się na niej budynkami. Pozostała
część nieruchomości, o powierzchni 21.526 m2
, oznaczona geodezyjnie jako działki
o nr 9/1, 9/2, 9/4, 9/5, 9/6, 9/7, 9/8, 9/9, 9/10, stanowi nadal własność Skarbu
Państwa, który oddał je w użytkowanie wieczyste Akademii Medycznej w W.
W obiekcie przy ul. P. [...] znajdowały się Klinika Chorób Wewnętrznych i
Alergologii, Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej, Klinika Przewodu
Pokarmowego i Chirurgii Ogólnej oraz Klinika Chirurgii Urazowej i Chirurgii Ręki.
Dwie ostatnie w 2007 r. i 2008 r. przeniesione zostały do innych obiektów na
terenie W., zaś te, które nadal w nim funkcjonowały mają być przeniesione do
Centrum Klinicznego Akademii Medycznej przy ul. B. we W. Pozostałe
pomieszczenia pozostają niewykorzystane lub są wynajmowane. W planach
Akademii Medycznej budynek ma być w przyszłości przeznaczony dla potrzeb
Wydziału Nauki i Zdrowia, kształcącego około 1800 studentów. Ma być tam też
utworzony Oddział Rehabilitacji i Fizjoterapii.
W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.
Strona powodowa złożyła pozew w sześciomiesięcznym terminie, o którym mowa
w art. 64 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła
4
Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i wykazała, iż na skutek upaństwowienia
utraciła prawo do nieruchomości o powierzchni 21.526 m2
objętej wskazanymi
działkami, zatem w świetle art. 61 ust. 1 powołanej ustawy ma prawo domagać się
przywrócenia prawa własności. Za bezzasadny uznał podnoszony przez pozwaną
zarzut, że fakt, iż w budynku funkcjonują kliniki świadczące usługi medyczne dla
mieszkańców całego D., stanowić powinien podstawę oddalenia powództwa. Sąd
powołał art. 61 ust. 4 pkt 3 powołanej ustawy, z którego wynika, że przywrócenie
kościelnym osobom prawnym własności upaństwowionych nieruchomości nie może
naruszać praw nabytych przez niepaństwowe osoby trzecie, w szczególności przez
inne kościoły i związki wyznaniowe oraz rolników indywidualnych. Akademia
Medyczna jest zaś państwową osobą prawną i wyłączenie, o którym mowa w
powołanym przepisie, nie ma do niej zastosowania. Sąd uwzględniając powództwo
wziął też pod uwagę, iż funkcjonujące nadal w budynku dwie Kliniki na przestrzeni
kilku lat będą przeniesione, a strona powodowa zamierza w nieruchomości
prowadzić działalność charytatywną i opiekuńczą, opiekę paliatywno–hospicyjną,
zakład opiekuńczo–leczniczy, zakład rehabilitacyjny i świadczyć ma pomoc osobom
znajdującym się w niedostatku. Ocena tych wszystkich okoliczności oraz interesów
obu stron, a także widzianego obiektywnie interesu społecznego prowadzi, zdaniem
Sądu Okręgowego, do wniosku, iż zgłoszone żądanie podlegać winno
uwzględnieniu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 listopada 2010 r. oddalił apelację
pozwanej od zaskarżonego wyroku, jednocześnie sprostował oznaczenie strony
pozwanej w ten sposób, że w miejsce nazwy „Prowincja X. Zakonu Szpitalnego "
wpisał „Zakon Szpitalny– OO. […] Prowincja X. ". Za niezasadny uznał zarzut
wygaśnięcia roszczenia wobec zgłoszenia żądania przywrócenie własności po
upływie terminu określonego w art. 64 ust. 1 i 2 ustawy. Uznał, że pomimo
pierwotnego sformułowania żądania jako żądania przeniesienia własności
nieruchomości powód domagał się przywrócenia jej własności, o czym świadczy
uzasadnienie pozwu i powołanie się na przepis art. 61 ust. 2 ustawy. Domagając
się pierwotnie w pozwie przeniesienia prawa własności, co znajduje swoją
podstawę w art. 61 ust. 2, a następnie przywrócenia własności na podstawie art. 61
ust. 1 ustawy, strona powodowa cały czas realizowała roszczenie o którym mowa w
5
art. 63 ust. 1 pkt 1, to jest roszczenie o przywrócenie własności. Sąd Apelacyjny
odwołał się też do art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. i uznał, że w sprawie nie doszło do
zmiany powództwa, gdyż okoliczności faktyczne nie uległy modyfikacji.
Sformułowanie w pozwie żądania o „nakazanie przeniesienia prawa własności" i
zmiana jego treści w piśmie z dnia 19 maja 2006 r. na „przywrócenia własności", w
świetle art. 63 ust. 1 pkt 1 ustawy nie może być uznane za zmianę powództwa w
rozumieniu art. 193 k.p.c., skoro każde z tych żądań odnosi się do tego samego
roszczenia o przywrócenie własności nieruchomości, a ustawa o stosunku Państwa
do Kościoła Katolickiego stanowi w art. 64 ust. 2, że uczestnikom postępowania
regulacyjnego przysługuje prawo do wystąpienia do sądu w określonym terminie o
„zasądzenie roszczenia". Z roszczeniem określonym w art. 63 ust. 1 pkt 1 ustawy
strona powodowa wystąpiła przed upływem 6-miesiecznego terminu.
Sąd Apelacyjny wskazał jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 61 ust. 1
pkt 1 w związku z art. 65 i art. 63 ust. 1 - 3. Nie było w sprawie sporu odnośnie do
tego, że stronie powodowej przysługiwało prawo własności do nieruchomości
objętej żądaniem i że nieruchomości prowadzona była działalność lecznicza
(szpital). Nieruchomość została przejęta na własność Gminy W. na mocy
przytoczonej wyżej uchwały Rady Ministrów z dnia 21 września 1949 r.
Stronie powodowej przysługuje zatem, z mocy art. 61 ust. 1 pkt 1, roszczenie
o przywrócenie własności, do którego odsyła art. 65 ust. 3 ustawy. Pozwana, jako
państwowa osoba prawna, nie jest chroniona na podstawie art. 61 ust. 4.
Odrębne uregulowanie sytuacji zakładów służby zdrowia służyć miało zapewnieniu
i zabezpieczeniu interesów i dobra pacjentów, a interes ten jest nadrzędny.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia odnośnie do możliwości przeniesienia klinik
znajdujących się w budynku szpitalnym jak i faktycznie podjętych w tym zakresie
działań w latach 2007 i 2008, odniósł się do planów Akademii Medycznej co
do przeznaczenia budynku w przyszłości dla dalszego kształcenia studentów.
Uznał, że te okoliczności nie mogą być podstawą oddalenia powództwa w sytuacji,
w której obecnie jedynie część budynku przeznaczona jest na cele lecznicze
i w perspektywie najbliższych lat cele te będą nadal wypełniane, ponieważ dwie
funkcjonujące jeszcze w budynku kliniki zostaną przeniesione do innego obiektu na
terenie W. Strona pozwana docelowo zamierza przeznaczyć obiekt na cele
6
dydaktyczne, a nie lecznicze, w przeciwieństwie do strony powodowej, której celem
jest prowadzenie w budynku działalności leczniczo–opiekuńczej. Interes strony
pozwanej utrzymania prawa własności nieruchomości dla realizacji celu w postaci
kształcenia studentów nie może wyprzedzać i niweczyć roszczenia o przywrócenie
utraconego prawa do budynku, który ma być przeznaczony na cele lecznicze.
Zarzut pominięcia dowodu z zeznań świadków wnioskowanych przez stronę
pozwaną, czym Sąd I instancji naruszyć miał art. 217 k.p.c. i 227 k.p.c., w ocenie
Sądu Apelacyjnego także jest bezzasadny, strona pozwana utraciła bowiem
możliwość jego skutecznego podniesienia, wobec braku zgłoszenia zastrzeżenia,
o jakim mowa w art. 162 k.p.c.
Naruszenia art. 63 ust. 1 ustawy skarżąca upatrywała w tym, iż skoro ustawa
przewiduje kilka sposobów przywrócenia własności, sąd powinien wybrać
optymalny sposób regulacji, tymczasem Sąd Okręgowy poprzestał na ocenie
żądania przywrócenia własności. Sąd Apelacyjny uznał jednak, że wobec takiego
właśnie sformułowania żądania rozważanie innych sposobów uregulowania sytuacji
majątkowej powoda stanowiłoby orzekanie ponad żądanie, co z uwagi na zakaz
określony w art. 321 k.p.c. było niedopuszczalne. Poza tym, w sporze sądowym
prowadzonym pomiędzy strona kościelną a Akademią Medyczną Sąd nie mógł
przyznać żadnej nieruchomości zamiennej nie należącej do pozwanej, ani przyznać
odszkodowania przy braku odpowiedniego żądania. Pojęciem trudnej do
przezwyciężenia przeszkody utrudniającej przywrócenie własności nie może być
interes strony pozwanej w utrzymaniu budynku w celu realizacji wypełniania
zaplanowanych zamierzeń.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku w części oddalającej apelację
i orzekającej o kosztach procesu wniosła strona pozwana, opierając ją na obydwu
podstawach uregulowanych w art. 3983
§ 1 k.p.c.
W ramach pierwszej podstawy skargi kasacyjnej zarzuciła naruszenie art. 61
ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 61 ust. 4 pkt 3, art. 64 ust. 2 in fine i art. 65 ustawy z dnia
17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 1989 r., nr 29, poz. 154 z późn. zm.) poprzez ich błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.
7
W ramach drugiej podstawy skargi kasacyjnej zarzuciła naruszenie
przepisów kodeksu postępowania cywilnego, to jest art. 328 § 2, art. 391 § 1,
art. 382, art. 233 § 1, art. 321, art. 162 i 217 § 2, oraz art. 227, 193, 232, 382, 381
i 385 k.p.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;
Wskazując na powyższe podstawy zaskarżenia skarżąca wniosła
o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części oraz
poprzedzającego go wyroku Sadu Okręgowego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego
w zaskarżonej części i zmianę w całości wyroku Sądu pierwszej instancji poprzez
oddalenie powództwa.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powód wnosił o jej oddalenie, podnosząc
także w kolejnym piśmie procesowym i na rozprawie kasacyjnej, że sporna
nieruchomość została mu już przez pozwaną wydana.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie regulacyjne, uregulowane w rozdziale pierwszym ustawy
z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego
w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154; dalej - ustawa regulacyjna),
charakteryzuje się określoną specyfiką. Istotą tego postępowania, wszczynanego
na wniosek kościelnych osób prawnych, jest przywrócenie w naturze określonych
składników własności Kościołowi Katolickiemu, których został pozbawiony, a które
zostały wymienione w art. 61 ust. 1 i 2 (art. 63 ust. 1 pkt 1), albo naprawienie
szkody w sposób określony w art. 63 ust. pkt 2 i 3. Regulacja może zatem polegać
na przywróceniu własności nieruchomości lub ich części, albo, gdy przywrócenie
własności napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, na przyznaniu
odpowiedniej nieruchomości zamiennej, lub na przyznaniu odszkodowania.
Sposoby te nie są równorzędne i powinny być rozważane w ustawowej kolejności.
Nieprecyzyjne sformułowania ustawy regulacyjnej mogą prowadzić do
niezrozumienia charakteru roszczenia, z jakim do sądu mogła wystąpić kościelna
osoba prawna w przypadku braku uzgodnienia orzeczenia przez zespół orzekający
lub Komisję Majątkową w pełnym składzie. Zgodnie bowiem z art. 64 ust. 2, w takiej
sytuacji w terminie sześciu miesięcy od otrzymania zawiadomienia o braku
8
uzgodnienia orzeczenia mogła wystąpić do sądu z powództwem o zasądzenie
świadczenia. Takie sformułowanie mogło sugerować konieczność wystąpienia
z powództwem o zasądzenie i tak też w rozpoznawanej sprawie powództwo zostało
sprecyzowane, jako żądanie przeniesienia własności nieruchomości. Roszczenie
o zasądzenie, w klasycznym rozumieniu tego określenia, jednak nie przysługuje,
bowiem w istocie jedynym roszczeniem, z jakim kościelna osoba prawna mogła
wystąpić do sądu, było roszczenie o przeprowadzenie postępowania regulacyjnego
zgodnie z art. 63, a takie roszczenie ma charakter roszczenia o ukształtowanie
prawa, a nie o zasądzenie. Powyższe nie prowadzi jednak do uznania zasadności
podnoszonego w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 64 in fine ustawy
regulacyjnej. Skarżący zarzucał, że roszczenie powoda wygasło, bowiem
sprecyzowanie roszczenia poprzez zgłoszenia żądania przywrócenia własności
nieruchomości nastąpiło po upływie określonego w tym przepisie terminu
(obecnie termin ten jest określony a art. 4 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.
o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej
Polskiej, Dz.U. Nr 18, poz. 89). Trafnie jednak uznały orzekające w sprawie Sądy,
że z powództwa, wniesionego w sześciomiesięcznym terminie wynikało w sposób
oczywisty, iż treścią żądania jest przeprowadzenie postępowania regulacyjnego
poprzez przekazanie własności nieruchomości w celu sprawowania działalności
w zakresie prowadzenia szpitala, o czym świadczy nie tylko powołanie się w pozwie
na art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy regulacyjnej, lecz także uzasadnienie żądania.
Wadliwie natomiast uznał Sąd Apelacyjny, co zasadnie zarzucił skarżący,
że z uwagi na zakaz wyrażony w art. 321 § 1 k.p.c. nie jest możliwe rozważanie
pozostałych sposobów przeprowadzenia postępowania regulacyjnego, bowiem -
wobec ostatecznego sprecyzowania żądania jako żądania przywrócenia własności
upaństwowionej nieruchomości kościelnej – przyznanie nieruchomości zamiennej
lub odszkodowania stanowiłoby wyjście ponad żądanie. Zastosowanie art. 321 § 1
k.p.c. w postępowaniu regulacyjnym w sytuacji, w której zgłoszono żądanie
przywrócenia własności, prowadziłoby do wniosku, że sąd może to żądane tylko
uwzględnić, albo tylko oddalić, a to oznacza zaprzeczenie celu, jakiemu
to postępowanie ma służyć, a więc uregulowaniu spraw majątkowych Kościoła.
Naruszenie prawa procesowego przez wadliwe zastosowanie tego przepisu
9
miałoby jednak znaczenie dla uznania zasadności skargi kasacyjnej jedynie
w sytuacji, w której przywrócenie własności nieruchomości natrafiało na trudne do
przezwyciężenia przeszkody. Podkreślić należy, że postępowanie regulacyjne nie
ma na celu wybrania „lepszego” sposobu uregulowania spraw majątkowych
Kościoła. Jak wyżej wskazano, prowadzić ma w pierwszym rzędzie do
przywrócenia własności, a gdyby okazało się to nadmiernie utrudnione, do
naprawienia szkody poprzez przyznanie nieruchomości zamiennej albo
odszkodowania. Jeżeli zatem Sąd Apelacyjny uznał, że przywrócenie własności
nieruchomości nie napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody, rozważanie
sposobów naprawienia szkody było zbędne. Z tej też przyczyny nie był potrzebny
udział w postępowaniu innych niż strony podmiotów, także zatem i ten zarzut
skarżącego należy uznać za chybiony.
Zasadnicze zatem znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miało rozważenie,
czy przywrócenie własności przedmiotowej nieruchomości napotykało czy też nie
napotykało na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Rozpocząć trzeba od
przypomnienia, że nie było miedzy stronami sporu odnośnie do tego, że objęta
pozwem nieruchomość stanowiła własność Konwentu O.O. […] a budynek, w
którym prowadzony był szpital, stanowił pod względem architektonicznym i
funkcjonalnym wraz ze znajdującym się obok klasztorem jeden obiekt. Nie było
sporne również, że przed przejęciem w nieruchomości tej była prowadzona
działalność lecznicza i że zamiarem powoda jest prowadzenie tej działalności w
dalszym ciągu.
Podstawę prawną przywrócenia własności stanowi zatem art. 61 ust. 2 pkt 1
w związku z art. 39 ustawy regulacyjnej, nie zaś, jak przyjął to Sąd Apelacyjny,
art. 61 ust.1. Przepis ten bowiem odsyła do art. 60 ust. 1 pkt 1, dotyczącego
nieruchomości, które były własnością diecezji, parafii, klasztorów lub innych
instytucji grecko-katolickich (unickich). Przepis art. 61 ust. 2 pkt 1 dotyczy natomiast
przekazania własności nieruchomości w celu sprawowania w nich kultu religijnego
lub działalności kościelnych osób prawnych w zakresie, o którym mówi art. 20 i 39,
ten ostatni zaś w pkt 2 dotyczy prowadzenia szpitali i innych zakładów leczniczych
oraz aptek. Podstawy prawnej orzeczenia nie stanowił również art. 65 ustawy
regulacyjnej, bowiem określał on tylko obowiązek zawarcia umowy dotyczącej
10
zakładów służby zdrowia, które były własnością kościelnych osób prawnych
i zostały uchwałami przejęte na własność Państwa. Jeżeli do zawarcia umowy nie
doszło, zastosowanie mają przepisy art. 61- 64, w tym art. 63, który określa
sposoby regulacji. Ustawa nie określa przesłanek, jakie należy brać pod uwagę
przy ocenie, czy przywrócenie własności natrafia na trudne do przezwyciężenia
przeszkody. W ust. 4 art. 61 wskazuje się jednak, że regulacja nie może m.in.
naruszać praw nabytych przez niepaństwowe osoby trzecie, w szczególności przez
inne kościoły i związki wyznaniowe oraz rolników indywidualnych. Orzekające
w sprawie Sądy uznały, że wobec tego, iż pozwana Akademia Medyczna jest
państwową osobą prawną, przepis ten jej nie dotyczy. Konkluzja jest trafna, jednak
z innego powodu, co zasadnie zarzucił skarżący. W przepisie tym bowiem chodzi
o prawa nabyte innych osób, niż strony postępowania regulacyjnego, skoro chodzi
o osoby trzecie.
Jak wskazano, przywrócenie własności nieruchomości może nastąpić, jeżeli
nie natrafia na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Wymaga to, jak wskazał
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 2001 r., V CKN 437/00 (nie publ.),
rozważenia interesu stron i interesu społecznego. Skarżący zarzucał brak
rozważenia jego interesu i interesu społecznego, podnosząc, że nie została wzięta
pod uwagę sytuacja faktyczna Akademii Medycznej, fakt wykorzystywania
nieruchomości jako szpitala klinicznego służącego mieszkańcom, jak i
przeznaczenia budynku w przyszłości na cele dydaktyczne. Okoliczności te jednak
zostały wzięte pod uwagę. Z ustaleń wynika, że dwie spośród czterech klinik
zostały już przeniesione do innych budynków, a pozostałe mają być również
przeniesione. Budynek służyć ma w przyszłości przede wszystkim celom
dydaktycznym. Ustalenia te zostały dokonane na podstawie dowodów osobowych,
przy czym w postępowaniu pierwszoinstancyjnym pominięto wnioski o
przesłuchanie na te okoliczności dalszych świadków. Sąd Apelacyjny nie
uwzględnił zarzutu naruszenia art. 217 k.p.c. uznając, że wobec niezgłoszenia
zastrzeżenia na podstawie art. 162 k.p.c. skarżący utracił prawo powoływania się
na to uchybienie. W skardze kasacyjnej zgłoszono zarzut naruszenia art. 162 k.p.c.
Jest to zarzut trafny, bowiem obowiązek zgłoszenia zastrzeżenia, o jakim mowa
w art. 162 k.p.c. nie dotyczy uchybień polegających na bezpodstawnym pominięciu
11
czy oddaleniu wniosków dowodowych, chodzi tu o innego rodzaju uchybienia, jak
np. rozpoznanie z udziałem publiczności sprawy, która powinna być rozpoznana
z wyłączeniem jawności. Strona nie może być pozbawiona możliwości podnoszenia
w apelacji zarzutów odnoszących się do stanowiących podstawę rozstrzygnięcia
ustaleń faktycznych. O ile jednak sam zarzut jest trafny, to nie wykazano wpływu
tego uchybienia na treść rozstrzygnięcia. Świadkowie mieli zeznawać na
okoliczność sposobu wykorzystywania budynku przez pozwaną. Rzecz jednak
w tym, że skarżący nie wykazał, ani nawet nie twierdził, że po przywróceniu
powodowi własności nieruchomości dotychczasowa działalność w tożsamym albo
zbliżonym zakresie nie będzie mogła być wykonywana w tych samych
pomieszczeniach na podstawie stosunku obligacyjnego. Ewentualna umowa
najmu może bowiem zabezpieczyć interesy obu stron, nie stanowiąc przy tym
zagrożenia dla interesu społecznego. Przywrócenie własności budynku nie oznacza
w żadnym razie ograniczenia funkcji leczniczej Akademickiego Szpitala
Klinicznego, skoro, jak ustalono, można tę działalność prowadzić w innym,
nowoczesnym kompleksie, stanowiącym własność pozwanej. Nie jest też
wykluczone prowadzenie tożsamej działalności w innych wynajmowanych
pomieszczeniach. Prawdą jest, że działalność pozwanej, jako publicznej uczelni,
uzależniona jest w znacznym stopniu od dotacji budżetowej. Gdyby jednak
poprzestać na tym argumencie, to w istocie zapis ustawy, pozwalający przywrócić
własność budynku przeznaczonego na publiczną placówkę służby zdrowia
należałoby uznać za martwy, skoro z reguły środki z dotacji budżetowej na tego
rodzaju działalność są ograniczone. Trzeba jednak rozważyć interesy obu stron,
także zatem uwzględnić fakt, że to właśnie powód pozbawiony został własności
i przez wiele lat nie mógł z nieruchomości korzystać, obecnie zaś zamierza
prowadzić na przedmiotowej nieruchomości działalność leczniczą.
Nie są trafne dalsze podnoszone w skardze zarzuty kasacyjne. Wbrew tym
zarzutom, uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera elementy, o jakich mowa
w art. 328 § 2 w związku z art. 391 k.p.c., pozwalając na kontrolę kasacyjna
zaskarżonego orzeczenia. Nie doszło również do naruszenia art. 232 w związku
z art. 381 i 382 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosków dowodowych zawartych
w apelacji, dotyczących planów związanych z ewentualnym przeniesieniem
12
pozostających w budynku klinik. Wskazano już wyżej, że wykazaniu podlega
również wpływ ewentualnego uchybienia na treść rozstrzygnięcia. Wpływ ten nie
istnieje, skoro nie wykazano braku możliwości prowadzenia dotychczasowej
działalności w innych, należących do pozwanego czy nawet wynajmowanych
pomieszczeniach.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.