Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 2/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Jerzy Kwaśniewski
Protokolant Ewa Wolna
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 19 listopada 2011 r.,
w sprawie Regulaminu odbywania aplikacji adwokackiej w zakresie § 1 ust. 2 lit. f, §
2 ust. 3 lit. c oraz § 17 ww. Regulaminu,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 18 maja 2012 r.,
1. uchyla § 2 ust. 3 lit. c i § 17 ust. 2 zaskarżonej uchwały w
części dotyczącej odbywania praktyk w sądzie i prokuraturze na
podstawie porozumień zawartych z nimi przez okręgowe rady
adwokackie i w tym zakresie sprawę przekazuje Naczelnej
Radzie Adwokackiej do ponownego rozpoznania,
2. oddala skargę w pozostałym zakresie.
2
UZASADNIENIE
Działając na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo
o adwokaturze (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) Minister
Sprawiedliwości wniósł o uchylenie uchwały nr 55/2011 z dnia 19 listopada 2011 r.
Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie Regulaminu odbywania aplikacji
adwokackiej w zakresie § 1 ust. 2 lit. f, § 2 ust. 3 lit. c oraz § 17 tego Regulaminu.
Zaskarżonej uchwale zarzucił naruszenie :
1. art. 87 ust. 1 Konstytucji z uwagi na naruszenie wyrażonej w nim zasady,
zgodnie z którą źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej
Polskiej są Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz
rozporządzenia poprzez zawarcie w § 1 ust. 2 lit. f, § 2 ust. 3 lit. c oraz § 17
Regulaminu ustaleń niezgodnych z art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze,
2. art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze, poprzez nadanie przepisom § 1 ust.
2 lit. f, § 2 ust. 3 lit. c oraz § 17 Regulaminu brzmienia niezgodnego ze wskazanym
przepisem ustawy regulującym szkolenie aplikantów adwokackich z zakresu
działania sądownictwa powszechnego i prokuratury,
3. art. 2 Konstytucji z uwagi na naruszenie wynikającej z niego zasady
poprawnej legislacji, w tym dostatecznej określoności przepisów prawa poprzez
brak wyodrębnienia i jednoznacznego określenia szkolenia realizowanego na
podstawie art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze, w § 1 ust. 2 lit. f, jak również
ze względu na niezgodne z tym przepisem używanie terminu „praktyka” w § 2 ust. 3
lit. c oraz w § 17 Regulaminu, a także wewnętrzną sprzeczność ust. 2 tego przepisu
Regulaminu i niejasną redakcję związaną z odniesieniem się w jego treści do trzech
przepisów prawa.
Naczelna Rada Adwokacka wniosła o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga jest uzasadniona tylko w tej części § 2 ust. 3 lit. c oraz § 17 ust. 2,
która jest sprzeczna z art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze. Przepisy te stanowią,
że: § 2 ust. 3 lit. c – realizacja celu aplikacji adwokackiej odbywa się poprzez –
3
między innymi – odbycie praktyki w sądzie, prokuraturze, kancelarii notarialnej lub
innej instytucji publicznej, w tym szkoleń organizowanych w trybie art. 76 ust. 1a
Prawa o adwokaturze; § 17 ust. 2 – w okresie aplikacji, ponad obowiązkową
praktykę ujętą w ust. 1 (chodzi tu o praktykę wynikającą z porozumienia zawartego
w trybie art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze – przyp. SN), okręgowa rada
adwokacka może skierować aplikanta na praktykę do innych organów niż
wymienione w art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze, o których mowa w § 2 ust. 3 lit.
c na mocy porozumień zawartych z nimi przez okręgowe rady adwokackie, o ile
takie są zawarte. Natomiast będący wzorcem do stwierdzenia sprzeczności z
prawem tych przepisów art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze stanowi, że aplikanci
odbywają w trakcie pierwszego roku aplikacji szkolenie z zakresu działania
sądownictwa powszechnego i prokuratury. Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej
zawiera co roku z Dyrektorem Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów
Powszechnych i Prokuratury, porozumienie w sprawie odbywania przez aplikantów
szkolenia z zakresu działania sądownictwa powszechnego i prokuratury, w którym
ustala się plan szkolenia mając na uwadze zarówno praktyczne, jak i teoretyczne
zapoznanie aplikantów ze sposobem funkcjonowania sądownictwa powszechnego i
prokuratury, sposób jego odbywania i czas trwania, a także wysokość
wynagrodzenia za przeprowadzone szkolenia.
Uchylone niniejszym wyrokiem przepisy Regulaminu, w części odnoszącej
się do prowadzenia szkoleń (praktyk) aplikantów w sądzie i prokuraturze przez
okręgowe rady adwokackie, stanowią powtórzenie regulacji poprzedniego
Regulaminu, który w tej części został uchylony przez Sąd Najwyższy wyrokiem z
dnia 8 kwietnia 2010 r., III ZS 6/09 (OSNP 2011 nr 21-22, poz. 287). Sąd
Najwyższy podziela wyrażony w tym wyroku pogląd, że szkolenie zorganizowane
na podstawie art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze jest wyłączną formą szkolenia
aplikantów adwokackich z zakresu działania sądownictwa powszechnego i
prokuratury. Okręgowe rady adwokackie nie mogą więc uzupełniać tego szkolenia
przez organizowanie dla aplikantów praktyk w sądach i prokuraturach.
Pozostałe zarzuty skargi są bezzasadne. Przepis § 1 ust. 2 lit. f Regulaminu
stanowi, że przez użyte w nim określenie „szkolenie” rozumie się zajęcia w formie
warsztatów, wykładów, ćwiczeń, wykładów stacjonarnych lub wyjazdowych, jak i
4
praktyki objęte programem aplikacji. Zarzut sprzeczności z prawem tego przepisu
należy rozpoznać łącznie z zarzutem odnoszącym się do § 17 Regulaminu. Ten
przepis w 8 ustępach szczegółowo reguluje organizację praktyk aplikantów
adwokackich w różnych instytucjach publicznych. Dotyczy to kancelarii notarialnych
oraz innych instytucji publicznych, z którymi okręgowa rada adwokacka zawarła
stosowne porozumienie lub które zostały wskazane przez aplikanta, który wraz z
wnioskiem o skierowanie go na praktykę przedstawi wystawioną przez daną
instytucję promesę przyjęcia go na praktykę. Główny zarzut Ministra
Sprawiedliwości związany jest z użyciem w tych przepisach (to jest w § 1 ust. 2 lit. f
oraz w § 17 Regulaminu) pojęcia „praktyka”. Skarżący twierdzi, że szkolenie
aplikantów dotyczące praktyki powinno odbywać się wyłącznie pod opieką patrona
– adwokata i tylko w ramach tych czynności, do których uprawnieni są adwokaci, do
czego wystarczające umiejętności aplikant uzyskuje w trakcie szkolenia
prowadzonego na podstawie art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze. Odmienne
uregulowanie stanowi zaś przekroczenie kompetencji nadanej samorządowi
adwokackiemu, co narusza art. 58 ust. 12 lit. b Prawa o adwokaturze (przepis ten
zalicza do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej uchwalenie regulaminów
dotyczących zasad odbywania aplikacji adwokackiej). Te twierdzenia skarżącego
nie mają uzasadnienia w Prawie o adwokaturze i są jedynie wyrazem jego
przekonań co do najlepszego sposobu szkolenia aplikantów adwokackich. Wbrew
jego poglądowi nie mają one oparcia w art. 76 ust. 1a Prawa o adwokaturze, który
reguluje wyłącznie szkolenie w zakresie działalności sądów i prokuratur i nie można
z tego wnosić o niedopuszczalności prowadzenia przez organy adwokatury innego
szkolenia o charakterze praktycznym. W tym zakresie samorząd adwokacki działa
w granicach swobody wyznaczonej przez art. 17 ust. 1 Konstytucji. Wydane na
podstawie tego przepisu Prawo o adwokaturze przewiduje nadzór państwa nad tym
samorządem tylko w zakresie zgodności z prawem jego uchwał, a nie z punktu
widzenia celowości (art. 14 ust. 1).
Naczelna Rada Adwokacka trafnie podniosła w odpowiedzi na skargę, że
zaskarżona uchwała nie narusza zasad prawidłowej legislacji, wynikających z art. 2
Konstytucji. Przepisy regulaminu są sformułowane jasno i komunikatywnie.
Powołany wyżej § 17 ust. 2 odsyła wprawdzie do trzech innych przepisów, ale
5
niezastosowanie tego odwołania prowadziłoby do nadmiernego rozbudowania tej
jednostki redakcyjnej Regulaminu. Nadto, przepisy mają być komunikatywne dla ich
adresatów, którymi w tym przypadku są osoby o wykształceniu prawniczym. Użycie
w § 17 ust. 1 Regulaminu określenia „szkolenie” zamiast zastosowanego wyrazu
„praktyka” (w odniesieniu do szkolenia prowadzonego na podstawie art. 76 ust. 1a
Prawa o adwokaturze) byłoby bardziej poprawne, jednakże nie jest to wada
uzasadniająca ingerencję Sądu Najwyższego. Oba określenia są bliskoznaczne, a
nadto w § 1 ust. 2 lit. f Regulaminu praktyka jest wymieniona jako jedna z form
szkolenia.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 14 ust. 2
Prawa o adwokaturze.