Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 437/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania B. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o świadczenie przedemerytalne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 31 sierpnia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie B. O.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 lutego 2011 r.
2
odmawiającej wnioskodawczyni prawa do świadczenia przedemerytalnego.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia.
Z dniem 31 maja 2010 r. uległa rozwiązaniu umowa o pracę z
wnioskodawczynią z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm., powoływanej dalej jako
ustawa o promocji zatrudnienia). Na tę datę wnioskodawczyni udowodniła 35 lat, 7
miesięcy i 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz ukończyła 55 rok
życia. Po rozwiązaniu umowy o pracę, w okresie od 1 do 30 czerwca 2010 r.
wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia
działalności pozarolniczej i dopiero po tym okresie uzyskała status osoby
bezrobotnej, przez okres co najmniej 6 miesięcy pobierała zasiłek dla
bezrobotnych, w trakcie którego nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny
przyjęcia propozycji zatrudnienia oraz w terminie złożyła wniosek o świadczenie
przedemerytalne.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że
wnioskodawczyni nie spełnia warunków do dochodzonego świadczenia
określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o
świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. Nr 120, poz. 1252 ze zm.). Przesłanki
określone w tych przepisach muszą być spełnione bezpośrednio po sobie, zatem
wnioskodawczyni, jako że bezpośrednio przed uzyskaniem statusu osoby
bezrobotnej nie podlegała pracowniczym ubezpieczeniom społecznym, nie
przysługuje prawo do świadczenia przedemerytalnego.
Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2011 r. Sąd Apelacyjny zmienił powyższy wyrok
oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni
prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 14 stycznia 2011 r.
Sąd drugiej instancji wskazał, że podstawę przyznania wnioskodawczyni
świadczenia przedemerytalnego - z uwagi na udowodniony na dzień rozwiązania
stosunku pracy staż ubezpieczeniowy wynoszący ponad 35 lat - stanowi art. 2 ust.
1 pkt 5 i ust. 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, a nie jej art. 2 ust. 1 pkt
2 i ust. 3, jak błędnie przyjął Sąd Okręgowy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 tej ustawy
prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia
3
rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia, w którym była
zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do
emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn. Z kolei
art. 2 ust. 3 ustawy stanowi, że świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie
określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla
bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta
spełnia łącznie określone w tym przepisie warunki.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, przepisy ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych nie wprowadzają warunku pozostawania w stosunku pracy
bezpośrednio przed nabyciem statusu osoby bezrobotnej. Zatem należy przyjąć, że
prowadzenie pozarolniczej działalności po rozwiązaniu umowy o pracę nie
powoduje, iż osoba taka nie spełnia przesłanek do przyznania prawa do
świadczenia przedemerytalnego. W konsekwencji Sąd drugiej instancji uznał, ze
wnioskodawczyni spełnia przesłanki do przyznania prawa do świadczenia
przedemerytalnego określone w art. 2 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 3 w związku z art. 2 ust .1 pkt 5
ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, poprzez jego niewłaściwe
zastosowanie polegające na przyznaniu wnioskodawczyni świadczenia
przedemerytalnego w sytuacji, gdy status osoby bezrobotnej uzyskała ona w
związku ze zlikwidowaniem działalności gospodarczej, a nie bezpośrednio po
rozwiązaniu z nią stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i oddalenie apelacji wnioskodawczyni oraz orzeczenie obowiązku
zwrotu nadpłaconego na jej rzecz świadczenia przedemerytalnego, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że z art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o
świadczeniach przedemerytalnych wynika, iż warunki do przyznania świadczenia
przedemerytalnego powinny następować po sobie bezpośrednio i dopiero ich
4
łączne spełnienie daje prawo do tego świadczenia. Skoro sytuacja osób
prowadzących pozarolniczą działalność została wprost uregulowana w art. 2 ust. 1
pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, to trudno przyjąć, że jej przepisy
nie wprowadzają w art. 2 ust. 1 pkt 5 warunku pozostawania w stosunku pracy
bezpośrednio przed nabyciem statusu osoby bezrobotnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest usprawiedliwiona.
Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych,
prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia
rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu
przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres
nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniającego do emerytury, wynoszący
co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn. W myśl art. 2 ust. 3 tej ustawy,
świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co
najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie
o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki: nadal
jest zarejestrowana jako bezrobotna (pkt 1), w okresie pobierania zasiłku dla
bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji
odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o
promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót
publicznych (pkt 2), złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w
terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy
dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla
bezrobotnych (pkt 3). Zgodnie z art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy do okresu 6 miesięcy
pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ust. 3, wlicza się okresy
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji
zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót
publicznych podjętego w tym okresie.
Przytoczone przepisy mają jasne brzmienie i w ich świetle nie może być
uznane za trafne stanowisko Sądu drugiej instancji, że nie wprowadzają one
5
warunku pozostawania w stosunku pracy bezpośrednio przed nabyciem statusu
osoby bezrobotnej. Należy mieć na uwadze, że celem świadczenia
przedemerytalnego, jako jednego ze środków zapobiegania bezrobociu, jest pomoc
osobom, które w określonych okolicznościach utraciły zatrudnienie lub inne źródło
utrzymania i - ze względu na wiek oraz odpowiednio długi staż ubezpieczeniowy - z
jednej strony nie mają szans na kontynuowanie aktywności zawodowej na rynku
pracy, a z drugiej strony w niedługim czasie będą mogły ubiegać się o emeryturę.
Dla realizacji tego celu przepisy ustawy o świadczeniach przedemerytalnych
ustanawiają wprost obowiązek spełnienia szeregu następujących po sobie
warunków uprawniających do świadczenia przedemerytalnego. W pierwszym
rzędzie osoba ubiegająca się o to świadczenie musi spełnić wymagania określone,
między innymi, w art. 2 ust. 1 pkt 5, a mianowicie, po pierwsze - rozwiązania z nią
stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, po drugie - zatrudnienia w
tym zakładzie przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy i po trzecie - osiągnięcia
najpóźniej do dnia rozwiązania tego stosunku pracy wymaganego stażu
ubezpieczeniowego wynoszącego w przypadku kobiet 35 lat. Jednakże osoba,
która spełnia warunki ustanowione w art. 2 ust. 1 pkt 5 nie nabywa prawa do
świadczenia przedemerytalnego bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy, ale -
stosownie do art. 2 ust. 3 ustawy, który jednoznacznie odnosi się do osoby
określonej w ust. 1 (tu: w jego pkt 5) - dopiero po upływie co najmniej 6-
miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych i tylko wówczas, gdy
spełnia kolejne warunki wymienione w tym przepisie. Z ustanowionego w art. 2 ust.
3 pkt 1 wymagania bycia „nadal” bezrobotnym przez osobę, o której stanowi art. 2
ust. 1 pkt 5, wynika, że w pierwszym z wymienionych przepisów chodzi o 6-
miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych związany z nabyciem statusu
osoby bezrobotnej bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn
niedotyczących pracownika, a nie po późniejszym ustaniu zatrudnienia w
okolicznościach innych niż określone w art. 2 ust. 1 pkt 5 lub późniejszym
zaprzestaniu innej działalności zarobkowej. Z art. 2 ust. 3 pkt 2 ustawy wynika, że
taka osoba (określona w art. 2 ust. 1 pkt 5) nie traci prawa do zasiłku
przedemerytalnego jedynie w przypadku podjęcia w tym właśnie okresie pobierania
zasiłku dla bezrobotnych zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu
6
ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych
lub robót publicznych. Stosownie do art. 2 ust. 5 pkt 2 ustawy okresy te podlegają
wliczeniu do okresu 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym
stanowi art. 2 ust. 3. Zatem po pierwsze - niewątpliwie chodzi o zatrudnienie lub
inną pracę zarobkową podjęte w tym 6-miesięcznym okresie, a po drugie - w
rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia inną pracą zarobkową jest
wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych, w
tym umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie
członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub
spółdzielni usług rolniczych (art. 2 pkt 11), zaś zatrudnieniem - wykonywanie pracy
na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą
(art. 2 pkt 43).
Podsumowując, prowadzenie przez osobę określoną w art. 2 ust. 1 pkt 5
ustawy o świadczeniach przedemerytalnych pozarolniczej działalności po
rozwiązaniu stosunku pracy i nabycie przez nią statusu bezrobotnego dopiero po
zaprzestaniu prowadzenia tej działalności powoduje utratę prawa do świadczenia
przedemerytalnego, jeżeli nie zostaną spełnione warunki określone w art. 2 ust. 1
pkt 3 ustawy. Trafnie w tym zakresie skarżący podnosi, że wyłącznie w tym
ostatnim przepisie przewidziane zostało prawo do świadczenia przedemerytalnego
dla osoby, która bezpośrednio przed uzyskaniem statusu bezrobotnego prowadziła
pozarolniczą działalność.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 39815
§
1 zdanie pierwsze i odpowiednio stosowanego art. 108 § 2 k.p.c.