I CSK 541/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:09-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CSK 541/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. M. i P. M.
przeciwko K. B.-B. i P. B.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 czerwca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 23 maja 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powodów na rzecz
pozwanych kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie W. M. i P. M. w pozwie skierowanym przeciwko K. B.-B. i P. B.
domagali się uzgodnienia stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej … z
rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie z tej księgi wpisów dotyczących
nieistniejącego lokalu odrębnego w budynku przy ulicy S. 6 w W. oraz o
przywrócenie wpisów w księdze wieczystej … prowadzonej dla wspólnej
nieruchomości.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 20 grudnia 2010 r. oddalił powództwo,
a Sąd Okręgowy postanowieniem zaskarżonym skarga kasacyjną oddalił apelację
powodów od tego orzeczenia, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące
ustalenia i wnioski.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 2 sierpnia 1990 r., , zniósł
współwłasność nieruchomości położonej w W. przy ulicy S. 6, zabudowanej
budynkiem mieszkalnym, przez ustanowienie odrębnej własności lokali.
Wyodrębniony na parterze budynku lokal nr 1 o łącznej powierzchni użytkowej
94,93 m2
, został przyznany M. M., zaś lokal nr 2, usytuowany częściowo na
parterze oraz na piętrze, o łącznej powierzchni użytkowej 94 m2
przypadł W. M.
Postanowienie powyższe nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się.
W dniu 25 lipca 2007 r. Sąd Rejonowy na wniosek M. M., założył księgę
wieczystą … dla lokalu nr 1. Apelacja od tego wpisu wniesiona przez W. M. i P. M.,
oparta na zarzucie, że wyodrębnione lokale mieszkalne - z uwagi na niedokonanie
prac budowlanych określonych w opinii biegłego sądowego sporządzonej w
sprawie II Ns … - nie uzyskały waloru samodzielności, została oddalona. Obecnie
właścicielami lokalu nr 1 są K. B.-B. i P. B.
Oceniając tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że wpis
odrębnej własności lokalu miał charakter deklaratoryjny, tj. jedynie potwierdzający
istnienie prawa, a nie skutkujący jego powstanie. Odrębne lokale mieszkalne
powstały z chwilą uprawomocnienia się konstytutywnego postanowienia Sądu
z dnia 2 sierpnia 1990 r. Stan prawny ujawniony w obu księgach wieczystych
3
objętych wnioskiem jest zgodny z rzeczywistym stanem prawnym. W drodze
powództwa o usunięcie niezgodności między stanem prawnym ujawnionym
w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnych nie można skutecznie
kwestionować prawidłowości prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej
decyzji administracyjnej, niezależnie od tego, czy odrębny lokal mieszkalny został
oznaczony w księdze wieczystej na podstawie wypisu z kartoteki lokali.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., powodowie – w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego -
zarzucili naruszenie:
- art. XIX § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające
Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 ze zm.; dalej: „p.w.k.c.”) przez jego
niezastosowanie;
- art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
(tekst jedn.: Dz. U. z 2001 Nr 24, poz. 1361 ze zm.; dalej: „u.k.w.h.”) przez
błędną wykładnię;
- art. 10 u.k.w.h. w związku z art. 46 § 1 k.c. oraz art. 2 ust. 1, art. 2 ust. 2 i art.
11 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst. jedn.:
Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.; dalej: „u.w.l.”) przez ich
niezastosowanie;
- art. 7 u.w.l., względnie art. 7 w związku z art. 11 ust. 1 u.w.l. przez błędną
wykładnię.
Podstawę kasacyjną naruszenia przepisów postępowania skarżący wypełnili
zarzutami naruszenia § 29 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów
(Dz. U. Nr 102, poz. 1122) i art. 244 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 w związku z art. 391
§ 1 k.p.c.
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne, powodowie wnieśli
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
4
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwani wnieśli o jej oddalenie
i zasądzenie na ich rzecz od powodów kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy, oddalając apelację powodów, wyraził zapatrywanie,
że w przypadku ustanowienia odrębnej własności lokalu w drodze orzeczenia sądu
wpis tego prawa do księgi wieczystej ma charakter deklaratywny. Odwołał się przy
tym do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyrokach z dnia 7 kwietnia
1999 r., I CKN 1079/97 (OSNC 1999, nr 11, poz. 189) oraz z dnia 13 maja 2004 r.,
V CSK 492/03 (niepubl.). Trafnie jednak podnieśli skarżący, że pogląd ten nie jest
prezentowany w orzecznictwie jednolicie, czego wyrazem jest uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 152/07 (OSNC 2009, nr 2, poz. 24),
zgodnie z którą wpis odrębnej własności lokalu w księdze wieczystej, dokonany
na podstawie postanowienia sądu o zniesieniu współwłasności nieruchomości, ma
charakter konstytutywny. Na konstytutywny charakter analizowanego wpisu Sąd
Najwyższy wskazał również w uzasadnieniu uchwały z dnia 21 maja 2002 r.,
III CZP 29/02 (OSNC 2003, nr 6, poz. 76), a wcześniej - jeszcze pod rządem
przepisów art. 136-137 k.c. i art. XIX p.w.k.c., regulujących odrębną własność
lokalu, uchylonych z dniem 1 stycznia 1995 r. w związku z wejściem w życie ustawy
o własności lokali - w wyroku z dnia 26 stycznia 1981 r., III CRN 283/80 (OSNCP
1981, nr 10, poz. 195). Skład orzekający przychyla się do drugiego z wymienionych
poglądów.
Dostrzegając kontrowersje, jakie wywołuje charakter wpisu odrębnej
własności lokalu do księgi wieczystej, trzeba zauważyć, że dla oceny zasadności
skargi kasacyjnej zajęcie przez Sąd Okręgowy odmiennego stanowiska nie ma
rozstrzygającego znaczenia. U podstaw zaskarżonego wyroku legło bowiem
również zapatrywanie, iż powód, poważając zgodność wpisu określonego prawa
z rzeczywistym stanem prawnym, nie może skutecznie zakwestionować
prawidłowości orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej, na podstawie
których wpis został dokonany. Pogląd ten, trzeba uznać za trafny. Wbrew zarzutom
skarżących, nie jest on wynikiem błędnej wykładni art. 10 u.k.w.h.
5
Prawomocne postanowienie o zniesieniu współwłasności, stanowiące
podstawę wpisu (art. 31 u.k.w.h.) wiąże nie tylko sąd wieczystoksięgowy, ale
również sąd rozpoznający sprawę o usunięcie niezgodności stanu prawnego
ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wynika to
z art. 365 k.p.c., zgodnie z którym orzeczenia prawomocne wiążą nie tylko strony
i sąd który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy. Dopóki orzeczenie
sądowe stanowiące podstawę wpisu do księgi wieczystej nie zostanie wzruszone,
dopóty stan prawny ujawniony w księdze wieczystej na podstawie takiego
orzeczenia jest zgodny z rzeczywistym stanem prawnym (zob. wyrok Sądu
najwyższego z dnia 1 czerwca 2011 r., II CSK 574/10, niepubl.). Prawomocne
postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 2 sierpnia 1990 r., ustanawiającego
odrębną własność lokali nie mogło zatem zostać zignorowane przez Sąd drugiej
instancji. Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty, oparte na odmiennym
założeniu, nie mogły wywrzeć zamierzonego skutku.
Niewątpliwie skarżący mają rację podnosząc, że Sąd Okręgowy -
z naruszeniem art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. – nie przytoczył
podstawy prawnej zaskarżonego wyroku. Uchybienie to nie pozwala jednak uznać
zarzutu naruszenia tego przepisu za skuteczny, gdyż - z przyczyn wyżej
wskazanych - rozstrzygnięcie to odpowiada prawu.
Mając to na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji, rozstrzygając o kosztach postępowania kasacyjnego stosownie do
treści art. 98 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
jw
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. M. i P. M.
przeciwko K. B.-B. i P. B.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 czerwca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 23 maja 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powodów na rzecz
pozwanych kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie W. M. i P. M. w pozwie skierowanym przeciwko K. B.-B. i P. B.
domagali się uzgodnienia stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej … z
rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie z tej księgi wpisów dotyczących
nieistniejącego lokalu odrębnego w budynku przy ulicy S. 6 w W. oraz o
przywrócenie wpisów w księdze wieczystej … prowadzonej dla wspólnej
nieruchomości.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 20 grudnia 2010 r. oddalił powództwo,
a Sąd Okręgowy postanowieniem zaskarżonym skarga kasacyjną oddalił apelację
powodów od tego orzeczenia, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące
ustalenia i wnioski.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 2 sierpnia 1990 r., , zniósł
współwłasność nieruchomości położonej w W. przy ulicy S. 6, zabudowanej
budynkiem mieszkalnym, przez ustanowienie odrębnej własności lokali.
Wyodrębniony na parterze budynku lokal nr 1 o łącznej powierzchni użytkowej
94,93 m2
, został przyznany M. M., zaś lokal nr 2, usytuowany częściowo na
parterze oraz na piętrze, o łącznej powierzchni użytkowej 94 m2
przypadł W. M.
Postanowienie powyższe nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się.
W dniu 25 lipca 2007 r. Sąd Rejonowy na wniosek M. M., założył księgę
wieczystą … dla lokalu nr 1. Apelacja od tego wpisu wniesiona przez W. M. i P. M.,
oparta na zarzucie, że wyodrębnione lokale mieszkalne - z uwagi na niedokonanie
prac budowlanych określonych w opinii biegłego sądowego sporządzonej w
sprawie II Ns … - nie uzyskały waloru samodzielności, została oddalona. Obecnie
właścicielami lokalu nr 1 są K. B.-B. i P. B.
Oceniając tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że wpis
odrębnej własności lokalu miał charakter deklaratoryjny, tj. jedynie potwierdzający
istnienie prawa, a nie skutkujący jego powstanie. Odrębne lokale mieszkalne
powstały z chwilą uprawomocnienia się konstytutywnego postanowienia Sądu
z dnia 2 sierpnia 1990 r. Stan prawny ujawniony w obu księgach wieczystych
3
objętych wnioskiem jest zgodny z rzeczywistym stanem prawnym. W drodze
powództwa o usunięcie niezgodności między stanem prawnym ujawnionym
w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnych nie można skutecznie
kwestionować prawidłowości prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej
decyzji administracyjnej, niezależnie od tego, czy odrębny lokal mieszkalny został
oznaczony w księdze wieczystej na podstawie wypisu z kartoteki lokali.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., powodowie – w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego -
zarzucili naruszenie:
- art. XIX § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające
Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 ze zm.; dalej: „p.w.k.c.”) przez jego
niezastosowanie;
- art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
(tekst jedn.: Dz. U. z 2001 Nr 24, poz. 1361 ze zm.; dalej: „u.k.w.h.”) przez
błędną wykładnię;
- art. 10 u.k.w.h. w związku z art. 46 § 1 k.c. oraz art. 2 ust. 1, art. 2 ust. 2 i art.
11 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst. jedn.:
Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.; dalej: „u.w.l.”) przez ich
niezastosowanie;
- art. 7 u.w.l., względnie art. 7 w związku z art. 11 ust. 1 u.w.l. przez błędną
wykładnię.
Podstawę kasacyjną naruszenia przepisów postępowania skarżący wypełnili
zarzutami naruszenia § 29 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów
(Dz. U. Nr 102, poz. 1122) i art. 244 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 w związku z art. 391
§ 1 k.p.c.
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne, powodowie wnieśli
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
4
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwani wnieśli o jej oddalenie
i zasądzenie na ich rzecz od powodów kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy, oddalając apelację powodów, wyraził zapatrywanie,
że w przypadku ustanowienia odrębnej własności lokalu w drodze orzeczenia sądu
wpis tego prawa do księgi wieczystej ma charakter deklaratywny. Odwołał się przy
tym do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyrokach z dnia 7 kwietnia
1999 r., I CKN 1079/97 (OSNC 1999, nr 11, poz. 189) oraz z dnia 13 maja 2004 r.,
V CSK 492/03 (niepubl.). Trafnie jednak podnieśli skarżący, że pogląd ten nie jest
prezentowany w orzecznictwie jednolicie, czego wyrazem jest uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 152/07 (OSNC 2009, nr 2, poz. 24),
zgodnie z którą wpis odrębnej własności lokalu w księdze wieczystej, dokonany
na podstawie postanowienia sądu o zniesieniu współwłasności nieruchomości, ma
charakter konstytutywny. Na konstytutywny charakter analizowanego wpisu Sąd
Najwyższy wskazał również w uzasadnieniu uchwały z dnia 21 maja 2002 r.,
III CZP 29/02 (OSNC 2003, nr 6, poz. 76), a wcześniej - jeszcze pod rządem
przepisów art. 136-137 k.c. i art. XIX p.w.k.c., regulujących odrębną własność
lokalu, uchylonych z dniem 1 stycznia 1995 r. w związku z wejściem w życie ustawy
o własności lokali - w wyroku z dnia 26 stycznia 1981 r., III CRN 283/80 (OSNCP
1981, nr 10, poz. 195). Skład orzekający przychyla się do drugiego z wymienionych
poglądów.
Dostrzegając kontrowersje, jakie wywołuje charakter wpisu odrębnej
własności lokalu do księgi wieczystej, trzeba zauważyć, że dla oceny zasadności
skargi kasacyjnej zajęcie przez Sąd Okręgowy odmiennego stanowiska nie ma
rozstrzygającego znaczenia. U podstaw zaskarżonego wyroku legło bowiem
również zapatrywanie, iż powód, poważając zgodność wpisu określonego prawa
z rzeczywistym stanem prawnym, nie może skutecznie zakwestionować
prawidłowości orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej, na podstawie
których wpis został dokonany. Pogląd ten, trzeba uznać za trafny. Wbrew zarzutom
skarżących, nie jest on wynikiem błędnej wykładni art. 10 u.k.w.h.
5
Prawomocne postanowienie o zniesieniu współwłasności, stanowiące
podstawę wpisu (art. 31 u.k.w.h.) wiąże nie tylko sąd wieczystoksięgowy, ale
również sąd rozpoznający sprawę o usunięcie niezgodności stanu prawnego
ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wynika to
z art. 365 k.p.c., zgodnie z którym orzeczenia prawomocne wiążą nie tylko strony
i sąd który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy. Dopóki orzeczenie
sądowe stanowiące podstawę wpisu do księgi wieczystej nie zostanie wzruszone,
dopóty stan prawny ujawniony w księdze wieczystej na podstawie takiego
orzeczenia jest zgodny z rzeczywistym stanem prawnym (zob. wyrok Sądu
najwyższego z dnia 1 czerwca 2011 r., II CSK 574/10, niepubl.). Prawomocne
postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 2 sierpnia 1990 r., ustanawiającego
odrębną własność lokali nie mogło zatem zostać zignorowane przez Sąd drugiej
instancji. Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty, oparte na odmiennym
założeniu, nie mogły wywrzeć zamierzonego skutku.
Niewątpliwie skarżący mają rację podnosząc, że Sąd Okręgowy -
z naruszeniem art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. – nie przytoczył
podstawy prawnej zaskarżonego wyroku. Uchybienie to nie pozwala jednak uznać
zarzutu naruszenia tego przepisu za skuteczny, gdyż - z przyczyn wyżej
wskazanych - rozstrzygnięcie to odpowiada prawu.
Mając to na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji, rozstrzygając o kosztach postępowania kasacyjnego stosownie do
treści art. 98 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
jw