Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 75/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa M. G. i W. G.
przeciwko G. N. i Z. N.
o nakazanie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 5 lipca 2012 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 13 stycznia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną;
zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powodów kwotę
2.700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 6 stycznia 2010 r. Sąd Rejonowy w uwzględnieniu
powództwa M. i W. małżonków G. nakazał solidarnie pozwanym G. N. i Z. N.
dokonanie na rzecz powodów wymiany samochodu osobowego marki RENAULT
MEGANE II CE16 r. produkcji 2003 r. o danych identyfikacyjnych opisanych w
wyroku na nowy i wolny od wad samochód osobowy tej samej marki o określonych
danych technicznych, z obowiązkiem poniesienia przez pozwanych solidarnie
kosztów rejestracji nowego pojazdu na rzecz powodów oraz zasądził na ich rzecz
kwotę 122 zł tytułem zwrotu kosztów odholowania samochodu do dealera.
Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym.
W dniu 26 sierpnia 2003 r. powodowie zawarli z pozwanymi, prowadzącymi
indywidualną działalność gospodarczą pod firmą AUTO N. G.Z N. z siedzibą w K.,
umowę sprzedaży fabrycznie nowego samochodu osobowego marki RENAULT
MEGANE II CE za cenę 61.850 zł, która została przez nich zapłacona w całości.
Samochód nabyli do majątku wspólnego do celów nie związanych z działalnością
zawodową czy gospodarczą. W związku z ujawniającymi się wadami i usterkami,
które powodowe sukcesywnie zgłaszali pozwanym, przedmiotowy samochód był w
okresie do 15 lutego 2005 r. naprawiany w sumie dziewiętnaście razy. W oparciu o
analizę stwierdzonych wad i usterek, w tym niektórych powtarzających się
wielokrotnie, przebiegu wykonanych napraw i ich skuteczności Sąd Rejonowy
uznał, że przedmiotowy samochód w chwili sprzedaży nie odpowiadał
postanowieniom umowy, z uwagi na chropowatość lakieru, nieustaloną usterkę
układu elektronicznej diagnostyki parametrów pracy silnika, złe zamontowanie
sprężyny zawieszenia, złe spasowanie elementów karoserii, wadliwą pompę
paliwową, wadliwy zbiornik paliwa, wadliwe działanie drzwi kierowcy, wadliwe
działanie czujnika spalania stukowego, katalizatora, czujnika GMP, czujnika cieczy
chłodzącej, akumulatora. Stwierdzone trudności w eksploatacji samochodu,
polegające w szczególności na niemożności jego uruchomienia, były wynikiem
niezdiagnozowanej i nieusuniętej wady w elektronicznym układzie sterowania i
zasilania silnika. Mimo napraw nie została doprowadzona do stanu zgodnego z
3
umową powłoka lakiernicza samochodu. Powodowie wezwali pozwanych pismem
z dnia 18 lutego 2005 r., doręczonym adresatom w dniu 21 lutego 2005 r., do
dokonania wymiany samochodu na nowy. Pozwani pismem z dnia 10 marca 2005
r. poinformowali powodów, że nie uznają ich roszczeń.
W ocenie prawnej przytoczonych ustaleń, opartej na przepisach ustawy
z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz
o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176 - dalej jako u.sp.k.) Sąd
Rejonowy przyjął, że w sytuacji gdy zgłoszenie przez pozwanych trudności
z uruchomianiem samochodu nastąpiło po raz pierwszy przed upływem sześciu
miesięcy od jego sprzedaży i wydania kupującym, to istnieje domniemanie
ustawowe (art. 4 ust.1 u.sp.k.), że niezgodność ta istniała już w dacie sprzedaży.
Uznał, że powodowie dotrzymali dwumiesięcznego terminu określonego w art. 9
ust. 1 u.sp.k. do zachowania uprawnień z art. 8 u.sp.k., a fakt nieustosunkowania
się przez pozwanych do żądania wymiany samochodu w terminie 14 dni ocenił na
podstawie art. 8 ust. 3 u.sp.k. jako równoznaczny z uznaniem tego żądania.
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanych
od wyroku Sądu Rejonowego, podzielając ustalenia faktyczne, na których został on
oparty, a dodatkowo w związku z podniesionymi w apelacji zarzutami procesowymi,
poczynił własne, zgodne z nimi ustalenia na podstawie dowodów zgromadzonych w
pierwszej instancji oraz przeprowadzonych w postępowaniu apelacyjnym dowodów
z dokumentów. Sąd Okręgowy zaakceptował ocenę Sądu pierwszej instancji co do
skutków prawnych nieudzielenia powodom odpowiedzi na żądanie wymiany
samochodu w ustawowym terminie 14 dni. W zakresie wykładni art. 8 ust. 1 u.sp.k.
przyjął zgodnie z poglądem apelujących, którzy zarzucali w apelacji jego
naruszenie, że dokonany przez kupującego wybór jednego spośród wymienionych
w nim uprawnienia kształtującego ma charakter definitywny i nie może by
zmieniony bez zgody sprzedającego. Uznał jednak, że uprawienie to dotyczy
każdej stwierdzonej wady, nie zaś przedmiotu sprzedaży w ogólności. Oznacza to,
że powodowie w ramach kolejnych, ujawniających się niezgodności z umową
nabytego od pozwanych samochodu mieli prawo co do każdej wady wybrać jedno z
przysługujących im uprawnień. Takie prawo powstało także w związku z
ujawnieniem się wady silnika w dniu 15 lutego 2004 r.
4
W skardze kasacyjnej pozwanych opartej na podstawie naruszenia prawa
materialnego skarżący zarzucili naruszenie:
1) art. 8 ust. 3 u sp. k. przez błędną wykładnię i przyjęcie, że uznanie reklamacji
w warunkach tego przepisu oznacza uznanie roszczenia w aspekcie
procesowym i procesową zgodę na wymianę samochodu, podczas gdy
wobec podjęcia przez pozwanych obrony w procesie opartej na zarzucie nie
istnienia długu prowadziło ono jedynie do przeniesienia na pozwanych
ciężaru dowodu;
2) art. 8 ust. 1 i art. 8 ust. 4 ustawy przez przyjęcie, że powodowie mimo
pierwotnego wyboru roszczenia alternatywnego w postaci naprawy
samochodu, w sytuacji bezskuteczności naprawy mogli dokonać wyboru
innego alternatywnego roszczenia.
Wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
przez uwzględnienie apelacji i oddalenie powództwa lub uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafnie podnoszą skarżący, że jak wynika to z dokonanych przez Sąd
Okręgowy ustaleń, niezgodność przedmiotowego samochodu z umową sprzedaży,
polegająca m.in. na wadliwości silnika, istniejąca – zgodnie z oceną Sądu -
w chwili wydania samochodu kupującym, była już wcześniej podstawą do
zgłoszenia przez nich żądania doprowadzenia samochodu do stanu zgodnego
z umową przez dokonanie niezbędnej do jej usunięcia naprawy, a po tym jak nie
przyniosła ona oczekiwanego rezultatu, stała się podstawą wystąpienia przez
powodów z obecnym, kolejnym w sekwencji uprawnień przewidzianych w art. 8 ust.
1 u.sp.k. żądaniem wymiany samochodu. W tym zakresie mamy więc do czynienia
z ta samą wadą tj. niezgodnością samochodu z umową w rozumieniu tego
przepisu. W tym zaś stanie rzeczy - zdaniem skarżących - Sąd Okręgowy, który
prawidłowo wyłożył przepis art. 8 ust. 1 u.sp.k przyjmując, że oparty na nim wybór
sposobu doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez kupującego ma
charakter definitywny i ostatecznie kształtuje stosunek prawny między stronami,
źle zastosował ten przepis, a w konsekwencji uwzględnił pozbawione podstawy
5
prawnej powództwo. Wystąpienie przez powodów z żądaniem naprawy samochodu
wykluczyło bowiem możliwość dochodzenia przez nich następnie jego wymiany
z powodu tej samej jego niezgodności z umową sprzedaży.
Stanowiska tego, które oparte jest na błędnej wykładni art. ust. 8 ust. 1
u.sp.k, nie można podzielić.
Ustawa o sprzedaży konsumenckiej przewiduje dla kupującego na wypadek
stwierdzenia niezgodności z towarem cztery uprawnienia w stosunku do
sprzedawcy, ograniczając jednak możliwą kolejność ich wyboru przez kupującego.
Kupujący może w razie niezgodności towaru z umową skorzystać w pierwszej
kolejności z uprawnień zawartych w pierwszej sekwencji (art. 8 ust. 1 u.sp.k) tj.
żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę
albo wymianę na nowy (art. 8 ust. 1 u.sp.k), a dopiero w dalszej kolejności, jeżeli
spełnione są określone przesłanki, żądać przewidzianego w drugiej sekwencji
(art. 8 ust. 4 u.sp.k), obniżenia ceny albo odstąpić od umowy.
Występująca w piśmiennictwie rozbieżność poglądów odnośnie do
charakteru wyboru uprawienia do żądania wymiany lub naprawy towaru w ramach
pierwszej sekwencji objętej art. 8 ust. 1 u.sp.k jest wynikiem różnej kwalifikacji tych
uprawnień jako uprawnień kształtujących lub roszczeń. Kwestia charakteru
prawnego tych uprawnień, sporna także na gruncie instytucji rękojmi za wady
towaru, została rozstrzygnięta w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży
konsumenckiej, na użytek uregulowanych w niej stosunków prawnych na rzecz
stanowiska, że mają one postać roszczeń i jako takie podlegają przedawnieniu
(art. 10 ust. 2 u.sp.k). W konsekwencji tego, związanie dokonanym wyborem
uprawnienia następuje dopiero w momencie zadośćuczynienia roszczeniu
konsumenta przez sprzedawcę. Wystąpienie z jednym roszczeniem nie skutkuje
więc wyłączenia możliwości wykonania uprawienia alternatywnego. W razie
niezrealizowania przez sprzedawcę żądania naprawienia towaru kupujący może na
podstawie art. 8 ust. 1 u.sp.k. wystąpić z żądaniem jego wymiany na nowy.
Skarga jest nieuzasadniona także w zakresie drugiego z podniesionych
w niej zarzutów.
6
Zgodnie z art. 8 ust. 3 u.sp.k. jeżeli sprzedawca, który otrzymał od
kupującego żądanie określone w jego ust. 1 nie ustosunkował się do tego żądania
w terminie 14 dni uważa się, że uznał je za uzasadnione. Brak odpowiedzi na
zgłoszone przez kupującego żądanie stwarza fikcję jego uznania i tak jak przy
uznaniu roszczenia oznacza przyznanie przez sprzedającego okoliczności
niezgodności towaru z ustawą oraz zgodę co do treści żądania, a więc sposobu
doprowadzenia do zgodności towaru z umową, jeżeli został on przez uprawnionego
określony w treści żądania. Po bezskutecznym upływie terminu określonego w art.
8 ust. 3 u.sp.k sprzedający, który nie udzielił w ustawowym terminie odpowiedzi na
żądanie naprawy albo wymiany towaru, nie może w procesie skutecznie
kwestionować swojej odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową, może
natomiast podnosić zarzut niemożności świadczenia Jeżeli natomiast do uznania
w warunkach określonych w art. 8 ust. 3 u.sp.k dochodzi w sytuacji stwierdzenia
niezgodności towaru z umową po upływie sześciu miesięcy od wydania towaru,
a więc gdy nie działa wynikające w art. 4 ust. 1 u.sp.k domniemanie istnienia
niezgodności towaru z umową w chwili wydania, sprzedający może także dowodzić,
że w chwili wydania towar był on zgodny z umową.
Przyjęte rozumienie znaczenia i celu unormowania przyjętego w art. 8 ust.
3 u.sp.k, odpowiada ogólnym celom ustawy, mającej zgodnie ze wskazaniami
wynikającymi z Dyrektywy 1999/44 z dnia 25 maja 1994 r. o niektórych aspektach
sprzedaży towarów konsumenckich i związanych z tym gwarancji (Dz.U. UE L.
1999, Nr 171, poz. 12.), którą inkorporuje, zapewnić wysoki poziom ochrony
konsumentów, rzeczywistą i efektowną realizację ich praw i wzmocnić zaufanie
konsumenta.
Względy te sprzeciwiają się zarazem przyjęciu wyrażanego w piśmiennictwie
odmiennego zapatrywania, na które powołują się skarżący podnosząc, że skutkiem
uznania roszczenia, do którego dochodzi w następstwie bezczynności
sprzedającego w warunkach określonych wart. 8 ust. 3 u.sp.k, jest tylko przerwanie
biegu przedawnia, nie ma ono natomiast wpływu na obronę sprzedającego, który
mimo to może wykazywać nieistnienie długu. Pogląd ten, nie ma umocowania
w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, której przepisy
dotyczące przedawnienia nie zawierają takiego unormowania.
7
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art.
39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1
i 3 w zw. z art. 99, art.391 § 1 i art. 39821
k.p.c.