Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 5/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Jerzy Kwaśniewski
Protokolant Halina Kurek
w sprawie ze skargi Ministra Zdrowia
na uchwałę Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych z dnia 13 stycznia 2012 r.,
Nr 45/ III / 2012 w sprawie przyjęcia Regulaminu zakresu i zasad działania
wizytatorów Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych, w części dotyczącej § 11
pkt 5, § 13 ust. 3 i 4, § 15 ust. 2 oraz § 23 ust. 9 Regulaminu
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 13 lipca 2012 r.,
1. w zaskarżonym Regulaminie uchyla § 13 ust. 3 i 4 w części
zawierającej zwrot "pod rygorem odpowiedzialności
dyscyplinarnej" oraz § 15 ust. 2 pkt 1 w części dotyczącej
"zadań, struktury organizacyjnej oraz kierownictwa MLD, w
którym kontrolowany wykonuje czynności diagnostyki
laboratoryjnej" i pkt 2 w całości,
2. w pozostałej części utrzymuje zaskarżoną uchwałę w mocy.
2
Uzasadnienie
Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych (dalej jako Krajowa Rada), na
mocy § 1 uchwały nr 45/III/2012 z dnia 13 stycznia 2012 r. (dalej jako uchwała),
przyjęła regulamin zakresu i zasad działania wizytatorów Krajowej Rady
Diagnostów Laboratoryjnych (dalej jako regulamin).
Minister Zdrowia wniósł w dniu 7 maja 2012 r. skargę na uchwałę
zaskarżając ją w zakresie § 1 uchwały w związku z § 11 pkt 5, § 13 ust. 3 i 4; § 15
ust. 2 oraz § 23 ust. 9 regulaminu. Zaskarżonej uchwale Minister Zdrowia zarzucił
naruszenie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce
laboratoryjnej (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r., Nr 144, poz. 1529 ze zm., dalej jako
ustawa) poprzez uchwalenie § 11 ust. 5; § 15 ust. 2 oraz § 23 ust. 9 regulaminu,
które to przepisy wykraczają poza upoważnienie ustawowe i prowadzą do
przyznania wizytatorom Krajowej Rady zbyt szerokich uprawnień w zakresie
przeprowadzonego przez nich postepowania kontrolnego. Minister Zdrowia zarzucił
również zaskarżonej uchwale naruszenie art. 56 ust. 1 ustawy poprzez określenie w
§ 13 ust. 3 i 4 regulaminu, że kontrolowany oraz kierownik medycznego
laboratorium diagnostycznego mają obowiązek uczestniczyć w wizytacji
medycznego laboratorium diagnostycznego pod rygorem odpowiedzialności
dyscyplinarnej. Minister Zdrowia wniósł o uchylenie uchwały Krajowej Rady w
zaskarżonej części.
W odpowiedzi na skargę Ministra Zdrowia, Krajowa Rada wniosła o jej
oddalenie w całości.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga Ministra Zdrowia okazała się częściowo zasadna.
Za oczywiście bezzasadny należy uznać zarzut naruszenia przez § 11 pkt 5
regulaminu przepisu art. 13 ust. 1 ustawy. Zaskarżony przepis regulaminu stanowi
wyraźnie, że wizytator może sporządzać kopie i odpisy tylko takich zapisów i
dokumentów, które są niezbędne, a zatem absolutnie konieczne do
3
udokumentowania przebiegu postępowania kontrolnego i jego wyników. Zawarta w
§ 11 pkt 5 przesłanka niezbędności sprawia, że wizytator nie może żądać – wbrew
wywodom skargi Ministra Zdrowia – dowolnych dokumentów.
Bezpodstawny jest także zarzut naruszenia przez § 23 ust. 9 regulaminu
przepisów art. 13 ust. 1 i 2 ustawy. Zarzut ten Minister Zdrowia uzasadnia
naruszeniem prawa do prywatności poprzez brak obowiązku uzyskania zgody na
utrwalenie obrazu lub dźwięku, bądź obowiązku poinformowania wszystkich
uczestniczących w wizytacji o utrwalaniu obrazu lub dźwięku. Zgodnie z art. 13 ust.
1 ustawy wizytatorzy przeprowadzają kontrolę oraz dokonują oceny wykonywania
czynności diagnostyki laboratoryjnej. Przepis art. 13 ust. 2 ustawy określa z kolei
przykładowe i podstawowe uprawnienia wizytatorów, wymieniając wśród nich: 1)
wizytowanie pomieszczeń; 2) obserwowanie sposobu wykonywania czynności; 3)
żądanie informacji, wyjaśnień i udostępnienia dokumentacji medycznej; 4)
wydawanie zaleceń powizytacyjnych. Z kolei stosownie do art. 13 ust. 3 ustawy
wizytator ma obowiązek przedstawić kontrolowanemu diagnoście protokół z
wizytacji.
Przepis § 23 ust. 9 regulaminu przewiduje możliwość utrwalenia przebiegu i
wyników wizytacji za pomocą środków utrwalających obraz lub dźwięk. Efekt
takiego utrwalenia stanowi załącznik do protokołu. Utrwalenie nie zastępuje
protokołu, lecz go uzupełnia i pozwala zweryfikować zarówno samemu
kontrolowanemu, jak i podmiotom kontrolującym działalność wizytatora, zgodność
protokołu oraz ewentualnych zaleceń bądź stwierdzonych nieprawidłowości z
rzeczywistym stanem faktycznym. Niewątpliwie takie rozwiązanie służy rzetelnemu
przeprowadzeniu kontroli i zwiększa poziom ochrony praw kontrolowanego. Nie
sposób uznać, w kontekście obowiązku wynikającego z art. 13 ust. 3 i 4 ustawy, że
przepis § 23 ust. 9 regulaminu narusza art. 13 ust. 1 i 2 ustawy, skoro odnosi się do
zasad przeprowadzenia kontroli lub oceny przez wizytatorów. W uzasadnieniu
skargi Minister Zdrowia podnosi sprzeczność § 23 ust. 9 regulaminu z prawem do
prywatności. Nie powołał jednak żadnych przepisów w podstawach skargi, ani nie
przedstawił żadnego wywodu w tym zakresie. Przepis art. 13 ust. 1 i 2 ustawy nie
traktuje zaś o prawie do prywatności, a tylko ten przepis został powołany przez
4
Ministra Zdrowia w podstawach skargi. Zwalnia to Sąd Najwyższy z konieczności
szerszego merytorycznego ustosunkowania się do tego zarzutu.
Za zasadny Sąd Najwyższy uznał natomiast zarzut częściowej sprzeczności
§ 13 ust. 3 i 4 regulaminu z art. 56 ust. 1 ustawy. Te przepisy regulaminu
wprowadzają rygor odpowiedzialności dyscyplinarnej za nieuczestniczenie w
wizytacji przez kontrolowanego diagnostę (ust. 3) i przez kierownika laboratorium,
jeżeli jest on diagnostą laboratoryjnym (ust. 4). W pierwszej kolejności należy
zaznaczyć, że z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika jednoznacznie, iż w
granicach pieczy samorządu zawodowego nad należytym wykonywaniem zawodu
przez jego członków nie mieści się samoistne, bez wyraźnego upoważnienia
ustawowego, regulowanie przez samorząd zawodowy podstaw odpowiedzialności
dyscyplinarnej (wyrok z 16 września 2004 r., III ZS 1/04 OSNP 2005 nr 7, poz.
104). Tymczasem przepisy § 13 ust. 3 i 4 regulaminu stanowi samoistnie o uznaniu
za czyn zagrożony sankcjami dyscyplinarnymi wymienionych w obu ustępach
zachowań kontrolowanego diagnosty laboratoryjnego oraz kierownika laboratorium,
w którym kontrolowany wykonuje czynności diagnosty. Przepisy ustawy odnoszące
się do odpowiedzialności dyscyplinarnej diagnostów stanowią zaś jednoznacznie,
za jakie zachowania diagności taką odpowiedzialność ponoszą i nie przewidują
uprawnienia dla Krajowej Rady do poszerzenia zakresu odpowiedzialności
dyscyplinarnej. Przepis art. 56 ust. 1 ustawy stanowi, że podstawą
odpowiedzialności dyscyplinarnej diagnosty laboratoryjnego jest 1) zawinione,
nienależyte wykonywanie czynności diagnostyki laboratoryjnej; 2) czyn sprzeczny z
zasadami etyki zawodowej; 3) czyn sprzeczny z przepisami dotyczącymi
wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej. Ponadto, ustawa zastrzega
kompetencję do kształtowania zasad etyki zawodowej do właściwości Krajowego
Zjazdu Diagnostów Laboratoryjnych (art. 44 pkt 6 ustawy). Ustawa nie upoważnia
zatem Krajowej Rady do uszczegóławiania zachowań diagnostów laboratoryjnych
sprzecznych z zasadami etyki zawodowej. Wreszcie, Krajowa Rada wywodzi
uprawnienia do ukształtowania treści § 13 ust. 3 regulaminu z przepisu art. 13 ust.
2 pkt 2 ustawy, zgodnie z którym wizytator ma prawo obserwowania sposobu
wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej. Z uprawnienia wizytatora nie
wynika jednak żaden obowiązek po stronie kontrolowanego. Tym bardziej z
5
przepisu tego nie wynika obowiązek udziału w postępowaniu kontrolnym kierownika
laboratorium.
Zasadny okazał się także podniesiony w skardze Ministra Zdrowia zarzut
naruszenia przez § 15 ust. 2 regulaminu przepisów art. 13 ust. 1 i 2 ustawy.
Zaskarżony przepis pozwala żądać od kontrolowanego diagnosty laboratoryjnego
dokumentów lub informacji dotyczących: 1) adresu, nazwy, zadań, struktury
organizacyjnej oraz kierownictwa Medycznego Laboratorium Diagnostycznego, w
którym kontrolowany wykonuje czynności diagnostyki laboratoryjnej; 2) nazwy,
formy organizacyjno-prawnej, siedziby i adresu podmiotu prowadzącego
laboratorium oraz numeru wpisu w odpowiednim rejestrze. W ten sposób
kontrolowany diagnosta może zostać zobowiązany do przedstawienia
szczegółowych danych o podmiocie prowadzącym laboratorium, do których to
danych może nie mieć dostępu (struktura organizacyjna, zadania, kierownictwo).
Wymienione w § 15 ust. 2 regulaminu dane pokrywają się z danymi znajdującymi
się w dyspozycji Krajowej Rady. Wpis do prowadzonej przez Krajową Radę
ewidencji laboratoriów obejmuje bowiem nazwę laboratorium, jego siedzibę i adres
oraz nazwę, formę organizacyjno-prawną, siedzibę i adres podmiotu prowadzącego
laboratorium i numer w odpowiednim rejestrze lub ewidencji działalności
gospodarczej. Ponadto szereg danych, o których mowa w § 15 ust. 2 regulaminu
podlega wpisowi do księgi rejestrowej podmiotu leczniczego na podstawie § 5 i 6
rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie
szczegółowego zakresu danych objętych wpisem do rejestru podmiotów
wykonujących działalność leczniczą oraz szczegółowego trybu postępowania w
sprawach dokonywania wpisów, zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru
(Dz.U. Nr 221, poz. 1319), a zgodnie z art. 17 ustawy laboratorium można
prowadzić wyłącznie jako przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego lub jednostkę
organizacyjną przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego, instytutu badawczego albo
uczelni medycznej. Z kolei warunkiem rozpoczęcia działalności leczniczej przez
podmiot leczniczy jest uzyskanie wpisu do odpowiedniego rejestru (art. 103 w
związku z art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności
leczniczej, Dz.U. Nr 112, poz. 654 ze zm).
6
Zasadnicze znaczenie dla uznania zarzutu sprzeczności § 15 ust. 2
regulaminu z art. 13 ustawy ma jednak konstatacja, że przepis ten upoważnia
Krajową Radę jedynie do kontroli i oceny wykonywania przez diagnostę
laboratoryjnego „czynności diagnostyki laboratoryjnej”. Przepis ten nie upoważnia
Krajowej Rady do dokonywania kontroli samego laboratorium lub weryfikacji, w
ramach kontroli diagnosty laboratoryjnego, danych stanowiących podstawę wpisu
do ewidencji laboratoriów. Uzyskanie wszystkich danych, o których mowa w § 15
ust. 2 regulaminu nie jest zatem konieczne do wykonywania przez Krajową Radę
kompetencji, o której mowa w art. 13 ustawy. Do dokonania kontroli wystarczające
jest wskazanie nazwy i adresu laboratorium, w którym diagnosta wykonuje
czynności diagnostyki laboratoryjnej.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 41 ust. 1
ustawy o diagnostyce laboratoryjnej.