Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 73/12
POSTANOWIENIE
Dnia 26 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSA Andrzej Niedużak
w sprawie z powództwa A. Holdings Limited z siedzibą w Nikozji - Cypr
przeciwko K. Spółce Akcyjnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 26 lipca 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę w tym
zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w P., postanowieniem z 29 sierpnia 2011 r., odrzucił pozew.
Orzeczenie to zostało zaskarżone przez powódkę zażaleniem, w odpowiedzi na
które pozwana wniosła o jego oddalenie oraz zasądzenie od powódki na rzecz
pozwanej zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pismem z 4 października
2011 r., powódka cofnęła zażalenie. Sąd Apelacyjny, postanowieniem z 5 grudnia
2011 r., umorzył postępowanie zażaleniowe.
Pismem z 21 grudnia 2011 r., pozwana wniosła o uzupełnienie
postanowienia z 5 grudnia 2011 r. w przedmiocie kosztów postępowania
zażaleniowego. Postanowieniem z 23 stycznia 2012 r., Sąd Apelacyjny oddalił ten
wniosek. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdzono, że zgodnie z art. 391 § 2 w
zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w razie cofnięcia zażalenia sąd drugiej instancji umarza
postępowanie zażaleniowe i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Zgodnie
ze stosowanym odpowiednio do cofnięcia zażalenia art. 203 § 3 k.p.c., pozwany po
zawiadomieniu go o cofnięciu zażalenia, może w terminie dwutygodniowym złożyć
sądowi wniosek o przyznanie kosztów, czego pozwana w niniejszej sprawie nie
uczyniła. Wniosek o przyznanie kosztów postępowania zażaleniowego zawarty w
odpowiedzi na zażalenie dotyczy innej sytuacji procesowej i nie mógł być skuteczny
po cofnięciu przez powódkę zażalenia.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego z 23 stycznia 2012 r.
pozwana, podnosząc zarzut naruszenia art. 98 § 1 w zw. z art. 391 § 2, art. 397 § 2
i art. 203 § 3 k.p.c. oraz art. 98 § 1 w zw. z art. 203 § 3 i art. 391 § 1 k.p.c., wniosła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty procesu. Z kolei w myśl art. 108 § 1
k.p.c., sąd obowiązany jest rozstrzygnąć o kosztach postępowania w każdym
orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Wskutek cofnięcia zażalenia przez
powódkę Sąd Apelacyjny postanowieniem umorzył postępowanie. Powód cofający
3
zażalenie jest niewątpliwie stroną przegrywającą sprawę w postępowaniu
zażaleniowym, natomiast postanowienie o umorzeniu postępowania zażaleniowego
w przedmiocie odrzucenia pozwu jest orzeczeniem kończącym sprawę w instancji.
Oznacza to, że w postanowieniu o umorzeniu postępowania zażaleniowego
należało orzec o kosztach tego postępowania. Brak takiego rozstrzygnięcia jest
wadą procesową orzeczenia podlegającą uzupełnieniu w trybie art. 351 k.p.c. w zw.
z art. 361 k.p.c. Sąd może bowiem wniosek o zwrot kosztów uwzględnić albo
oddalić; nie może jednak odmówić w orzeczeniu kończącym postępowanie
rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 15 lutego 1967 r., II CZ 144/66, OSNC 1967, nr 7-8, poz. 144).
Orzekając o kosztach postępowania, sąd bierze pod uwagę wniosek strony
procesu o zwrot kosztów postępowania. W myśl art. 109 § 1 zd. 1 k.p.c., roszczenie
o zwrot kosztów wygasa, jeżeli strona reprezentowana przez profesjonalnego
pełnomocnika najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio
poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży sądowi spisu kosztów albo nie zgłosi
wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Przepis ten wskazuje na
termin, w jakim możliwe jest składanie wniosku o zwrot kosztów, przy czym nie
wymaga, aby wniosek taki został złożony już w pierwszym piśmie procesowym.
Przeciwnie, strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika może
zażądać zwrotu kosztów aż do zamknięcia rozprawy poprzedzającej bezpośrednio
wydanie orzeczenia. Cofnięcie pozwu jest jednostronną czynnością procesową
powoda, której następstwem jest umorzenie postępowania. Pozwany nie mając
wpływu na jej dokonanie, wielokroć nią zaskoczony, mógłby nie zdążyć skorzystać
z instytucji przewidzianej przez art. 109 § 1 zd. 1 k.p.c. Zapobiega temu art. 203 § 3
k.p.c., według którego pozwany po zawiadomieniu go o cofnięciu pozwu, może
w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Artykuł
203 § 3 k.p.c. harmonizuje i dopełnia art. 109 § 1 k.p.c., gwarantując pozwanemu
dostateczny czas na złożenie wniosku o zwrot kosztów, jeżeli ten nie uczynił tego
w trybie art. 109 § 1 zd. 1 k.p.c., a więc w szczególności w odpowiedzi na pozew.
Złożenie na podstawie art. 109 § 1 k.p.c. wniosku o zwrot kosztów postępowania
jest skuteczne zatem także wtedy, gdy postępowanie to kończy się jego
umorzeniem wskutek cofnięcia pozwu. Nie jest w takiej sytuacji wymagany
4
dodatkowy wniosek pozwanego o zwrot kosztów na podstawie art. 203 § 3 k.p.c.
Wskazany przepis ma zastosowanie właśnie w sytuacji, gdy pozwany nie złożył
uprzednio wniosku w trybie art. 109 § 1 k.p.c. Uwagi te, z uwagi na regulacje
zawarte w art. 391 § 2 oraz art. 397 § 2 k.p.c., mają odpowiednie zastosowanie
w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym, w tym zatem w niniejszej sprawie,
gdy doszło do cofnięcia zażalenia. W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia
5 marca 2010 r., IV CZ 7/10 (niepubl.) jednoznacznie stwierdzono, że „w wypadku
cofnięcia apelacji poza rozprawą postanowienie o umorzeniu postępowania
apelacyjnego, które jako postanowienie kończące postępowanie w sprawie
powinno zawierać orzeczenie o kosztach (art. 108 § 1 k.p.c.), nie może zostać
wydane przed upływem dwutygodniowego terminu do złożenia przez pozwanego
wniosku o przyznanie kosztów, liczonego od momentu, w którym pozwany
dowiedział się o cofnięciu apelacji, chyba że wniosek zostanie złożony wcześniej.
Wskazany termin należy uznać za wiążący także wówczas, gdy cofnięcie apelacji
zostało dokonane na rozprawie, a pozwany nie miał możliwości zgłoszenia
odpowiedniego wniosku”.
Ponieważ wydane przez Sąd Apelacyjny postanowienie o umorzeniu
postępowania zażaleniowego było orzeczeniem kończącym sprawę w rozumieniu
art. 108 § 1 k.p.c., to Sąd obowiązany był orzec w przedmiocie kosztów tego
postępowania. Orzekając o kosztach, sąd bierze pod uwagę wniosek złożony
w trakcie postępowania zażaleniowego na podstawie art. 109 § 1 k.p.c.
Bezprzedmiotowe było w takich okolicznościach oczekiwanie kolejnego wniosku
pozwanej o zwrot kosztów w trybie art. 203 § 3 w zw. z art. 391 § 2 i art. 397 § 2
k.p.c. Odmowa takiego rozstrzygnięcia z powołaniem się na konieczność złożenia
dodatkowego wniosku o zwrot kosztów naruszała więc powołane wyżej przepisy,
a także art. 98 § 1, 108 § 1 k.p.c. oraz 109 § 1 k.p.c.
Z tych względów rozstrzygnięto jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1
zd. 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w zw. z art. 391, art. 39821
i art.
3941
§ 3 k.p.c.
jw