Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 3/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa B. B.
przeciwko Szkole Podstawowej w C.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 sierpnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 1 sierpnia 2011 r.,
1) oddala skargę kasacyjną,
2) zasądza od powódki na rzecz pozwanej szkoły 120 zł (sto
dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 15 marca 2011 r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych – w sprawie z powództwa B. B. przeciwko Szkole
Podstawowej w C. o przywrócenie do pracy – oddalił powództwo. Podstawę
faktyczną wyroku Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia. Powódka
była zatrudniona w pozwanej szkole od 1 września 2003 r. na stanowisku
nauczycielki. Powódka nie cieszyła się dobrą opinią, wielokrotnie były na nią
składane skargi do dyrekcji szkoły przez rodziców uczniów, których uczyła. W
wyniku składanych skarg na powódkę przez rodziców Rada Rodziców w dniu 16
marca 2010 r. złożyła wniosek do dyrektora szkoły o sporządzenie oceny pracy
powódki. W dniu 8 czerwca 2010 r. powódce została wręczona karta oceny jej
pracy, jako nauczyciela z oceną negatywną, w karcie wskazano szereg uchybień
nauczycielki w ramach prowadzenia lekcji, kontaktów z uczniami i ich rodzicami,
sposobu oceniania uczniów, niebrania udziału w zebraniach rodziców itd. Od tej
oceny powódka wniosła w dniu 21 czerwca 2010 r. odwołanie do Kuratora Oświaty.
W dniu 30 czerwca 2010 r. – na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 5 i art. 23 ust. 2 pkt 5
ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674
ze zm.; dalej jako: „Karta Nauczyciela”) – w związku z uzyskaniem negatywnej
oceny pracy, jako nauczyciela z powódką, jako nauczycielem mianowanym została
rozwiązana umowa o pracę za 3-miesięcznym wypowiedzeniem. W dniu 15 lipca
2010 r. po posiedzeniu zespołu oceniającego przy Kuratorze Oświaty negatywna
ocena pracy powódki, jako nauczyciela została utrzymana. Na dzień 31 grudnia
2008 r. powódka miała 19 lat i 9 miesięcy stażu a w momencie wypowiedzenia
umowy o pracę miała 52 lata. Powódka mogłaby przejść na wcześniejszą
emeryturę w 2013 roku po ukończeniu 55 lat w związku z posiadaniem w dniu 31
grudnia 1998 r. 20-letniego stażu pracy w tym 15-letniego stażu pracy, jako
nauczyciel.
W podstawie prawnej wyroku Sąd Rejonowy powołał przepis art. 23 ust. 1
pkt 5 Karty Nauczyciela zgodnie z którym stosunek pracy z nauczycielem
zatrudnionym na podstawie mianowania ulega rozwiązaniu w razie uzyskania
negatywnej oceny pracy dokonanej w trybie i na zasadach określonych w artykule
6a Karty Nauczyciela. Z mocy prawa nastąpiło najpierw wypowiedzenie umowy o
3
pracę a następnie rozwiązanie umowy o pracę i w tym zakresie wypowiedzenie
umowy o pracę było zasadne.
Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie polegała ochronie określonej w
przepisie art. 39 k.p. Oceniając prawo powódki do emerytury nauczycielskiej
określonej w art. 88 Karty Nauczyciela Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie
spełniła przesłanek do nabycia prawa do tej emerytury, w szczególności nie
osiągnęła wymaganego okresu pracy na stanowisku nauczyciela do dnia 31
grudnia 2008 r.
Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie może być objęta ochroną określoną w
przepisie art. 39 k.p. Powołał się przy tym na uchwałę pełnego składu Izby pracy i
Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP
10/85 – OSNCP 1985/11/164 zgodnie z którą ochrona z art. 39 k.p. nie dotyczy
wypadku wcześniejszej emerytury. Stanowisko to potwierdza uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 12 maja 1976 r., I ZP 14/76 – OSNCP 1976/11/242 zgodnie, z
którą przewidziany w artykule 39 k.p. zakaz wypowiedzenia umowy o pracę
pracownikowi nie obowiązuje w okresie dwóch lat poprzedzających możliwość
wcześniejszego przejścia na emeryturę. Do nauczycieli odnosił się bezpośrednio
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1991 r., I PRN 3/91 – PiZS 1991/8/65).
Stanowisko takie jest prezentowane również w doktrynie (M. Gersdorf (w): M.
Gersforf. K. Rączka, J. Skoczyński Kodeks pracy – Komentarz pod red. Z. Salwy,
Warszawa 2005, s. 218).
Wyrok Sądu Rejonowego powódka zaskarżyła apelacją.
Wyrokiem z dnia 1 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.
Sąd drugiej instancji podzielił podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku
Sądu Rejonowego i przyjął ją za własną. Sąd drugiej instancji podzielił także
podstawę prawną zaskarżonego wyroku, w szczególności zaś jego stanowisko co
do tego, że powódka nie może być objęta ochroną przewidzianą w art. 39 k.p.
Sąd drugiej instancji, podobnie do ustaleń Sądu pierwszej instancji, uznał, że
powódka nie dysponowała odpowiednimi umiejętnościami i nie wywiązywała się z
obowiązków nauczyciela, co skutkowało negatywną oceną jej pracy. Powódka
odwołała się w przewidzianym ustawą trybie od tej oceny. Organ odwoławczy
4
podtrzymał ustalenie negatywnej oceny pracy nauczyciela. Powódka nie może
wykonywać zawodu nauczyciela skoro dwukrotnie została negatywnie oceniona
przez powołane do tego organy.
Wyrok Sądu Okręgowego powódka zaskarżyła skargą kasacyjną opierając
skargę na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
W ramach pierwszej podstawy (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzucono błędną
wykładnię art. 39 k.p. w związku z art. 32 ust. 1 i ust. 3, art. 184 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z § 4 ust. 1 pkt 1 i pkt 3 oraz
§ 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) przez przyjęcie, że powódka
nie korzysta ze szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy.
W ramach drugiej podstawy skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.)
zarzucono naruszenie art. 378 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. i art. 316 §1 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez zaniechanie rozpoznania sprawy w granicach
apelacji na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji oraz nieuwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy przy
przyjęciu, że kwestia prawidłowości i zasadności negatywnej oceny pracy
nauczyciela, utrzymanej w mocy na skutek odwołania, nie podlega badaniu w
postępowaniu przed Sądem Pracy, rozpoznającym odwołanie od rozwiązania
stosunku pracy.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji z pozostawieniem
temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu za postępowanie kasacyjne.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o oddalenie
skargi oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa
procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze kasacyjnej nie zarzuca się naruszenia przepisu art. 23 ust. 1 pkt 5
Karty Nauczyciela, na którego interpretacji i zastosowaniu opiera się podstawa
prawna zaskarżonego wyroku. Określenie zakresu materialnoprawnej podstawy
5
skargi kasacyjnej bez zarzucenia naruszenia art. 23 ust. 1 pkt 5 Karty Nauczyciela
ma istotne znaczenie, skoro – stosownie do art. 39813
§ 1 k.p.c. - Sąd Najwyższy
rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach jej podstaw, a z drugiej strony wykładnia
powyższego przepisu przyjęta w zaskarżonym wyroku opiera się na założeniu, że
przepis ten wyłącza zastosowanie art. 39 k.p. Niezależnie od powyższej uwagi co
do konstrukcji podstawy skargi kasacyjnej, bezzasadna jest skarga w odniesieniu
do wykładni art. 39 k.p.
Art. 39 k.p., expressiv verbis stanowi, że pracodawca nie może
wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata
do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu
uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Wynikający z
powyższego kodeksowego uregulowania zakaz wypowiedzenia umowy o pracę,
odnosi się do stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę, nie
dotyczy natomiast wypowiadania stosunków pracy opartych na innych niż umowa o
pracę podstawach. Art. 39 k.p. nie ma zakresu wykraczającego poza umowę o
pracę i dlatego w przepisie tym bezpodstawnie skarżący upatruje podstawy
ochrony powódki pozostającej w stosunku pracy wynikającym z mianowania. Do
stosunków pracy z mianowania regulowanych przepisami szczególnymi pragmatyk
służbowych, przepisy Kodeksu pracy stosuje się wyłącznie w zakresie
nieuregulowanym tymi przepisami szczególnymi (art. 5 k.p. i art. 91c Karty
Nauczyciela). To, że Karta Nauczyciela nie zawiera wyraźnego wyłączenia
zastosowania art. 39 k.p. do stosunków pracy mianowanych nauczycieli, nie może
być uznane jako dorozumiane włączenie tego przepisu, który – jak to wyżej
podniesiono – ma ograniczony zakres regulacji. Ponadto należy mieć na uwadze,
to że w zakresach dotyczących bytu i trwałości stosunków pracy z mianowania
szczegółowa materia normatywna pragmatyk służbowych ma charakter zupełny i
wyczerpujący, a Karta Nauczyciela jedynie wyjątkowo i w sposób wyraźny
(pozytywny) odsyła do stosowania niektórych konkretnie wskazanych przepisów
Kodeksu pracy. Regulacja sposobów i trybu rozwiązania, zmiany lub rozwiązania
stosunku pracy mianowanego nauczyciela jest w Karcie Nauczyciela wyczerpująca
i zupełna, co prowadzi do uznania, iż art. 39 k.p. który reguluje wyłącznie zakaz
wypowiadania umów o pracę, do szczególnej regulacji statusu nauczycieli
6
mianowanych nie został włączony. Oznacza to, że przepis art. 39 k.p. nie znajduje
w ogóle zastosowania do nauczycieli mianowanych, w tym w szczególności do
rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem na podstawie przepisu
art. 23 ust. 1 pkt 5 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym stosunek pracy z
nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania ulega rozwiązaniu w razie
uzyskania negatywnej oceny pracy dokonanej w trybie i na zasadach określonych
w art. 6a.
Również podstawa procesowa skargi (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) jest
nieuzasadniona. Naruszenie przepisów art. 378 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. i art. 316 §
1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. skarżąca uzasadnia twierdzeniem jakoby
Sąd drugiej instancji w zaskarżonym wyroku – rozstrzygając na podstawie
materiału zgromadzonego przed Sądem pierwszej instancji – nie uwzględnił
wszystkich okoliczności sprawy i przyjął, że kwestia prawidłowości i zasadności
negatywnej oceny pracy nauczyciela, utrzymanej w mocy na skutek odwołania, nie
podlega badaniu w postępowaniu przed Sądem Pracy, rozpoznającym odwołanie
od rozwiązania stosunku pracy. Zarzut ten jest o tyle bezzasadny, że skarżąca –
poprzestając jedynie na gołosłownym twierdzeniu – zarzutu tego nie konkretyzuje,
w szczególności nie wskazuje jakiegokolwiek dowodu, który zostałby
nieuwzględniony przez Sąd drugiej instancji w zaskarżonym wyroku. Sąd drugiej
instancji – podzielając ustalenia Sądu pierwszej instancji – ustalił okoliczności
faktyczne dotyczące procedury oceny pracy powódki jako nauczyciela
mianowanego, w tym przyczyny dokonanej oceny. W szczególności ustalono, że
powódka nie dysponowała odpowiednimi umiejętnościami i nie wywiązywała się z
obowiązków nauczyciela, co skutkowało negatywną oceną jej pracy, dokonaną
przez właściwe organy w przewidzianym do tego trybie. Ustalenia Sądu drugiej
instancji są w skardze kasacyjnej gołosłownie kwestionowane skoro skarżący, z
powołaniem się na przepisy dotyczące zakresu rozpoznania sprawy i
uwzględnienia materiału zebranego przed sądem pierwszej instancji oraz w
postępowaniu apelacyjnym, nie wskazał jakiegokolwiek z elementów tego
materiału, który nie stał się podstawą orzeczenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy – uznając, że rozpatrywana skarga
kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw – orzekł jak w sentencji na podstawie
7
przepisu art. 39814
k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego
ma swoją podstawę w § 12 ust. 4 pkt 2 w związku z § 11 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z
urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).