Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 163/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Buliński
SSN Piotr Hofmański
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie C. G.
skazanego z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk, art. 258 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 25 września 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 20 lipca 2011r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok w zakresie czynu przypisanego pkt. 2
zakwalifikowanego z art. 258 § 1 kk i na podstawie art. 17 § 1 pkt.6
kpk postępowanie karne wobec C. G. odnośnie tego czynu umarza;
II. w pozostałej części kasację oddala.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 20 lipca 2011 r., wydanym na posiedzeniu,
w obecności prokuratora i oskarżonego C. G., uwzględniając wniosek prokuratora
złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k.:
1) uznał C. G. za winnego tego, że w okresie od 11 października 1991 r. do
dnia 26 marca 1992 r. w C. i O., działając w warunkach czynu ciągłego, wspólnie i
w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami, pomógł innym osobom do zbycia 92
pojazdów mechanicznych o wartości 1.521.569,00 zł uzyskanych za pomocą
kradzieży, przez to, że:
- podrabiał w niektórych przypadkach wymagane do dokonania rejestracji
tych samochodów dokumenty w postaci zaświadczeń o badaniu technicznym,
- używał sfałszowanych zaświadczeń o badaniu technicznym i podrobionych
faktur rzekomego zakupu tych pojazdów w nieistniejących w rzeczywistości
firmach, które wraz z cudzymi dowodami osobistymi przedkładał w celu uzyskania
wpisu do ewidencji w Wydziałach Komunikacji Urzędu Miasta w /…/,
- a także, w ramach wcześniej uzgodnionego podziału ról, podejmował
jeszcze inne działania zmierzające do zarejestrowania samochodów, a tym samym
do zalegalizowania ich faktycznego pochodzenia, związane z: przewożeniem
dokumentów i środków niezbędnych do ich podrabiania, uzyskiwaniem cudzych
dowodów osobistych, a nadto zapewnieniem ochrony współdziałającym razem z
nim osobom, które w danym konkretnym przypadku dokonywały czynności
rejestracyjnych, wyłudzając w ten sposób poświadczenie nieprawdy w postaci
wydania autentycznych dowodów rejestracyjnych i tablic rejestracyjnych dla 92
samochodów, przy czym działając w opisany wyżej sposób wiedział, że pojazdy te
pochodzą z czynu zabronionego
tj. czynu z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i
art. 272 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przy zastosowaniu art. 11 § 2 k.k. i wymierzył mu
karę 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wymiarze 100
stawek dziennych po 50 zł;
2) uznał C.G. za winnego tego, że w okresie od dnia 11 października 1991 r.
do dnia 27 marca 1992 r. w /…/ , działając wspólnie i w porozumieniu z innymi
ustalonymi osobami oraz w warunkach opisanych w punkcie I, uczestniczył w
zorganizowanej działalności, mającej na celu dokonywanie przestępstw
polegających na: podrabianiu dokumentów, używaniu podrobionych dokumentów w
celu wyłudzenia poświadczenia nieprawdy i podejmowaniu jeszcze innych działań
3
zmierzających do zalegalizowania faktycznego pochodzenia samochodów, w
wyniku czego doszło do fikcyjnego zarejestrowania 156 pojazdów mechanicznych
uzyskanych za pomocą kradzieży, a tym samym udzielenia innym osobom pomocy
do ich zbycia, czym wyczerpał ustawowe znamiona występku określonego w art.
258 § 1 k.k. i za to na mocy art. 258 § 1 k.k. wymierzył mu karę 8 miesięcy
pozbawienia wolności;
3) na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę łączną
2 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności;
4) na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonej kary
łącznej okres tymczasowego aresztowania od dnia 13 kwietnia 1992 r. do dnia 11
grudnia 1992 r. oraz od dnia 26 stycznia 1993 r. do dnia 28 sierpnia 1994 r. uznając,
iż kara pozbawienia wolności została już wykonana w całości, a nadto zaliczył
oskarżonemu na poczet orzeczonej kary grzywny okres tymczasowego
aresztowania od dnia 29 sierpnia 1994 r. do dnia 14 września 1994 r. uznając, iż
kara grzywny została już wykonana do wysokości 34 stawek dziennych;
5) na mocy art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego z obowiązku zapłaty na
rzecz Skarbu Państwa opłaty oraz poniesionych wydatków postępowania.
W/w wyrok nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 28
lipca 2011 r.
Od tego wyroku kasację złożył Prokurator Generalny. Zaskarżył wyrok w
całości na korzyść skazanego C. G. i zarzucając:
rażące i mające istoty wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów
prawa procesowego - art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., polegające na
uwzględnieniu wniosku prokuratora o skazanie C. G. - za czyny z art. z art. 291 § 1
k.k. w zw. z 294 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
przy zastosowaniu art. 11 § 2 k.k. i z art. 258 § 1 k.k. - bez przeprowadzania
rozprawy i wymierzenie oskarżonemu uzgodnionych z nim kar, mimo istnienia w
odniesieniu do czynu z art. 258 § 1 k.k. negatywnej przesłanki procesowej z art. 17
§ 1 pkt 6 k.p.k. w postaci przedawnienia karalności, co stanowi bezwzględną
przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. i wniósł o uchylenie
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
4
Rację ma Prokurator Generalny wskazując w kasacji, że wyrok Sądu
Okręgowego jest wadliwy, gdyż zapadł z rażącym naruszeniem przepisów prawa
wskazanych w zarzucie kasacji.
Poza sporem jest, że orzekając w trybie art. 343 k.p.k. w zw. z art. 335 k.p.k.
sąd jest zobligowany do zbadania wniosku prokuratora zarówno po względem
formalnym, jak i merytorycznym. Kontrola sądu powinna obejmować, poza oceną
okoliczności popełnienia przestępstwa w kontekście wymogu, aby nie budziły one
wątpliwości, także kwestię zgodności propozycji zawartych we wniosku z
przepisami obowiązującego prawa materialnego i procesowego.
Trafnie Prokurator Generalny podnosi, że w przedmiotowej sprawie w
następstwie uwzględnienia wniosku prokuratora doszło do rażącego naruszenia
przepisu art. 17 § 1 pkt 6 k.k. nakazującego umorzenie postępowania w sytuacji,
gdy nastąpiło przedawnienie karalności (dotyczy to skazania za czyn przypisany w
pkt. 2 zaskarżonego wyroku).
C. G. dopuścił się przestępstwa polegającego na uczestniczeniu w
zorganizowanej grupie przestępczej w okresie od 11 października 1991 r. do dnia
27 marca 1992 r. Czyn ten został zakwalifikowany pod rządami Kodeksu karnego z
1969 r. (dalej powoływany -k.k. z 1969 r.) jako przestępstwo z art. 276 § 1 k.k. z
1969 r., a postanowienie o wszczęciu śledztwa w tej sprawie zostało wydane w
dniu 14 kwietnia 1992 r. (t. I, k. 120). W ówcześnie obowiązującym stanie prawnym
przestępstwo stypizowane w art. 276 § 1 k.k. z 1969 r. zagrożone było karą
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat, co – stosownie do dyspozycji art. 105
§ 1 pkt 3 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 106 k.k. z 1969 r. implikowało termin
przedawnienia karalności w przedmiotowej sprawie na dzień 28 marca 2002 r.
Ponieważ czyn przypisany C. G. popełniony został pod rządami Kodeksu
karnego z 1969 r., zaś orzekanie w tej sprawie miało miejsce w czasie
obowiązywania ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz.
533 z późn. zm.), sąd zobligowany był do uwzględnienia obowiązujących reguł
intertemporalnych, co w niniejszej sprawie - zgodnie z treścią art. 4 § 1 k.k. -
skutkowało zastosowaniem ustawy nowej, bowiem ustawa obowiązująca
poprzednio nie była dla sprawcy względniejsza, jako że przepis art. 276 § 1 k.k. z
1969 r. określał sankcję w granicach od 6 miesięcy do 5 lat, zaś przepis art. 258 § 1
k.k. - od 3 miesięcy do 5 lat
5
Prokurator Generalny, słusznie zauważa, że tekst pierwotny Kodeksu
karnego z 1997 r. przewidywał za przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. zagrożenie karą
do 3 lat i dopiero w następstwie nowelizacji tego kodeksu wprowadzonej ustawą z
dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 93, poz. 889), która weszła w życie z dniem 1
maja 2004 r., sankcja przepisu art. 258 § 1 k.k. została ustalona we wskazanych
wyżej granicach, tj. od 3 miesięcy do 5 lat.
Karalność przestępstwa zagrożonego karą do 3 lat pozbawienia wolności -
zgodnie z treścią art. 101 § 1 pkt 4 k.k. przedawnia się (niezmiennie od czasu
wejścia w życie aktualnie obowiązującego Kodeksu karnego), jeżeli od czasu jego
popełnienia upłynęło 5 lat, który to okres ulega przedłużeniu o dalsze 5 lat, jeżeli w
tym czasie zostało wszczęte postępowanie przeciwko osobie (art. 102 k.k.). Z kolei
karalność przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3
lata, do których od dnia 1 maja 2004 r. należą też czyny stypizowane w art. 258 § 1
k.k., przedawnia się w myśl art. 101 § 1 pkt 3 po 10 latach, przy czym w przypadku
wszczęcia postępowania przeciwko osobie okres ten ulega przedłużeniu.
Według stanu prawnego obowiązującego do dnia 3 sierpnia 2005 r. okres
ten ulegał przedłużeniu o 5 lat, po czym w następstwie nowelizacji przepisu art. 102
k.k., wprowadzonej ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks
karny (Dz. U. Nr 132, poz. 1109), wszczęcie postępowania przeciwko osobie w
sprawie o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3
lata, wydłuża okres przedawnienia karalności o 10 lat. Powyższa zasada nie odnosi
się jednak do czynów popełnionych przed wejściem w życie tej ustawy, co do
których termin przedawnienia już upłynął (art. 2 ustawy).
Trafnie Prokurator Generalny podnosi w uzasadnieniu kasacji, że w realiach
niniejszej sprawy problematykę międzyczasowego prawa karnego, w odniesieniu
do instytucji przedawnienia karalności, należy rozpatrywać poprzez pryzmat art. 15
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz. U.
Nr 88, poz. 554 z późn. zm.), zgodnie z którą w przypadku nieupłynięcia przed
dniem 1 września 1998 r., terminów przedawnienia przewidzianych w art. 105 § 1
pkt 3 k.k. z 1969 r. i art. 106 k.k. z 1969 r. – do czynów popełnionych przed
wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r. mają zastosowanie przepisy tego
właśnie Kodeksu o przedawnieniu.
W odniesieniu do C. G. jest to przepis art. 101 § 1 pkt 5 k.k. w zw. z art. 102
k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 sierpnia 2005 r., jako że w omawianym
6
wypadku nie mają zastosowania zmiany dotyczące terminów przedawnienia
wprowadzone ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r.
Użyte w tej ustawie sformułowanie „chyba, że termin przedawnienia już
upłynął" oznacza, że unormowań nią wprowadzonych nie stosuje się, jeżeli do dnia
wejścia w życie ustawy, tj. do dnia 3 sierpnia 2005 r., upłynął już termin
przedawnienia karalności określony w art. 101 k.k., w brzmieniu obowiązującym do
dnia 3 sierpnia 2005 r., a gdy w okresie tym wszczęto postępowanie przeciwko
osobie, także termin wskazany w art. 102 k.k., również w brzmieniu obowiązującym
do dnia 3 sierpnia 2005 r.
Jeżeli natomiast przed dniem 3 sierpnia 2005 r., na podstawie dotychczas
obowiązujących przepisów nie nastąpiło przedawnienie karalności, to do kwestii tej
mają zastosowanie przepisy art. 101 k.k. i art. 102 k.k. - w brzmieniu
obowiązującym od dnia 3 sierpnia 2005 r.
Tym samym, w wypadku czynu przypisanego C. G. w p-kcie 2 wyroku,
ostatecznie zakwalifikowanego jako występek z art. 258 § 1 k.k., nie mógł mieć
zastosowania 10-letni termin przedłużenia okresu przedawnienia karalności,
przewidziany w art. 101 k.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 3 sierpnia 2005 r.,
lecz termin 5-letni przewidziany w tym przepisie w brzmieniu obowiązującym do
dnia 3 sierpnia 2005 r.
To skutkuje tym, że karalność przestępstwa z art. 258 § 1 k.k., popełnionego
przez C. G. w okresie od 11 października 1991 r. do dnia 27 marca 1992 r., uległa
przedawnieniu w dniu 28 marca 2002 r.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, nie powinien był uwzględnić co do tego
czynu wniosku prokuratora, złożonego w trybie art. 335 § 1 k.p.k. Uwzględniając
zaś wniosek o skazanie w zakresie tego czynu Sąd Okręgowy dopuścił się
uchybienia mającego istotny wpływ na treść orzeczenia, bowiem w jego
następstwie doszło do rażącego naruszenia przepisu art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., co
stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.
Sąd Najwyższy uwzględnił kasację Prokuratora Generalnego w części
dotyczącej rozstrzygnięcia co do czynu z pkt. 2 zaskarżonego wyroku i w tym
zakresie uchylił zaskarżony wyrok oraz umorzył na podstawie art. 17 § 1 pkt 6
k.p.k., postępowanie karne wobec C. G. odnośnie tego czynu. Brak jest natomiast
podstaw do uchylenia zaskarżonego orzeczenia również w zakresie czynu z pkt 1,
o co wnosi Prokurator Generalny pisząc, cyt. „ z uwagi na konieczność powtórnego
7
osądzenia oskarżonego za drugi z zarzuconych mu czynów, bowiem wskazana
wyżej wadliwość konsensualnego trybu procedowania oraz przede wszystkim
charakter ujawnionej przyczyny odwoławczej, skutkują koniecznością uchylenia
całości orzeczenia”. (cytat z uzasadnienia kasacji). Przecież za czyn z pkt 1
wymierzono kary zgodnie z uzgodnionym wnioskiem stron, zaś uchylenie
rozstrzygnięcia z pkt. 2 skutkuje tym rozstrzygnięcie z pkt 3 zaskarżonego wyroku
co do kary łącznej traci moc, a Sąd Okręgowy mając na uwadze fakt, że wykonaniu
w tej sprawie podlegają aktualnie tylko kara pozbawienia wolności i grzywna
orzeczone za czyn z pkt 1, dokona jedynie stosownego zaliczenia na poczet kary 2
lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny
orzeczonych za ten czyn, okresu tymczasowego aresztowania.
Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.