Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 210/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania S.B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.
o podwyższenie jednorazowego odszkodowania,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 października 2012 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 28 grudnia 2011 r., sygn. akt […]
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., pozostawiając temu
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 29 lipca 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w K. odmówił S.B. wypłaty zwiększenia jednorazowego odszkodowania z tytułu
wypadku przy pracy. W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca wskazał, że stan
jego zdrowia psychicznego po wypadku uległ pogorszeniu, co obrazuje opinia
lekarza A.K. sporządzona w sprawie […] Sądu Rejonowego w K.. Wyrokiem z dnia
30 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w K. Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie. Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2011 r., sygnatura akt
[…], Sąd Okręgowy w K. oddalił apelację S.B..
Pełnomocnik S.B. zaskarżył skargą kasacyjną w całości wyrok Sądu
Okręgowego, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienie
miało istotny wpływ na wynik sprawy:
1/ art. 232 zd. 2 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i
art. 382 k.p.c., polegające na tym, że Sąd II instancji nie dopuścił z urzędu dowodu
z opinii psychologa, lecz poprzestał na rozbieżnych opiniach psychologicznych
złożonych do akt innych spraw sądowych, zinterpretowanych przez biegłego
lekarza psychiatrę,
2/ art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 286 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 382
k.p.c., polegające na tym, że Sąd - celem ustalenia stanu faktycznego w sposób
prawidłowy i rzetelny nie dopuścił dowodu z dodatkowej opinii biegłego lekarza
psychiatry, który wcześniej opiniował wnioskodawcę w innej sprawie sądowej, na
którą to opinię powoływał się wnioskodawca, wywodząc z niej swe roszczenie, a
poprzestał na jednej opinii sądowo-psychiatrycznej, diametralnie różnej od tej
pierwszej.
Wskazał, że „oczywistej zasadności skargi kasacyjnej skarżący dopatruje się
w tym, że Sąd II instancji, w ślad za Sądem I instancji, ustalenia w sprawie
wymagające wiadomości specjalnych czynił w oparciu o opinie biegłych
psychiatrów i psychologów złożone do akt innych, toczących się uprzednio lub
równolegle, spraw sądowych, a nie dopuścił dowodu z opinii biegłego psychologa i
dodatkowej opinii biegłego psychiatry - w sytuacji, gdy na taką potrzebę wskazywał
wnioskodawca, ale i biegły opiniujący w tej sprawie, a czego wymagała specyfika
3
tego postępowania. Nie ulega przy tym wątpliwości, że opinia biegłego złożona do
akt innej sprawy sądowej nie stanowi dowodu na okoliczności wymagające
wiadomości specjalnych i winna być traktowana jak dokument prywatny, składany
na okoliczność, że podpisany pod nią biegły złożył opinię o określonej treści”.
Ponadto wskazał, że opinia biegłego psychiatry jest nielogiczna i diametralnie różna
od opinii innego biegłego.
Wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do
ponownego rozpoznania, zasądzenie od pozwanego na rzecz wnioskodawcy
kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy. Sąd Okręgowy naruszył
normy zawarte w art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 286 k.p.c., poprzez niedopuszczenie
dowodu z opinii biegłego psychologa oraz dodatkowej opinii biegłego lekarza
psychiatry, poprzestając na analizie opinii pisemnych złożonych do akt innych
spraw sądowych. Wadliwość przeprowadzonego postępowania dowodowego
polega na tym, że Sąd (zarówno I, jak i II instancji) potraktował opinie biegłych
lekarzy psychiatrów oraz biegłych psychologów, znajdujące się w aktach innych
spraw sądowych tak jak opinie biegłych w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., które
poddawał ocenie, weryfikując opinię lekarską złożoną w niniejszej sprawie.
Stosownie do art. 278 § 1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości
specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru
może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 9 listopada 2011 r., II CNP 23/11, LEX nr 1110965,
zajął stanowisko, że dowód z opinii biegłego złożonej w innej sprawie, w zakresie
zawartej w takiej opinii treści, ma charakter dokumentu prywatnego - co oznacza,
że stanowi dowód tego, że dana osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie
zawarte w tym dokumencie (art. 245 k.p.c.). Podzielając tę konstatację Sąd
Najwyższy uznał, w odniesieniu do sprawy niniejszej, że Sąd drugiej instancji z
4
naruszeniem w/w przepisów dopuścił dowód z opinii biegłego, znajdującej się w
innej sprawie. Mógł jedynie stwierdzić, że lekarz L.M., podpisująca opinię w innej
sprawie […] złożyła oświadczenie wiedzy co do pochodzenia choroby
wnioskodawcy; przy czym osobie tej w sprawie niniejszej nie można było przypisać
statusu biegłego. Taki prywatny dokument, o charakterze informacyjnym, nie może
prowadzić do obejścia przepisów o dowodach. Dokument prywatny jest jednym z
dowodów wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego i podlega ocenie tak
jak wszystkie inne dowody. Może stanowić podstawę ustaleń faktycznych i
wyrokowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1985 r., IV PR
200/85, OSNCP 1986, nr 5, poz. 84 i z dnia 3 października 2000 r., I CKN 804/98,
niepubl.). Nie może zastępować jednak dowodu z opinii biegłego.
W ocenie Sądu Najwyższego dopuszczenie dowodu z opinii biegłego,
znajdującej się w innej sprawie i poddanie jej treści merytorycznej ocenie, mającej
wpływ na wynik sprawy, stanowi poważne naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. i zarazem
naruszenie przepisów postępowania, mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy
w rozumieniu art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
Reasumując należało stwierdzić, że opinia, którą sporządziła lekarz L.M. w
innej sprawie, nie może stanowić dowodu potwierdzającego nasuwające
wątpliwości konkluzje opinii biegłego lekarza J.S., które były podstawą orzeczenia
Sądu Okręgowego. Słusznie skarga kasacyjna wskazuje na brak precyzji tej opinii.
Z jednej strony biegły stwierdził, że choroba psychiczna wnioskodawcy pojawiła się
po wypadku przy pracy, ale mimo to uznał on, że nie doszło do pogorszenia stanu
zdrowia wnioskodawcy. Biegły nie wykluczył przy tym, że wypadek przy pracy mógł
być przyczyną powstania tej choroby.
Należy przypomnieć, że ubezpieczony uległ wypadkowi przy pracy w dniu 24
maja 2004 r. W wyniku tego wypadku doznał licznych obrażeń ciała. Był w czasie
leczenia szpitalnego sedowany farmakologicznie w okresie od 24 do 26 maja
2004 r. Decyzją z dnia 25 lipca 2006 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu
jednorazowe odszkodowanie za 45 % uszczerbku na zdrowiu. Na skutek odwołania
ubezpieczonego Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 27 lutego 2007 r. zmienił
zaskarżoną decyzję i przyznał jednorazowe odszkodowanie za 65 % uszczerbku na
zdrowiu. Wyrokiem z dnia 16 lutego 2010 r. tenże Sąd w sprawie […] zasądził na
5
rzecz ubezpieczonego od Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na
Życie S.A. kwotę 12 320 zł z tytułu długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Sąd
orzekając w tej sprawie uwzględnił opinie biegłych w tym także psychiatry A.K.,
który stwierdził u ubezpieczonego 20 % uszczerbku na zdrowiu będącego skutkiem
wypadku przy pracy.
Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 21 lipca 2010 r. stwierdziła u
ubezpieczonego 65 % uszczerbku na zdrowiu będącego skutkiem wypadku przy
pracy z dnia 24 maja 2004 r. Stwierdzono też, że obecne schorzenie
ubezpieczonego o podłożu endogennym nie ma związku z wypadkiem. Sąd
Okręgowy ustalił na podstawie opinii biegłego lekarza psychiatry K.S., że choroby,
na które cierpi skarżący, a zwłaszcza choroba afektywna dwubiegunowa - ma
podłoże genetyczne i nie jest następstwem wypadku przy pracy z dnia 24 maja
2004 r. Sąd krytycznie się odniósł do opinii biegłego lekarza psychiatry A. K.,
złożonej do sprawy cywilnej toczącej się przed Sądem Rejonowym w K., sygn. akt
[…], która to opinia była diametralnie odmienna. Na rozprawie w dniu 29 marca
2011 r. pełnomocnik wnioskodawcy zakwestionował opinię biegłego J. S. w
związku ze sprzecznością tej opinii z opinią biegłego sądowego A. K. Jednocześnie
złożył wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii tego ostatniego (ewent.
z opinii innego biegłego tej samej specjalizacji). Na tej rozprawie Sąd wniosek ten
uwzględnił w ten sposób, że dopuścił dowód z dodatkowej opinii innego biegłego
lekarza psychiatry „z instytutu psychiatrii spoza województwa świętokrzyskiego".
Uprzednio dopuścił dowód z „zeznań świadka A.K.", który na rozprawie w dniu
21.06.2011 r. pominął, „uznając go za zbędny". Na rozprawie tej Sąd pominął
również dowód z opinii innego biegłego lekarza psychiatry, uwzględniony na
poprzedniej rozprawie, uznając wniosek ten za „bezzasadny i zmierzający do
przewlekłości postępowania". Natomiast na rozprawie apelacyjnej w dn. 29.11.2011
r. (k-134) Sąd postanowił „dopuścić dowód z opinii biegłej lek. med. L. M.
znajdującej się w aktach […]".
W tym kontekście wskazać należy, że dopuszczenie przez Sąd I instancji
dowodu z nowej opinii biegłego mogło mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdy Sąd
uznał, że dotychczasowa opinia jest nielogiczna i nasuwa wątpliwości odnośnie
konkluzji. Samo niezadowolenie strony z dotychczasowej opinii nie może być
6
bowiem przyczyną dopuszczenia dowodu z nowej opinii biegłego. Potwierdza to
również jednoznaczna judykatura Sądu Najwyższego, który m.in. w wyroku z dnia
26 lipca 2011 r., I UK 29/11, LEX nr 1026622, wyraził pogląd, iż zwrot "może", o
którym mowa w art. 286 k.p.c., nie oznacza w tym przypadku przypisania sądowi
uprawnienia do podjęcia dyskrecjonalnej decyzji, lecz nałożenie obowiązku
przeprowadzenia dowodu z dodatkowej opinii wówczas, gdy kompleksowe
ustalenie powiązań występujących między już ustalonymi (na podstawie opinii
biegłych) okolicznościami wymaga wiadomości specjalnych. Kompetencje sądu
wynikające z art. 299 in fine k.p.c. nie mają charakteru bezwzględnego obowiązku,
a aktualizują się one jedynie wówczas, gdy sąd uzna, że dotychczasowe rezultaty
przeprowadzonego postępowania dowodowego nie prowadzą do wyjaśnienia
faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.
Odnosząc się do pierwszego zarzutu skargi kasacyjnej należy podnieść, że
dowód z opinii biegłego psychiatry przeprowadzony w niniejszej sprawie nie był
wystarczający dla czynienia ustaleń w zakresie kondycji psychicznej
wnioskodawcy, tym bardziej że nie był powiązany z opinią biegłego psychologa, a
opierał się na opiniach psychologów z innych spraw, które w dodatku nie były
jednorodne. Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie należało dopuścić
dowód z opinii biegłego psychologa, o którą wnioskował biegły lekarz psychiatra w
celu precyzyjnego sporządzenia opnii, a nie opierać się na opinii, złożonej do akt
innej sprawy, który mógł być oceniany tylko jako dokument prywatny. Wobec braku
wniosku dowodowego wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z
zakresu psychologii, należało rozważyć dopuszczenie takiego dowodu z urzędu, do
czego uprawnia Sąd przepis art. 232 zd. 2 k.p.c. i art. 278 § 1 k.p.c., które to
przepisy są stosowane w postępowaniu apelacyjnym odpowiednio, poprzez art. 391
§ 1 k.p.c. Postępowanie apelacyjne stanowi swoistą kontynuację postępowania
przed sądem I instancji, z silnym pierwiastkiem merytorycznym (wynika to z art. 382
k.p.c.).
Powyższe uchybienia mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albowiem
dotyczyły postępowania dowodowego w zakresie okoliczności faktycznych
mających kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia, tj. kwestii zwiększenia u
wnioskodawcy uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy. Mając
7
powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał
Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
/tp/