Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 139/12
POSTANOWIENIE
Dnia 25 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa C Spółdzielni Mieszkaniowej "N. " przeciwko
Stowarzyszeniu Filmowców Polskich
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 października 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 31 maja 2012 r.,
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego Sądowi Okręgowemu.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 31 maja 2012 r. uchylił zaskarżony wyrok
Sądu Okręgowego z dnia 20 czerwca 2011 r. i sprawę przekazał temu Sądowi do
ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu wskazał, że materialną podstawą roszczenia
o ukształtowanie stosunku prawnego w zakresie sporów związanych z zawarciem
umowy przewidzianej w art. 211
ust. 1 prawa autorskiego jest przede wszystkim art.
211
ust. 1 w zw. z art. 106 ust. 2 prawa autorskiego. Stwierdził, że źródłem
obowiązku złożenia oświadczenia woli w rozumieniu art. 64 k.c. może być każde
zdarzenie cywilnoprawne.
Zauważył ponadto, że w art. 106 ust. 2 prawa autorskiego nałożony został
przez ustawodawcę na organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi
lub prawami pokrewnymi obowiązek kontraktowania, oznaczający powinność
akceptacji, jeżeli nie sprzeciwiają się temu ważne powody, oferty zawarcia umowy
licencyjnej.
Tym samym nie podzielił poglądu Sądu Okręgowego, który za podstawową
przyczynę oddalenia powództwa o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli
przyjął, że przepisy prawa autorskiego nie nakładają na pozwanego obowiązku
zawarcia z powodem umowy o treści wskazanej w pozwie.
Przyjęcie, iż wskazane przepisy nie stanowią materialnoprawnej podstawy
roszczenia dochodzonego pozwem skutkowało w ocenie Sądu Apelacyjnego,
nierozpoznanie istoty sprawy i dlatego Sąd ten na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
uchylił zaskarżony wyrok, przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
W zażaleniu na powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego pozwany zarzucił
naruszenie art. 386 § 4 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie; art. 211
ust. 2
ustawy o prawach autorskich w zw. z art. 106 ust. 2 poprzez błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że przepisy te stanowią materialną podstawę roszczenia
o ukształtowanie stosunku prawnego w zakresie sporów związanych z zawarciem
3
umowy przewidzianej art. 211
ust. 1 prawa autorskiego; art. 3531
k.c., art. 31 ust. 2
zd. 2 Konstytucji RP oraz art. 17 ustawy o prawach autorskich w zw. z art 211
ust. 1
ustawy poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie mimo braku ustawowej podstawy,
że organizacja zbiorowego zarządzania działająca na rzecz podmiotów
uprawnionych z tytułu majątkowych praw autorskich do utworów audiowizualnych
nie ma prawa samodzielnie, bez ingerencji sądu powszechnego, decydować
o warunkach na jakich wyraża zezwolenie na korzystanie przez przedsiębiorców
z reprezentowanych przez tę organizację praw.
W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów procesu według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie
z dniem 3 maja 2012 r., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że instytucja uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania jest nadużywana, zaś obecny model postępowania cywilnego zakłada,
że druga instancja stanowi instancję merytoryczną, w ramach której rozstrzygnięcie
sprawy powinno nastąpić ex novo i zakończyć się wydaniem merytorycznego
rozstrzygnięcia kończącego spór pomiędzy stronami.
Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
4
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie
odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania
materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1936 r.,
C 1839/36, Zb. Orz. 1936 poz. 315; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23
września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22; z dnia 15 lipca 1998 r.
II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr
519260; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP
2003 nr 3, poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635.;
z dnia 12 listopada 2007 r„ I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
W świetle tego orzecznictwa uznać należy, iż zakwestionowanie przez sąd
odwoławczy poglądu prawnego sądu pierwszej instancji co do zasady prawnej
rozpoznawanego roszczenia nie oznacza, że sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy.
Z reguły bowiem sprawa została przez ten sąd rozpoznana merytorycznie
i rozstrzygnięta co do jej istoty, tyle tylko, że - w ocenie sądu odwoławczego - było
to rozstrzygnięcie błędne. Dlatego też - wbrew przekonaniu Sądu Apelacyjnego –
w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z sytuacją nierozpoznania istoty
sprawy, która, stosownie do art. 386 § 4 k.p.c., uzasadnia w pierwszym rzędzie
uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji. Usprawiedliwiona była natomiast druga
przyczyna, przewidziana w tym przepisie, wydania przez sąd odwoławczy
orzeczenia kasatoryjnego, którą jest konieczność przeprowadzenia w całości
postępowania dowodowego.
W niniejszej sprawie spór między stronami dotyczy tylko treści (warunków
umowy), jaka ma być zawarta na podstawie art. 211
ust. 1 prawa autorskiego,
a konkretnie wynagrodzenia należnego Stowarzyszeniu Filmowców Polskich.
Nie budzi wątpliwości, że powództwo w niej zostało oddalone przez sąd pierwszej
instancji jako bezzasadne, gdyż sąd ten uznał, że przepisy prawa autorskiego
(w szczególności art. 106 ust. 2) nie nakładają na pozwanego obowiązku zawarcia
z powodem umowy o treści wskazanej w pozwie. Poglądu tego nie podzielił Sąd
Apelacyjny, wskazując, że materialną podstawą roszczenia o ukształtowanie
5
stosunku prawnego w zakresie sporów związanych z zawarciem umowy
przewidzianej w art. 211
ust. 1 prawa autorskiego jest przede wszystkim art. 211
ust. 2 prawa autorskiego w zw. z art. 106 ust. 2. Prowadzi to do konieczności
przeprowadzenia w całości postępowania dowodowego w odniesieniu do
wysokości odpowiedniej stawki wynagrodzenia za korzystanie przez powódkę
z prawa do reemisji utworów filmowych administrowanych przez stronę pozwaną,
a tym samym uzasadniało z przyczyn procesowych uchylenie wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Zażalenie pozwanego, kwestionujące orzeczenie Sądu Apelacyjnego, skupia
się na krytyce merytorycznej zasadności wydanego rozstrzygnięcia kasatoryjnego.
Ocena prawidłowości stanowiska materialnoprawnego tego Sądu nie należy
jednak do kompetencji Sądu Najwyższego realizowanej w postępowaniu
zażaleniowym na podstawie art. 394 § 11
k.p.c., gdyż jest ona zarezerwowana
wyłącznie do przeprowadzenia w ewentualnym postępowaniu kasacyjnym.
Z tych względów zażalenie jako bezzasadne podlegało oddaleniu (art. 3941
§3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).
jw