Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 55/12
UCHWAŁA
Dnia 24 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Z. D.
przeciwko Międzyzakładowej Górniczej Spółdzielni Mieszkaniowej
"P." w R.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 24 października 2012 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 16 maja 2012 r.,
„Czy w przypadku nieuwzględnienia w całości wniosków,
o których mowa w art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r.
o Spółdzielniach Mieszkaniowych (t. jedn. Dz.U. Nr 119, poz. 1116
z późn. zm.), Zarząd Spółdzielni ma obowiązek podjęcia ostatecznej
uchwały w pierwotnie proponowanej treści i czy podlega ona
zaskarżeniu; czy też w takiej sytuacji uchwała, o której mowa w art.
42 ust. 2 tej ustawy, wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia
wyłożenia do wglądu jej projektu?”
podjął uchwałę:
2
Zarząd spółdzielni mieszkaniowej podejmuje uchwałę
określającą przedmiot odrębnej własności lokali w danej
nieruchomości, podlegającą zaskarżeniu do sądu, także wtedy,
gdy nie zgłoszono wniosków do jej projektu lub zgłoszone
wnioski nie zostały uwzględnione w całości (art. 42 ust. 2
w związku z art. 43 ust. 2, 3, 4 i 5 ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, jedn. tekst: Dz.U.
z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.).
Uzasadnienie
3
Wyrokiem z dnia 23 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo o
zobowiązanie pozwanej Spółdzielni na podstawie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 § 1
k.p.c., art. 491
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r., o spółdzielniach mieszkaniowych
(jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1116 ze zm. dalej: „u.s.m.”) do złożenia
oświadczenia woli o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego
położonego w C. przy ul K.[…], składającego się z pokoju, przedpokoju, kuchni,
komórki, części strychu, według powoda poddasza, a zdaniem pozwanej części
międzystropowej i dwóch piwnic, oraz przeniesienia tego prawa na jego rzecz wraz
z przypadającym na ten lokal udziałem w prawie użytkowania wieczystego
jednobudynkowej nieruchomości.
Ustalił, że powód, któremu przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo do
tego lokalu, wystąpił w dniu 24 lipca 2007 r. o zezwolenie na adaptację części
strychu na co pozwana wyraziła zgodę, niemniej ostatecznie jej odmówiła
w zakresie poddasza (części międzystropowej). Organ administracji nie zatwierdził
projektu budowlanego dotyczącego adaptacji, w związku z czym pozwana
wyznaczyła powodowi termin do podjęcia decyzji i po jego bezskutecznym upływie
zarząd przygotował i następnie w dniu 22 lipca 2009 r. uchwalił projekt uchwały Nr
90/2009, określającej przedmiot odrębnej własności lokali w budynku mieszkalnym
oznaczonym nr.[…], przy czym nie objęto nią spornego poddasza (powierzchni
międzystropowej) jako przynależącego do lokalu powoda. Pismem z dnia 23 lipca
2009 r. powód został powiadomiony, że w okresie od dnia 4 sierpnia 2009 r. do
dnia 17 sierpnia 2009 r. w siedzibie pozwanej został wyłożony projekt uchwały.
W dniu 25 sierpnia 2009 r. pozwany złożył wniosek o jego zmianę przez objęcie
nim lokalu o pow. 59,60 m2
oraz pomieszczeń przynależnych (strychu, poddasza
i piwnic) oraz o ponowne przeliczenie wysokości udziału w nieruchomości
wspólnej. Wobec nieuwzględnienia tego wniosku przez zarząd spółdzielni powód
wytoczył powództwo o uchylenie uchwały, które prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego z dnia 6 kwietnia 2010 r. I C 505/09, zostało oddalone jako
przedwczesne. Sąd stanął na stanowisku, że uchwała zarządu o określeniu
przedmiotu odrębnej własności lokali, o której mowa w art. 42 ust. 2 u.s.m.
4
nie została jeszcze podjęta. Został jedynie opracowany i uchwalony przez zarząd
pozwanej jej projekt, który należy odróżnić od samej uchwały.
Także w rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony
w wyroku z dnia 6 kwietnia 2010 r. I C 505/09, a ponadto uznał, że pozwanej nie
można zasadnie zarzucić bezczynności w rozumieniu art. 491
u.s.m.
Przy rozpoznawaniu apelacji powoda, od wyroku Sądu Okręgowego z dnia
23 sierpnia 2011 r., Sąd Apelacyjny powziął poważną wątpliwość w zakresie
wykładni art. 43 ust. 2 oraz art. 42 ust. 2. u.s.m. i w związku z tym przedstawił
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone na wstępie zagadnienie
prawne. Podniósł, ze unormowanie zawarte w art. 43 u.s.m. w drodze wyjątku daje
możliwość zaskarżenia uchwały zarządu spółdzielni określającej przedmiot
odrębnej własności lokali do sądu i wobec jego niejasności utrudnia precyzyjne
określenie praw i obowiązków adresatów zawartych w nim norm prawnych. Jeden
kierunek wykładni prowadzi do wniosku, że uchwała o której mowa w art. 42 ust. 2
u.s.m. wchodzi w życie po upływie 14 dni – licząc od dnia wyłożenia projektu
uchwały do wglądu celem umożliwienia osobom, których dotyczy – przedstawienia
zarządowi spółdzielni wniosków odnośnie jego zmian, lub z dniem podjęcia uchwały
o treści uwzględniającej dokonane korekty. Zauważył, że w literaturze jest
prezentowany odmienny pogląd, tj. że zarząd spółdzielni powinien podjąć uchwalę
o treści odpowiadającej jej projektowi i zawiadomić o treści podjętej uchwały
wszystkie zainteresowane osoby, którym przysługuje prawo jej zaskarżenia, nawet
gdy nie został złożony żaden wniosek dotyczący zmian projektu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy art. 42-43 u.s.m. regulują procedurę podjęcia przez spółdzielnię
mieszkaniową uchwały określającej przedmiot odrębnej własności wszystkich lokali
mieszkalnych i lokali o innym przeznaczeniu. Pozostają one w związku z art. 1714
u.s.m., w którym przewidziano roszczenie o przeniesienie własności lokalu
realizowane na pisemne żądanie podmiotu uprawnionego do spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu, w razie spełnienia wymagań wskazanych w tym
przepisie. Unormowania te nie stanowią podstawy prawnej przekształcenia i nie
warunkują jego dopuszczalności, co pośrednio potwierdza również regulacja
zawarta w art. 491
u.s.m., a jedynie mają na celu ułatwić przekształcenie
5
spółdzielczych własnościowych praw do lokali w prawo odrębnej własności lokali,
a przede wszystkim mają służyć nadaniu trybowi wyodrębniania własności lokali
charakteru zorganizowanego i jednolitego.
Środkiem prawnym służącym weryfikacji skutków prawomocnej uchwały
może być powództwo przewidziane w art. 491
u.s.m., jeśli nie nastąpiło
wyodrębnienie przynajmniej jednego lokalu na jej podstawie. Nieuzasadnioną
odmowę zawarcia umowy na określonych warunkach można kwalifikować jako
bezczynność spółdzielni w rozumieniu art. 491
u.s.m.
Sądowi Apelacyjnemu bliższy jest pogląd, że zarząd spółdzielni ma
obowiązek wydać uchwałę jedynie wtedy, gdy przynajmniej w części uwzględni
wnioski złożone na podstawie art. 43 ust. 2 u.s.m. i tylko uchwała „korygująca”
podlega zaskarżeniu. Jego zdaniem, przemawia za tym treść art. 43 ust. 4 u.s.m.,
w którym przewidziano obowiązek poinformowania osób składających wnioski
o przyczynie ich nieuwzględnienia. Argument ten nie jest jednak trafny, gdyż
w wymienionym przepisie mówi się wyraźnie o obowiązku poinformowania
spółdzielców o zmianach „projektu uchwały” powstałych w wyniku rozpatrzenia
wniosków. Poza tym koncepcja ta prowadzi do wykładni ad absurdum, gdyż
dopuszcza możliwość zaskarżenia uchwały jedynie w przypadku przynajmniej
częściowego uwzględnienia wniosków, zatem - przy jej przyjęciu - w razie wydania
uchwały korygującej, możliwość jej zaskarżenia miałyby wszystkie osoby
zainteresowane (art. 43 ust. 1 u.s.m.), a więc i te które nie zgłosiły wniosków na
podstawie art. 43 ust. 2 u.s.m., natomiast w wypadku nieuwzględnienia wszystkich
wniosków możliwości zaskarżenia nie miałaby nawet osoba, która je zgłosiła.
Najistotniejszym jednak argumentem jest to, że w art. 42 i 43 u.s.m.
ustawodawca posłużył się dwoma różnymi pojęciami – „uchwała” oraz „projekt
uchwały”, a w art. 43 ust. 3 i 4 wyrażenia te występują obok siebie. Przy przyjęciu
preferowanego przez Sąd Apelacyjny stanowiska trudno wskazać moment
„przekształcenia się” projektu uchwały w uchwałę; przyjęcie, że jest to projekt
uchwały i „wynik rozpatrzenia wniosków” w rozumieniu art. 43 ust. 4 u.s.m.,
powodowałoby wątpliwości, czy danej osobie doręcza się jedynie „rezultat”
rozpatrzenia jej wniosków, czy wniosków wszystkich uprawnionych osób.
Taki wariant oznaczałby, że nie ma jednej uchwały podjętej w omawianym trybie,
6
lecz przynajmniej tyle uchwał, ile osób złożyło wniosek na podstawie art. 43 ust. 2
u.s.m., a tymczasem w art. 42 ust. 2 u.s.m. ustawodawca wyraźnie wspomina
o uchwale.
Poza tym każda z uchwał mogłaby zapaść w innym czasie, a zaskarżenie
i skuteczne podważenie jednej z nich nie musiałoby eliminować tożsamych
postanowień zawartych w innej uchwale. Ponadto, w art. 43 ust. 4 u.s.m.
ustawodawca wyraźnie zróżnicował „wynik” rozpatrzenia wniosków, „treść zmian
projektu uchwały” oraz „uchwałę”, co oznacza nakaz różnego rozumienia tych
pojęć. Brak też wymagania, aby oświadczenie o wyniku rozpatrzenia wniosków
zostało złożone w formie uchwały. Trzeba także podkreślić, że jeśli osoba
uprawniona nie złoży wniosków, to w odniesieniu do niej uchwałą stałby się projekt
uchwały co budzi zasadnicze wątpliwości.
Poza tym art. 43 ust. 5 u.s.m., nie wprowadza szczególnych ograniczeń
podmiotowych (np. tylko do osoby, która złożyła wniosek z art. 43 ust. 2 u.s.m.) lub
przedmiotowych (np. dopuszczalności zaskarżenia jedynie uchwały korygującej),
więc osoba uprawniona nie jest ograniczona tym, czy złożyła wniosek przewidziany
w ust. 2 u.s.m., ani nie jest związana podniesionymi w nim okolicznościami. Może
skarżyć postanowienia uchwały dotyczące innych osób uprawnionych,
w szczególności, jeśli są sprzeczne z prawem, naruszają jej interes prawny albo
uprawnienie, np. przez niezasadne przyznanie innej osobie pomieszczenia
przynależnego, co oznacza zmniejszenie udziału w nieruchomości wspólnej.
Należy podkreślić, że termin do zaskarżenia uchwały biegnie od dnia jej
doręczenia, które powinno nastąpić w terminie określonym w art. 43 ust. 4 u.s.m.
Obowiązek doręczenia „uchwały” wskazuje na to, że nie można utożsamiać
„projektu uchwały” i „uchwały”, skoro projekt nie podlega doręczeniu. Zgodnie z art.
43 ust. 1 u.s.m. osobom których projekty dotyczą doręcza się jedynie
powiadomienie o terminie i miejscu wyłożenia projektu.
Wprawdzie art. 43 ust. 6 u.s.m. stanowi, że uchwała, o której mowa w ust. 3,
wchodzi w życie po upływie dwóch miesięcy od jej podjęcia, niemniej przepis ten
normuje jedynie moment wejścia w życie uchwały i nie określa jej treści, procedury
podjęcia czy wreszcie zaskarżalności.
7
Za przyjętym kierunkiem wykładni przemawiają także trudne do
zakwestionowania argumenty systemowe i funkcjonalne, zwłaszcza że każda
interpretacja ograniczająca zaskarżalność uchwały zarządu spółdzielni
mieszkaniowej określającej przedmiot odrębnej własności lokali w danej
nieruchomości budzi wątpliwości. Trzeba zauważyć, że unormowanie zawarte
w art. 43 ust. 5 u.s.m. stanowi wyjątek, niezsynchronizowany z dotychczasowymi
założeniami prawa spółdzielczego, gdyż w wyniku jego wprowadzenia istotna
kwestia dotycząca interesów majątkowych członków spółdzielni została wyłączona
z kompetencji walnego zgromadzenia. Należy też zwrócić uwagę na funkcję
organizatorską omawianego unormowania; tylko uchwalenie jednej uchwały
regulującej całościowo sprawy związane z przekształcaniem lokali nadaje
procedurze zorganizowany i jednolity charakter.
Przedstawione względy prowadzą do wniosku, że zarząd spółdzielni
mieszkaniowej ma obowiązek podjęcia uchwały na podstawie art. 42 ust. 2 w zw.
z art. 43 ust. 2, 3, 4 i 5 u.s.m., nawet jeśli nie zgłoszono wniosków do projektu
uchwały na podstawie art. 43 ust. 2 u.s.m. lub zgłoszone wnioski nie zostały
uwzględnione w całości.