Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 116/12
POSTANOWIENIE
Dnia 14 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSA Władysław Pawlak
w sprawie z wniosku Akademickiej Spółdzielni Mieszkaniowej "T."
z siedzibą w P.
przy uczestnictwie W. K.
o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 listopada 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 8 listopada 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego w P. z dnia 24 maja 2011 r., i przekazuje sprawę
temu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania w obu instancjach oraz w postępowaniu
kasacyjnym.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 8 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w P. oddalił
apelację Akademickiej Spółdzielni Mieszkaniowej „T.” od postanowienia Sądu
Rejonowego w P. z dnia 24 maja 2011 r., oddalającego jej wniosek o założenie
księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (użytkowego)
położonego w budynku na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawczyni i
dokonanie wpisu tego prawa, które przysługuje uczestnikowi postępowania.
Sąd Okręgowy, powołując się na art. 241
ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361
ze zm., dalej jako „u.k.w.h.) oraz art. 6262
§ 5 k.p.c. uznał, że wnioskodawczyni
nie ma legitymacji procesowej do złożenia takiego wniosku, nie jej bowiem
przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Stwierdził ponadto,
że Spółdzielnia nie może skutecznie wykazywać swej legitymacji do złożenia
wniosku, jako wierzyciel, którego prawo może być wpisane w księdze wieczystej,
skoro dokument w postaci sądowego tytułu wykonawczego, na podstawie którego
zasądzona została od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwota 12 708,33 zł
z odsetkami oraz kwota 2 559 zł tytułem kosztów procesu, nie został dołączony do
wniosku, lecz dopiero do apelacji (art. 6268
§ 2 k.p.c.).
W skardze kasacyjnej od tego orzeczenia wnioskodawczyni zarzuciła
naruszenie art. 6262
§ 5 k.p.c. przez niewłaściwą jego wykładnię polegającą na
uznaniu, że spółdzielnia mieszkaniowa nie posiada legitymacji do wystąpienia
z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu przysługującego uczestnikowi, mimo że spółdzielnia jest
właścicielem nieruchomości, na której położony jest ten lokal. Uzasadniając
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżąca wykazała,
dołączając orzeczenie Sądu Okręgowego w P., że Sąd ten w innej sprawie (II Ca
…) uznał, że spółdzielni mieszkaniowej przysługuje legitymacja do złożenia
wniosku o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do
lokalu, usytuowanego na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawczyni.
Świadczy to o rozbieżności w orzecznictwie tego Sądu wynikającej z niejednolitej
wykładni art. 6262
§ 5 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zagadnienie legitymacji do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze
wieczystej w okresie, gdy w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm., dalej jako
„u.k.w.h.) zawarte były przepisy proceduralne, regulował art. 38 ust. 3 u.k.w.h.,
stanowiąc, że wniosek o wpis może być złożony przez osobę, na rzecz której wpis
ma nastąpić, albo przez osobę, której prawo ma być wpisem dotknięte, chyba
że przepis szczególny stanowi inaczej. W obecnym stanie prawnym – zgodnie z art.
6262
§ 5 k.p.c. - wnioskodawcą może być właściciel i użytkownik wieczysty
nieruchomości, osoba, na której rzecz wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli
przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. W sprawach
dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy wniosek może złożyć uprawniony
organ. Pamiętać ponadto należy o osobach legitymowanych na podstawie
przepisów szczególnych.
W doktrynie trafnie wyjaśniono, że pomimo zmienionej terminologii
określającej uprawnione osoby, krąg legitymowanych potencjalnie wnioskodawców
przedstawia się podobnie. Podkreśla się, uznając „za pozorne w rzeczywistości
wyłączenie osób, których prawo ma być wpisem dotknięte”, że prawem dotkniętym
(obciążonym) jest na ogół prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego,
a nie budzi wątpliwości, że właściciel i użytkownik wieczysty może zawsze żądać
wpisu w księdze wieczystej, także wpisu obciążenia swego prawa.
Wskazać należy ponadto na art. 241
ust. 1 u.k.w.h., zgodnie z którym do
ksiąg wieczystych dla spółdzielczych własnościowych praw do lokalu stosuje się
odpowiednio przepisy o księgach wieczystych dla nieruchomości. Odpowiednie
stosowanie przepisów powinno uwzględniać odmienność sytuacji faktycznej,
uzasadniającą konieczność modyfikacji odpowiednich przepisów do zmienionej
sytuacji. Ze zmienioną sytuacją, w porównaniu z przypadkiem zakładania księgi
wieczystej dla nieruchomości, mamy do czynienia w przypadku spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 listopada 1998 r., II CKN 873/97
(OSNC 1999, nr 5, poz. 94) wyjaśnił, że z zawartego w art. 241
ust. 1 u.k.w.h.
odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów o księgach wieczystych dla
4
nieruchomości, nie wynika obowiązek założenia księgi wieczystej dla
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Zależy to od woli osoby, której
prawo to przysługuje.
Jeżeli osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
nie składa wniosku o założenie księgi wieczystej dla tego prawa, a żąda jego
ujawnienia w księdze wieczystej dla nieruchomości, podlega ono ujawnieniu -
w świetle art. 25 ust. 1 u.k.w.h. w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 5 ustawy
z dnia 26 czerwca 2009 r. (Dz.U. Nr 131, poz. 1075) zmieniającej z dniem 20 lutego
2011 r. ustawę o księgach wieczystych i hipotece - w dziale III. Sąd Najwyższy we
wspomnianym postanowieniu przyjął na gruncie wówczas obowiązującego stanu
prawnego, że ujawnienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
następuje w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.
W świetle przytoczonych regulacji oraz powołanego orzeczenia
Sądu Najwyższego znajduje usprawiedliwienie stwierdzenie, że ujawnienie
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przez osobę, której prawo
to przysługuje może nastąpić przez złożenie wniosku o dokonanie wpisu w dziale
III księgi wieczystej założonej dla nieruchomości, której właścicielką jest
spółdzielnia. Z oczywistych względów uznać należy, że w przypadku ksiąg
wieczystych zakładanych dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
użyte w art. 6262
§ 5 k.p.c. pojęcie „właściciel nieruchomości” oznacza także
podmiot, któremu przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu. Innymi słowy –
w zakresie legitymacji do złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej dla
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, należy członka spółdzielni,
któremu to prawo przysługuje potraktować, jako legitymowanego tak jak właściciela
nieruchomości (art. 6262
§ 5 k.p.c. w zw. z art. art. 241
ust. 1 u.k.w.h.).
Skoro osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
może to prawo ujawnić nie tylko wskutek złożenia wniosku o założenie księgi
wieczystej dla tego prawa, lecz także przez złożenie wniosku o dokonanie wpisu
w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, której właścicielem jest
spółdzielnia, uzasadnione jest przyznanie takich samych uprawnień spółdzielni.
5
Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia także konieczność
zsynchronizowania legitymacji do złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej
z legitymacją do wytoczenia powództwa o uzgodnienia stanu prawnego
ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 marca 2008 r., V CSK
482/07 (OSNC-ZD 2009, nr 2, poz. 36), stwierdzając, że spółdzielni przysługuje
legitymacja do wytoczenia powództwa na podstawie art. 10 u.k.w.h. zarówno,
gdy wpisu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu dokonano w dziale
III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, jak i wtedy, gdy prawo to
wpisano w księdze urządzonej dla tego prawa. Sąd Najwyższy wskazał na brak
jakichkolwiek racji, które mogłyby przemawiać za odmiennym postrzeganiem
kwestii legitymacji spółdzielni mieszkaniowej w zależności od tego, czy obciążenie
w postaci własnościowego prawa do lokalu zostało ujawnione w dziale III księgi
wieczystej prowadzonej dla nieruchomości spółdzielni, czy w oddzielnej
księdze wieczystej założonej i prowadzonej dla tego prawa. Takie samo
rozumowanie przyjąć należy przy ocenie legitymacji spółdzielni do złożenia wniosku
o wpis spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Uznać zatem należało,
że spółdzielnia, jako właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości jest
legitymowana do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej dla
przysługującego innej osobie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
położonego na tej nieruchomości.
Oznacza to, że Sąd Okręgowy naruszył art. 6262
§ 5 k.p.c. przez błędną
jego wykładnię bezzasadnie uznając, że wnioskodawczyni nie przysługuje
w rozpoznanej sprawie legitymacja czynna.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39815
§ 1
k.p.c.).
jw