Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 292/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marta Romańska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Józef Frąckowiak
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Gminie Miasto R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 23 listopada 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w R.
z dnia 20 grudnia 2011 r.,
uchyla wyrok w zaskarżonej części i sprawę przekazuje
Sądowi Okręgowemu w R. do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód – J. B. wniósł o zasądzenie od Gminy Miasta R. kwoty 53.716 zł z
ustawowymi odsetkami od kwoty 35.000 zł od 12 marca 2010 r. i od kwoty
18.716 zł od 12 lipca 2011 r., tytułem odszkodowania za szkodę spowodowaną
niedostarczeniem lokalu socjalnego osobom zobowiązanym do opuszczenia i
opróżnienia lokalu mieszkalnego w budynku na jego nieruchomości (art. 18 ust.
5 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym
zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr
31, poz. 266, ze zm.; dalej - u.o.p.l.).
Pozwana - Gmina Miasta R. wniosła o oddalenie powództwa i zarzuciła, że
w świetle wyroku eksmisyjnego zobowiązana do dostarczenia lokalu socjalnego
osobom zajmującym lokal powoda jest Gmina T. Obowiązek ten nie przeszedł
na pozwaną, w szczególności na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990
r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze
zm.; dalej – u.s.g.). Wyrokowi eksmisyjnemu została nadana klauzula
wykonalności, a to oznacza, że wygasł obowiązek zaoferowania lokalu
socjalnego osobom podlegającym eksmisji z lokalu powoda.
Wyrokiem z 12 lipca 2011 r. Sąd Rejonowy w R. zasądził od pozwanej na
rzecz powoda kwotę 53.716 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 35.000 zł od
12 marca 2010 r. i od kwoty 18.716 zł od 12 lipca 2011 r.; w pozostałej części
postępowanie umorzył i rozstrzygnął o kosztach.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest właścicielem nieruchomości
zabudowanej budynkiem jednorodzinnym w R. przy ul. R. nr 29. Wyrokiem z 23
kwietnia 2007 r. wydanym w sprawie przeciwko poprzednim właścicielom
nieruchomości – rodzinie K. i przy interwencji ubocznej Gminy T. po stronie
powoda, Sąd Rejonowy nakazał eksmisję pozwanych z nieruchomości powoda
oraz orzekł o przysługującym im uprawnieniu do uzyskania lokalu socjalnego,
nakazując wstrzymanie wykonania eksmisji do czasu złożenia przez gminę
oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Wyrokowi temu 23 marca 2008
r. została nadana klauzula wykonalności.
Ugodą z 11 grudnia 2007 r. w sprawie o zapłatę Gmina T. zobowiązała się
3
płacić powodowi kwoty po 1.000 zł miesięcznie tytułem odszkodowania do czasu
zaoferowania lokalu socjalnego osobom podlegającym eksmisji z jego
nieruchomości, a 12 maja 2009 r. ugodzie nadano klauzulę wykonalności.
Nieruchomość powoda na podstawie § 1 pkt 5 rozporządzenia Rady
Ministrów z 28 lipca 2008 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast
oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz. U. Nr 137, poz. 860 ze zm.)
znalazła się na terenie Gminy Miasta R. Gmina T. odmówiła dalszej wypłaty
odszkodowania, a następnie wystąpiła o pozbawienie wykonalności ugody z 11
grudnia 2007 r. Powództwo zostało uwzględnione wyrokiem Sądu Rejonowego
w R. z 3 grudnia 2009 r.
Sąd Rejonowy przyjął, że wobec zmiany granic administracyjnych
pozwanej zobowiązanie Gminy T. w zakresie dostarczenia lokalu socjalnego
przeszło zgodnie z art. 49 ust. 2 u.s.g. na pozwaną. Powód nie mógł korzystać
ze swojej nieruchomości w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 22 kwietnia 2011 r.,
a na podstawie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. w zw. z art. 417 k.c. przysługuje mu od
pozwanej odszkodowanie w związku z niewykonaniem obowiązku dostarczenia
lokalu socjalnego osobom zajmującym lokal powoda po wyroku eksmisyjnym, za
okres od 1 stycznia 2009 r. do 22 kwietnia 2011 r. w kwocie 53.716 zł, przy
przyjęciu rynkowej stawki czynszu na 17,88 zł za 1m2
miesięcznie.
Wyrokiem z 20 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w R. zmienił zaskarżony
wyrok w pkt I i IV w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę
53.716 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 26.401 zł od 12 marca 2010 r., od
kwoty 27.315 zł od 13 lipca 2011 r.; w pozostałej części powództwo oddalił;
zmienił rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed sądem pierwszej
instancji; w pozostałej części oddalił apelację pozwanej i zniósł między stronami
koszty postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy zaakceptował ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego.
Nie zgodził się jednak ze stanowiskiem, że obowiązek dostarczenia lokalu
socjalnego osobom zamieszkującym w lokalu powoda po wyroku eksmisyjnym
przeszedł z Gminy T. na pozwaną na podstawie art. 49 ust. 2 u.s.g., w związku z
przejęciem przez nią mienia Gminy T. po wejściu w życie rozporządzenia Rady
Ministrów z 28 lipca 2008 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast
4
oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz. U. Nr 137, poz. 860 ze zm.).
Zdaniem Sądu Okręgowego, art. 49 ust. 2 u.s.g. nie znajduje zastosowania w
sytuacji zmiany granic Gmin T. i R., przez włączenie z dniem 1 stycznia 2009 r.
w oparciu o § 1 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 2008 r. do
dotychczasowego obszaru R. obrębu ewidencyjnego B. Przepis ten dotyczy
zniesienia lub podziału gminy, nie ma więc zastosowania do zmiany granic
administracyjnych sąsiadujących gmin. Ustawodawca w art. 4 u.s.g. odróżnia
tworzenie gmin, łączenie gmin, podział gmin, znoszenie gmin, ustalanie granic i
nazw gmin, ustalanie siedzib władz gminnych. W świetle art. 44 pkt 2 u.s.g.
przekazanie mienia pomiędzy gminami, których granice ulegają zmianie wymaga
zawarcia między nimi porozumienia lub wydania decyzji przez Prezesa Rady
Ministrów.
Dla rozstrzygnięcia o roszczeniu powoda istotne jest jedynie ustalenie
zasięgu terytorialnego gmin po zmianie granic, a konkretnie należy ustalić
„gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego
opróżnieniu”, jak stanowi art. 14 ust. 1 u.o.p.l. W dacie, od której powód naliczył
odszkodowanie jego nieruchomość położona była na terenie Gminy Miasta R.,
co przesądza o tym, że od 1 stycznia 2009 r. ta gmina była zobowiązana do
dostarczenia lokalu socjalnego osobom zajmującym lokal powoda. Prawomocny
wyrok sądu orzekający o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego obliguje
bowiem do dostarczenia lokalu socjalnego tę gminę, na której terenie lokal się
znajduje, bez względu na to, czy i która gmina uczestniczyła w procesie w
charakterze interwenienta ubocznego po stronie powodowej. Zapewnianie
osobom uprawnionym lokali socjalnych i zamiennych, a także zaspokajanie
potrzeb mieszkaniowych osób o niskich dochodach należy do zadań własnych
gminy (art. 7 ust. 1 pkt 1 i 7 u.s.g.) i dotyczy mieszkańców danej gminy. Jest to
realizacja konstytucyjnego prawa do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych (art.
75 Konstytucji).
Sąd Okręgowy za bezzasadny uznał zarzut naruszenia art. 14 ust. 6 w zw.
z art. 18 ust. 5 u.o.p.l. przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że pomimo
nadania klauzuli wykonalności obowiązkowi opróżnienia lokalu, obowiązek
gminy do złożenia oferty najmu lokalu socjalnego trwa nadal, a także art. 365 § 1
5
k.p.c., poprzez nieuwzględnienie mocy wiążącej postanowienia Sądu
Rejonowego w R. z 26 marca 2008 r. o nadaniu wyrokowi eksmisyjnemu klauzuli
wykonalności. Przyjął, że nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi eksmisyjnemu
nie niweczy obowiązku gminy właściwej ze względu na położenie nieruchomości
do dostarczenia lokalu socjalnego osobom uprawnionym do jego uzyskania na
mocy orzeczenia sądu, gdy nie wykazano, że obowiązek ten został wykonany.
W sprawie nie przeprowadzono też dowodu prawomocności postanowienia o
nadaniu wyrokowi eksmisyjnemu klauzuli wykonalności, a termin do wniesienia
zażalenia na takie postanowienie biegnie dla dłużnika dopiero od daty
doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.
Wysokość szkody została prawidłowo ustalona opinią biegłego na kwotę
53.716 zł. Za zasadne Sąd Okręgowy uznał jednak zarzuty co do naruszenia art.
455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c., przez przyjęcie, że w dniu wytoczenia
powództwa powód pozostawał w opóźnieniu z zapłatą kwoty 35.000 zł, a nie
26.401 zł. W efekcie Sąd Okręgowy zmienił rozstrzygnięcie o odsetkach od
zasądzonych świadczeń.
Pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego z 20 grudnia 2011 r.
w części, w której Sąd Okręgowy, deklarując w uzasadnieniu wolę samej tylko
zamiany rozstrzygnięcia o odsetkach od zasądzonych kwot, zredagował
sentencję swojego orzeczenia w ten sposób, że powtórzył zwrot o zasądzeniu
na rzecz powoda od pozwanego kwoty 53.716 zł, co – zdaniem skarżącej –
prowadzi do zasądzenia jej raz jeszcze, podczas gdy uwzględnienie apelacji
w przyjętym zakresie powinno wiązać się z nadaniem orzeczeniu brzmienia:
„zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że odsetki ustawowe
zasądza od kwoty 26.401 zł od 12 marca 2010 r. i od kwoty 27.315 zł od 13 lipca
2011 r.”.
Kwestionując rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego o oddaleniu jej apelacji od
wyroku uwzględniającego powództwo pozwana zarzuciła, że orzeczenie to
zapadło z naruszeniem prawa procesowego (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.), to jest: -
art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez takie uzasadnienie
zaskarżonego wyroku, że nie sposób ocenić, jakie zdarzenie ma być
wypełnieniem obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego przez gminę,
6
decydującym o wygaśnięciu jej odpowiedzialności za czyn określony w art. 18
ust. 5 u.o.p.l. Pozwana zarzuciła nadto, że zaskarżony wyrok zapadł
z naruszeniem prawa materialnego (art. 3981
pkt 1 k.p.c.), to jest: - art. 18 ust. 5
w zw. z art. 14 ust. 1 u.o.p.l. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie polegające na uznaniu, iż odpowiedzialna za czyn określony w art.
18 ust. 5 u.o.p.l. jest ta gmina, na terenie której w okresie objętym żądaniem
znajduje się lokal podlegający opróżnieniu, bez względu na treść wyroku
eksmisyjnego; - art. 14 ust. 6 u.o.p.l. w zw. z art. 18 ust. 5 u.o.p.l. i art. 417 § 1
k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż okoliczność nadania klauzuli
wykonalności wyrokowi eksmisyjnemu w zakresie obowiązku opróżnienia lokalu
nie świadczy o wygaśnięciu obowiązku gminy dostarczenia lokalu socjalnego; -
art. 14 ust. 1, 5 i 6 u.o.p.l. przez pominięcie, że sąd w wyroku orzekającym
o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego wstrzymuje wykonalność
obowiązku opuszczenia i opróżnienia lokalu do czasu złożenia oferty zawarcia
umowy najmu lokalu socjalnego przez gminę, która występowała w sprawie jako
interwenient uboczny.
Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Powód wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że naruszenie art. 328 § 2
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. może stanowić zasadną podstawę skargi
kasacyjnej w przypadkach, gdy sposób zredagowania uzasadnienia uniemożliwia
odtworzenie rozumowania, które doprowadziło do konkretnego rozstrzygnięcia.
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie jest dotknięte tego rodzaju uchybieniami.
Z wywodu Sądu Okręgowego wynika bowiem, że dopuszczając możliwość
wygaśnięcia obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego osobom zobowiązanym do
opuszczenia i opróżnienia lokalu mieszkalnego, za nieistotne dla takiej kwalifikacji
uznał zakończenie postępowania klauzulowego co do tego obowiązku. Niedostatki
w zakresie objaśnienia tego stanowiska nie są tego rodzaju, żeby uniemożliwiały
kontrolę wyroku w postępowaniu kasacyjnym.
2. Ma rację pozwana, o ile twierdzi, że sposób zredagowania przez Sąd
7
Okręgowy wyroku zmieniającego rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego wywołuje
pewne zastrzeżenia. Jeśli Sąd Okręgowy zdecydował się na powtórzenie w swoim
orzeczeniu także tej części rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, do której nie miał
zastrzeżeń i nie chciał wprowadzić w niej zmiany, to stwierdzenie, że zmienia
wyrok w pkt I i IV powinien poprzedzić słowami „poprzez nadanie mu brzmienia”,
względnie tak zredagować sentencję wyroku, jak proponuje pozwana w skardze
kasacyjnej. Wówczas niewątpliwie orzeczenie Sądu drugiej instancji nie byłoby
kolejną wypowiedzią o zasądzeniu na rzecz powoda kwoty 53.716 zł z odsetkami.
Okoliczność ta nie była jednak przyczyną wzruszenia wyroku w postępowaniu
kasacyjnym, gdyż intencję Sądu dostatecznie objaśnia uzasadnienie wyroku,
a ewentualne wątpliwości co do wysokości świadczeń ostatecznie zasądzonych na
rzecz powoda (mogące powstać w związku z tym, że wyroki Sądów obu instancji
funkcjonowałyby w obrocie prawnym samodzielnie, tworząc jeden tytuł
egzekucyjny, do którego nie byłoby dołączone ich uzasadnienia) pozwana mogłaby
usunąć występując z wnioskiem o wykładnię wyroku.
3. Ocenę zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego przez Sąd
Okręgowy trzeba poprzedzić rozważeniem charakteru i źródeł obowiązku
dostarczenia lokalu socjalnego osobom podlegającym eksmisji z lokalu
mieszkalnego, gdyż ma to znaczenie dla stwierdzenia, czy w ogóle, a jeśli tak, to
w wyniku jakich zdarzeń, obowiązek ten mógłby przejść na inną gminę.
W uchwale składu siedmiu sędziów z 13 grudnia 2012 r., III CZP 48/11,
OSNC 2012, nr 5, poz. 57, Sąd Najwyższy wypowiedział się o przyczynach
wprowadzenia i o charakterze obowiązku gmin dostarczenia pomieszczenia
tymczasowego osobom obowiązanym wyrokiem eksmisyjnym do opuszczenia
i opóźnienia lokalu mieszkalnego. Tożsame przyczyny zadecydowały o stworzeniu
kategorii lokali socjalnych i wprowadzeniu obowiązku zawierania umów najmu
takich lokali z osobami obowiązanymi do opuszczenia i opróżnienia lokali
mieszkalnych na podstawie orzeczenia o eksmisji. W powołanej wyżej uchwale Sąd
Najwyższy wyjaśnił, że zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych powinno
być podstawową troską każdego człowieka. Potrzeby mieszkaniowe osoby
niezdolnej do ich samodzielnego zaspokojenia powinni zaspokoić zobowiązani do
alimentacji, w granicach wyznaczonych treścią obowiązku alimentacyjnego.
8
Obowiązek zaspokojenia tych potrzeb ciąży na organach administracji publicznej
w takim zakresie, w jakim zadanie to należy przypisać państwu i jego organom
w związku zaciągniętymi zobowiązaniami międzynarodowymi, standardami
przyjętymi w Konstytucji i sposobami ich realizacji wyznaczonymi przez ustawy.
Prawo do ochrony życia prywatnego i rodzinnego oraz poszanowania
mieszkania zostało zagwarantowane w art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.; dalej -
Konwencja). Z tego przepisu w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka wyprowadza się wnioski o niedopuszczalności wykonywania orzeczeń
eksmisyjnych „na bruk”. Konstytucja w art. 75 ust. 1 wśród zadań władzy publicznej
wymienia m.in. prowadzenie polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb
mieszkaniowych obywateli i przeciwdziałaniu bezdomności. Norma zawarta w tym
przepisie ma charakter programowy, gdyż określa zadania państwa, nie wynikają
z niej jednak prawa podmiotowe jednostek (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z 29 września 2003 r., K 5/03, OTK ZU-A 2003, nr 7, poz. 77).
Konkretne zadania organów administracji publicznej, w tym administracji
samorządowej oraz formy ich realizacji powinny mieć wyraźną podstawę
w obowiązujących przepisach. Co do zasady, zadania publiczne służące
zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostki
samorządu terytorialnego (art. 166 ust. 1 Konstytucji), a zaspokajanie tych potrzeb
należy do zadań własnych gminy (art. 7 ust. 1 u.s.g.). Katalog zadań gminy ma
charakter otwarty, a to, które zadania mają charakter obowiązkowy określają
ustawy (art. 7 ust. 2 u.s.g.). Jak wynika z art. 4 ust. 1 u.o.p.l., tworzenie warunków
do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do
gminy. Na formy realizacji tych zadań wskazuje art. 4 ust. 2 u.o.p.l., stosownie do
którego gmina, na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie, zapewnia
lokale socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja potrzeby mieszkaniowe
gospodarstw domowych o niskich dochodach, przy czym uprawnienia do lokalu
socjalnego oraz zamiennego są reglamentowane przez ustawę o ochronie praw
lokatorów.
Udostępnienie dłużnikowi lokalu socjalnego względnie pomieszczenia
tymczasowego w związku z wykonywaniem orzeczenia o eksmisji oznacza, że nie
9
grozi mu pozostawienie bez dachu nad głową po wyprowadzeniu z lokalu
podlegającego wydaniu wierzycielowi, bo wskazano mu pomieszczenie, w którym
może znaleźć schronienie. Dłużnika obowiązku opuszczenia, opróżnienia i wydania
lokalu mieszkalnego nie można jednak zmusić, by zamieszkał w lokalu socjalnym
udostępnionym mu przez gminę, tak samo jak nie można go zmusić, by znalazł dla
siebie pomieszczenie tymczasowe, o jakim mowa w art. 1046 § 4 k.p.c. albo, by
zamieszkał w takim pomieszczeniu, które wskaże inna osoba.
Przyjęty wyżej standard postępowania w stosunku do dłużnika podlegającego
eksmisji z lokalu mieszkalnego jest konsekwencją zaciągnięcia przez państwo
zobowiązania do przestrzegania art. 8 Konwencji. Obowiązek przestrzegania art. 8
Konwencji i art. 75 ust. 1 Konstytucji ciąży na państwie, które zaciągnęło
wynikające z tych przepisów zobowiązania i zadeklarowało obywatelom określony
standard dążenia do zrealizowania ich uprawnień. Organy władzy publicznej muszą
zatem podejmować działania zapewniające realizowanie w stosunku do dłużnika
deklarowanych mu praw i wolności.
W postępowaniu egzekucyjnym, w którym wykonywany jest stwierdzony
tytułem wykonawczym obowiązek dłużnika opuszczenia, opróżnienia i wydania
wierzycielowi lokalu mieszkalnego państwo działające przez organy władzy
publicznej ma też pewne obowiązki w stosunku do wierzyciela, a ich źródłem są
zaciągnięte zobowiązania międzynarodowe i Konstytucja. Wykonanie wydanego
orzeczenia jest jednym z etapów realizowania przez wierzyciela prawa do sądu,
z którego korzystał on w postępowaniu rozpoznawczym, poprzedzającym wydanie
mu tytułu wykonawczego. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka na tle art. 6 Konwencji ustalony jest pogląd, że na treść prawa do sądu
składa się nie tylko uprawienie do rozpoznania sprawy przez organ spełniający
określone standardy organizacyjne i proceduralne oraz do uzyskania
rozstrzygnięcia w sporze pomiędzy stronami, ale także uprawnienie do wykonania
wydanego orzeczenia. Obowiązywanie przepisów, które uniemożliwiają wykonanie
wydanego orzeczenia względnie prowadzą do przewlekłości w postępowaniu
egzekucyjnym jest formą naruszenia prawa do sądu. W wyroku z 3 maja 2011 r., nr
6854/07, Apanasewicz przeciwko Polsce, Europejski Trybunał Praw Człowieka
przypomniał, że prawo do sądu zapewnione przez art. 6 Konwencji chroni
10
wykonanie prawomocnych orzeczeń sądowych, które w państwie prawa nie mogą
pozostać nieskuteczne ze szkodą dla strony. Wykonanie orzeczenia sądowego nie
może napotkać na przeszkody i opóźnienia; po wydaniu prawomocnego wyroku
władze publiczne są zobowiązane do wykonania go w jasny i spójny sposób, w celu
uniknięcia niepewności prawnej odczuwanej przez osoby, których dotyczy
stosowanie prawa. W cywilnym postępowaniu wykonawczym, gdy wierzyciel
i dłużnik są osobami fizycznymi obowiązek ciążący na władzy publicznej polega na
należytym działaniu i udzielaniu pomocy wierzycielowi w podejmowanych przez
niego krokach mających na celu wyegzekwowanie orzeczenia wydanego na jej
korzyść.
Wywiązanie się przez państwo z przyjętych w umowach międzynarodowych
i standardach konstytucyjnych obowiązków w stosunku do osób podlegających
eksmisji nie może polegać na przerzuceniu na wierzyciela ciężarów wynikających
z konieczności tolerowania obecności dłużnika w lokalu, który powinien mu być
wydany, przy zupełnym pominięciu obowiązków organów administracji jako
realizujących bieżącą politykę państwa w tym zakresie. Problem ten wiąże się nie
tylko z potrzebą spowodowania, że zrealizowane zostanie prawo do sądu
zadeklarowane na rzecz wierzyciela, ale w większości przypadków nadto jeszcze
prawo do ochrony jego własności (art. 64 Konstytucji).
Zawieranie z uprawnionymi umów najmu lokali socjalnych i pomieszczeń
tymczasowych jest formą realizacji zadań administracji publicznej przez organy
jednostek samorządu terytorialnego. Wykonywanie tych zadań także w tych tzw.
niewładczych formach działania administracji mieści się w zakresie pojęcia
„wykonywanie władzy publicznej” w rozumieniu art. 417 k.c.
4. Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej jako
zadanie własne gmin (art. 4 ust. 1 u.o.p.l.) jest realizowane wobec osób tworzących
wspólnotę samorządową poprzez: a) zapewnianie lokali socjalnych i lokali
zamiennych (art. 4 ust. 2 in princ. u.o.p.l.), b) zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych
gospodarstw domowych o niskich dochodach (art. 4 ust. 2 in fine u.o.p.l.),
c) wskazanie pomieszczeń tymczasowych, w celu wykonania orzeczenia o eksmisji
z lokali mieszkalnych osób, którym nie przysługuje uprawnienie do lokalu
socjalnego (art. 4 ust. 2a u.o.p.l.).
11
W świetle powyższego, obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego osobie, co
do której zapadł wyrok nakazujący opuszczenie, opróżnienie i wydanie
wierzycielowi lokalu mieszkalnego z zastrzeżeniem jej uprawnienia do lokalu
socjalnego (art. 18 ust. 5 u.o.p.l.) nie jest jedyną, lecz jedną z wielu sytuacji,
w których gmina powinna zrealizować nałożone na nią zadania. W tym przypadku
jednak niewykonanie przez gminę nałożonego na nią zadania dotyka nie tylko
uprawnień członka wspólnoty samorządowej, który z różnych przyczyn nie może
samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych, lecz i uprawnień osoby
mającej prawo oczekiwać na sprawne wykonanie orzeczenia sądowego. Z tego
względu w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. ustawodawca wyraźnie określił podstawę dla
roszczenia odszkodowawczego właściciela (wierzyciela w stosunku do osoby
uprawnionej do lokalu socjalnego) przeciwko gminie o naprawienie szkody
spowodowanej niewykonaniem jej zadań wobec uprawnionego do lokalu
socjalnego.
O tym, na której gminie spoczywa obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego
osobom uprawnionym do jego uzyskania, co do których zapadło orzeczenie o ich
eksmisji ustawodawca wypowiedział się w art. 14 ust. 1 u.o.p.l., wskazując na
gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego
opróżnieniu. Problem w rozpatrywanej sprawie wynikł z tego, że po wydaniu wyroku
nakazującego opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi jego nieruchomości
z zastrzeżeniem uprawnienia do lokalu socjalnego dla osób podlegających eksmisji,
nieruchomość ta znalazła się w graniach administracyjnych innej gminy niż ta,
w granicach administracyjnych której była w czasie trwania procesu o eksmisję.
Z tego faktu pozwana wywodzi, że obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego
osobom podlegającym eksmisji z nieruchomości powoda pozostał przy gminie, na
terenie której znajdowała się ona w czasie trwania procesu o eksmisję. Zdaniem
pozwanej, po wydaniu wyroku eksmisyjnego nie miało miejsca żadne zdarzenie,
które by można uznać za źródło przejścia na nią obowiązku, którego dotyczy art. 18
ust. 5 u.o.p.l. Dla uzasadnienia tego poglądu pozwana odwołuje się do przepisów
zastrzegających pewne uprawienia w toku procesu o eksmisję dla gminy, na terenie
której znajduje się lokal objęty żądaniem pozwu.
Artykuł 15 ust. 2 u.o.p.l. stanowi, że w sprawie o opróżnienie lokalu sąd
12
„z urzędu” zawiadamia o postępowaniu gminę właściwą ze względu na miejsce
jego położenia. Celem tego unormowania jest umożliwienie gminie wstąpienia do
sprawy w charakterze interwenienta ubocznego. Do udziału gminy w sprawie
o opróżnienie lokalu, w myśl art. 15 ust. 3 u.o.p.l., stosuje się odpowiednio przepisy
o interwencji ubocznej, z wyjątkiem przepisów art. 78, 79 zdanie drugie i art. 83
k.p.c., a gmina, przystępując do udziału w sprawie, czyni to po stronie powoda
(wynajmującego) i nie musi wykazywać swojego interesu prawnego w przystąpieniu
do sprawy. W konsekwencji w rozważanej sytuacji: – niedopuszczalne jest
zgłoszenie opozycji przez strony (art. 78 k.p.c.) przeciwko zgłoszeniu przez gminę
interwencji procesowej; – czynności interwenienta ubocznego (gminy) mogą
pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której
przystąpiła (art. 79 zdanie drugie k.p.c.); – gmina (mimo zgody stron) nie może
wejść na miejsce strony, do której przystąpiła (art. 83 k.p.c.).
Zacytowane unormowania rzeczywiście pozwalają gminie, na terenie której
znajduje się lokal objęty żądaniem eksmisji na wzięcie udziału w sprawie
i powołanie w niej twierdzeń i dowodów przemawiających za tym, że pozwanym nie
przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego. Trzeba jednak zauważyć, że wyrok
wydany w sprawie o nakazanie opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu
mieszkalnego nie jest tytułem egzekucyjnym przeciwko gminie, która wystąpiła
w postępowaniu w roli interwenienta ubocznego, w szczególności nie stwierdza jej
obowiązku nadającego się do przymusowego wykonania ani zresztą także nie
kreuje po stronie uprawnionego roszczenia o zawarcie z nim umowy najmu lokalu
socjalnego, bo cywilne roszczenie tego rodzaju musiałoby mieć konkretny
przedmiot (konkretny lokal socjalny), a orzeczenie sądowe zapada niezależnie od
tego, czy gmina dysonuje choćby jednym wolnym lokalem, który mógłby być
wynajęty uprawnionemu jako socjalny. Wyrok taki stwierdza natomiast uprawienie
osoby zobowiązanej do opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego
jako dłużnika, od zrealizowania którego zależy możliwość skutecznego
przeprowadzenia przez wierzyciela tego obowiązku postępowania egzekucyjnego
na podstawie art. 1046 k.p.c. Wypowiedź sądu nie jest nastawiona na kreowanie
i wiązanie z konkretną gminą obowiązku dostarczenia konkretnej osobie
konkretnego lokalu socjalnego, a tylko tak ukształtowany obowiązek mógłby być
13
postrzegany w kategoriach wierzytelności i odpowiadającego mu długu, co do
którego obowiązywałyby właściwe dla prawa cywilnego zasady następstwa.
To, na której gminie spoczywa obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego
osobie, o której uprawieniu orzekł sąd w sprawie o eksmisję wynika z ustawy
(art. 14 ust. 1 zdanie drugie u.o.p.l.), i zawsze jest to gmina właściwa ze względu na
miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu, nawet gdyby nie zgłosiła
w procesie o eksmisję tej szczególnego rodzaju interwencji, którą przewidział
ustawodawca w art. 15 ust. 2 u.o.p.l., albo gdyby po wydaniu wyroku doszło do
zdarzenia, wskutek którego podlegający opróżnieniu lokal znajdzie się w granicach
administracyjnych innej gminy. Charakterystyczne zresztą jest, że ustawodawca
wskazuje na gminę obowiązaną do dostarczenia uprawnionemu lokalu socjalnego
w art. 14 ust. 1 zdanie drugie u.o.p.l., a nie w art. 15 u.o.p.l., w związku z regulacją
skutków wyroku wydanego w sprawie o eksmisję. Z uwagi na charakter gmin, jako
podmiotu prawa publicznego i prawa prywatnego, rodzaj zdarzeń mogących
powodować ich zlikwidowanie lub zmiany w obrębie ich granic jest limitowana
ustawą (zniesienie, podział, połączenie, zmiana ich granic – art. 4 ust. 1 pkt 1
in fine u.s.g.). Skoro nieruchomość powoda po 1 stycznia 2009 r. nadal zajmowana
jest przez osoby, którym – zgodnie z orzeczeniem o ich eksmisji – przysługuje
uprawnienie do lokalu socjalnego, to po tej dacie uprawnienie to, o ile wcześniej nie
wygasło, powinna zaspokoić ta gmina, na terenie której znajduje się nieruchomość,
z której ma nastąpić eksmisja. Od 1 stycznia 2009 r. Gmina Miasto R. jest zatem
zobowiązana do dostarczenia lokalu socjalnego uprawnionym do jego uzyskania
członkom rodziny K., chyba że uprawnienie tych osób już wcześniej wygasło.
Reasumując ten wątek trzeba wskazać, że obowiązek dostarczenia lokalu
socjalnego (art. 18 ust. 5 u.o.p.l.) odpowiadający uprawnieniu zastrzeżonemu
w wyroku nakazującym opuszczenie, opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego
dla dłużnika tego obowiązku, póki nie wygaśnie, zawsze ciąży na tej gminie, na
terenie której znajduje się lokal podlegający opróżnieniu (art. 14 zdanie drugie
u.o.p.l.).
Trzeba też zauważyć, że obowiązek zabezpieczenia potrzeb osób
obowiązanych opuścić, opróżnić i wydać uprawnionemu zajmowany dotychczas
lokal może powstać później, a mianowicie już po wydaniu wyroku w sprawie
14
o eksmisję. Jeśli wyrok wydany w sprawie o eksmisję nie zawiera rozstrzygnięcia
o przysługiwaniu eksmitowanym uprawnienia do lokalu socjalnego, to osobom tym
– już na etapie wykonywania orzeczenia eksmisyjnego – ma być dostarczone
pomieszczenie tymczasowe, o jakim jest mowa w art. 1046 § 4 k.p.c. Zgodnie z § 2
ust. 2-4 wydanego na podstawie art. 1046 § 11 k.p.c. rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z 26 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowego trybu
postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie
nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać
tymczasowe pomieszczenie (Dz. U. Nr 17, poz. 155), jeżeli dłużnikowi nie
przysługuje prawo do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może on
zamieszkać, ani nie znalazł on tymczasowego pomieszczenia, komornik
niezwłocznie występuje do gminy, właściwej ze względu na miejsce położenia
lokalu podlegającego opróżnieniu, o wskazanie tymczasowego pomieszczenia,
chyba że wierzyciel wskazał tymczasowe pomieszczenie dla dłużnika.
5. W dalszej kolejności trzeba rozważyć, jaka jest treść obowiązku gminy,
o którym mowa w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. i korelującego z nim uprawnienia osoby, na
rzecz której ma być spełniony. W przepisie tym ustawodawca wskazał na
powinność „dostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy
wyroku”, a w art. 14 ust. 6 u.o.p.l. stwierdził, że sąd w wyroku eksmisyjnym
nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu „złożenia przez
gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego”. W celu zrealizowania
uprawnienia, o którym orzeczono w wyroku eksmisyjnym gmina musi podjąć
działania faktyczne, polegające na pozyskaniu mieszkań do jej zasobu, a następnie
zaoferować uprawnionemu do wynajęcia konkretne mieszkanie mające standard
lokalu socjalnego.
Wyżej (pkt 3) określono przyczyny przyjęcia na siebie przez państwo
obowiązków w zakresie przeciwdziałania bezdomności i koniecznego wsparcia
w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych osób, które ich samodzielnie zaspokoić
nie mogą, zastrzegając, że uprawnieni nie muszą z tego rodzaju pomocy socjalnej
skorzystać. W świetle tych ustaleń trzeba wskazać, że obowiązek gminy, o jakim
mowa w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. polega na złożeniu oferty wynajęcia lokalu socjalnego
spełniającego wymagania określone w art. 2 ust. 1 pkt 5 u.o.p.l. osobie, której służy
15
uprawnienie będące korelatem tego obowiązku. Z ustawy nie wynika, przez jaki
czas złożona oferta ma wiązać gminę, a zatem wyznacza ona ten okres
samodzielnie. Gmina nie może przy tym zmusić uprawnionego, by przyjął ofertę,
a przeniesienie go przy użyciu środków przymusu do zaoferowanego lokalu
socjalnego zanim zamanifestuje on wolę zawarcia umowy najmu tego lokalu byłoby
równoznaczne ze spowodowaniem zajęcia lokalu bez tytułu prawnego,
w warunkach gdy lokale socjalne mają być udostępniane uprawnionym nie na
podstawie władczych działań organów państwa, ale na podstawie umów najmu.
Przewidziany w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. obowiązek gminy dostarczenia lokalu
socjalnego uprawnionej osobie gaśnie z upływem terminu związania gminy
skutecznie złożoną ofertą zawarcia z uprawnionym umowy najmu lokalu
socjalnego.
Treścią uprawnienia będącego korelatem opisanego wyżej obowiązku gminy
jest możliwość zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, a zatem należącego do
zasobu mieszkaniowego gminy, co stwarza dla uprawnionego warunki dla
zaspokojenia jego potrzeb mieszkaniowych przez czas oznaczony (art. 23 ust. 1
u.o.p.l.), za czynsz – w założeniu – korzystniejszy od stawek rynkowych. Póki to
uprawnienie trwa, póty w stosunku do osoby, której ono przysługuje nie może być
wykonane orzeczenie nakazujące opuszczenie, opróżnienie i wydanie dotychczas
zajmowanego lokalu mieszkalnego wierzycielowi tego z kolei obowiązku.
Uprawnienie, którego dotyczy art. 18 ust. 5 u.o.p.l. jest zastrzegane w wyroku
wydawanym w sprawie wszczynanej z inicjatywy osoby, która domaga się
nakazania zajmującemu jej lokal jego opuszczenia, opóźnienia i wydania.
Przesłanki decydujące o istnieniu uprawnienia do lokalu socjalnego sąd ma
obowiązek rozważyć z urzędu, a – w świetle art. 14 ust. 3 i 4 u.o.p.l. – są nimi
dotychczasowy sposób korzystania z lokalu przez uprawnionego i jego szczególna
sytuacja materialna i rodzinna. W art. 14 ust. 4 u.o.p.l. ustawodawca wyliczył pewne
stany i sytuacje zobowiązanego do opróżnienia lokalu, które muszą być przez sąd
zakwalifikowane jako kreujące jego „szczególną sytuację materialną i rodzinną”,
pod warunkiem jednak, że nie może on zamieszkać w innym lokalu. W świetle art.
14 ust. 3 i 4 u.o.p.l. uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego, którego
korelatem jest obowiązek, o jakim mowa w art. 18 ust. 5 u.o.p.l., dotyczy tych
16
znajdujących się w szczególnej sytuacji materialnej i rodzinnej osób, o których
wypowiedział się sąd w wyroku nakazującym im opróżnienie lokalu. Każdej z tych
osób uprawnienie przysługuje indywidualnie i z uwagi na jej własny stan
fizjologiczny, stan zdrowia, wiek, sytuację materialną. Rozważeniu tych
indywidualnych uprawnień służy rozwiązanie przewidziane przez ustawodawcę
w art. 15 ust. 1 u.o.p.l., przez które chciał zapobiec możliwości wykonania
orzeczenia nakazującego opuszczenie i opróżnienie lokalu mieszkalnego
w stosunku do osoby, która utraciła do niego tytuł, bez rozważenia sytuacji jej
domowników, krewnych i innych osób reprezentujących jej prawa, co – w świetle
art. 791 § 2 k.p.c. – byłoby możliwe, gdyby nie obowiązek ich wezwania do udziału
w sprawie w charakterze pozwanych.
Wykonanie obowiązku zaoferowania lokalu socjalnego do wynajęcia wymaga
złożenia stosownego oświadczenia przez gminę wobec wszystkich tych, którym
uprawnienie przysługuje. Nie oznacza to, że każdemu uprawnionemu do lokalu
socjalnego w związku z orzeczeniem jego eksmisji z dotychczas zajmowanego
lokalu wraz z innymi jeszcze osobami, ma być zaoferowany samodzielny lokal
socjalny, odrębny od lokali oferowanych innym, współeksmitowanym, osobom.
Powyższe oznacza, że gmina może zaoferować jeden lokal socjalny dla
uprawnionych członków rodziny, obowiązanych na mocy orzeczenia sądu do
opuszczenia i opróżnienia tego samego lokalu zajmowanego dotąd wspólnie. W art.
14 ust. 2 u.o.p.l. ustawodawca wskazał zresztą, że jeżeli w wyroku orzeczono
o uprawnieniu do lokalu socjalnego dwóch lub więcej osób, gmina jest obowiązana
zapewnić im co najmniej jeden lokal socjalny, a w definicji lokalu socjalnego w art. 2
ust. 1 pkt 5 u.o.p.l. określił powierzchnię, która ma przypadać na członka
gospodarstwa domowego osoby, z którą zostanie zawarta umowa najmu takiego
lokalu. Oznacza to, że ilość osób pozostających we wspólnym gospodarstwie,
z których każdej może przysługiwać odrębne uprawnienie do dostarczenia jej lokalu
socjalnego w związku z wykonaniem orzeczenia o eksmisji, musi być uwzględniona
przez gminę w ofertach zawarcia umowy najmu tego samego lokalu socjalnego.
Poza zakresem rozważań w niniejszej sprawie pozostawić trzeba kwestię
wygaśnięcia uprawnienia do uzyskania lokalu socjalnego wskutek innych zdarzeń
17
niż zrealizowanie wobec uprawnionego obowiązku zaoferowania mu lokalu
socjalnego oraz sposobu stwierdzenia tej okoliczności.
6. Wyrok sądowy stwierdzający obowiązek takiego zachowania się, które
może być wymuszone przy wykorzystaniu środków przewidzianych ustawą
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jest tytułem egzekucyjnym, jeżeli jest
prawomocny lub natychmiast wykonalny (art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.). Prawomocny
wyrok stwierdzający obowiązek opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu
mieszkalnego ma powyższe cechy. Znaczenie zastrzeżenia dłużnikowi uprawnienia
do lokalu socjalnego dla jego relacji z wierzycielem wynika z art. 14 ust. 6 u.o.p.l.
Zgodnie z tym przepisem, orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu
socjalnego, sąd obowiązany jest nakazać wstrzymanie wykonania opróżnienia
lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu
socjalnego. Zastrzeżenie dłużnikowi uprawnienia do lokalu socjalnego sprawia, że
wyrok orzekający o obowiązku opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu
mieszkalnego nie może podlegać wykonaniu przed złożeniem dłużnikowi oferty
zawarcia z nim umowy najmu konkretnego lokalu socjalnego. Zastrzeżenie tego
uprawnienia sprawia, że do momentu złożenia dłużnikowi przez gminę oferty
zawarcia z nim umowy najmu lokalu socjalnego wyrokowi nie może być nadana
klauzula wykonalności. Jest to równoważne przewidzianej w art. 786 k.p.c. sytuacji,
gdy „wykonanie tytułu jest uzależnione od zdarzenia”. Trzeba przyjąć, że skoro
obowiązek wykazania wystąpienia tego zdarzenia, w świetle art. 786 k.p.c. ma
obciążać wierzyciela, to może on – po wydaniu wyroku w sprawie o eksmisję –
wezwać gminę, aby wykonała swój obowiązek wobec dłużnika i dostarczyła
wierzycielowi dowód jego wykonania (informację o złożonej dłużnikowi ofercie).
Z takim żądaniem do gminy może oczywiście wystąpić także sam dłużnik.
W świetle art. 14 ust. 6 u.o.p.l. w zw. z art. 786 k.p.c., zdarzeniem, którego
wystąpienie powoduje, że wydany w sprawie o eksmisję wyrok może podlegać
wykonaniu, jest złożenie przez gminę uprawnionemu (lub wszystkim uprawnionym,
jeśli w wyroku dotyczącym podlegającego opróżnieniu lokalu orzeczono
o wspólnym obowiązku większej liczy osób) oferty zawarcia z nim (z nimi) umowy
najmu. Nie chodzi przy tym, o jakąkolwiek ofertę udostępnienia lokalu, lecz o ofertę
wynajęcia lokalu spełniającego wymagania stawiane lokalom socjalnym. Jeśli oferta
18
zwarcia umowy najmu lokalu socjalnego została złożona skutecznie, to dla
przeprowadzenia postępowania klauzulowego nie ma znaczenia okoliczność, czy
oferta ta została przyjęta, czy w związku z tym doszło do zawarcia umowy najmu
między gminą i osobami, którym zaproponowała ona wynajęcie konkretnego lokalu
jako socjalnego. Ryzyko nieprzyjęcia skutecznie złożonej oferty obciąża dłużnika
obowiązku opuszczenia i opróżnienia lokalu mieszkalnego.
Ustawodawca nie przewidział szczególnych zasad prowadzenia postępowania
klauzulowego w związku z żądaniem nadania klauzuli wykonalności tytułowi
egzekucyjnemu dotyczącemu orzeczenia stwierdzającego obowiązek opuszczenia,
opróżnienia i wydania wierzycielowi lokalu mieszkalnego z zastrzeżeniem dla
dłużnika uprawnienia do lokalu socjalnego. Postępowanie to wszczynane jest
zatem na wniosek wierzyciela, który ma obowiązek wykazać dokumentem
urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym, że nastąpiło
zdarzenie, od którego uzależniona jest wykonalność obowiązku stwierdzonego
tytułem egzekucyjnym. Wniosek wierzyciela podlega rozpoznaniu, co do zasady, na
posiedzeniu niejawnym. Ze stanowiskiem sądu, który na podstawie dokumentu
przedstawionego przez wierzyciela przyjął, że nastąpiło zdarzenie, od którego
uzależnione było wykonanie tytułu egzekucyjnego dłużnik może polemizować
w postępowaniu zażaleniowym, zarzucając, że dokument przedstawiony sądowi nie
stwierdza dostatecznie okoliczności warunkującej wykonalność obowiązku
opuszczenia, opróżnienia i wydania wierzycielowi lokalu mieszkalnego, gdyż nie
wynika z niego, żeby skutecznie wobec niego została złożona oferta wynajęcia
lokalu socjalnego. Orzeczenie kończące postępowanie klauzulowe nie korzysta
z powagi rzeczy osądzonej, nawet w relacjach między stronami tego postępowania.
Gmina, która uprawnionemu do lokalu socjalnego złożyła ofertę wynajęcia
lokalu socjalnego nie jest stroną w postępowaniu klauzulowym dotyczącym wyroku
nakazującego opuszczenie, opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego
z zastrzeżeniem dla dłużnika uprawnienia do takiego lokalu i na skuteczne złożenie
oferty wynajęcia uprawnionemu lokalu socjalnego, ze skutkiem w postaci
wygaśnięcia jej obowiązku może się powoływać także w postępowaniu
o odszkodowanie prowadzonym z inicjatywy wierzyciela tego obowiązku, na
podstawie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. Taki sam zarzut może zgłosić gmina, na terenie
19
której już po złożeniu oferty wynajęcia lokalu socjalnego i w związku ze zmianą
granic znalazł się lokal podlegający wydaniu zgodnie z wyrokiem eksmisyjnym.
8. Sądy orzekające w sprawie ustaliły, że wyrokowi Sądu Rejonowego w R. z
23 kwietnia 2007 r. nakazującemu osobom zajmującym nieruchomość powoda jej
opróżnienie nadano klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w
R. z 28 marca 2008 r. Nie ma racji Sąd Okręgowy, o ile przyjmuje, że okoliczność
nadania klauzuli wykonalności wyrokowi eksmisyjnemu nie ma żadnego znaczenia
przy ocenie, czy istnieje obowiązek gminy właściwej ze względu na położenie
nieruchomości, której dotyczy wyrok eksmisyjny do dostarczenia eksmitowanemu
lokalu socjalnego. Z zaakceptowanych ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że oferta
Gminy T. zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego znajduje się na k. 32 akt
sprawy zarejestrowanej do sygn. I C …/07. Przed wydaniem rozstrzygnięcia w
sprawie o odszkodowanie Sąd musi rozważyć, czy oferta ta była skuteczną ofertą
zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, a zatem, czy spowodowała wygaśnięcie
obowiązku dostarczenia takiego lokalu. Wymaga to zbadania, czy gmina, o której
mowa w art. 14 ust. 1 zdanie drugie u.o.p.l. złożyła tę ofertę wszystkim
uprawnionym i czy oferowany przez nią lokal spełniał warunki lokalu socjalnego.
Jeśli tak było, to ma rację pozwana, że obowiązek dostarczenia tego lokalu wygasł
wraz ze złożeniem oferty dłużnikom obowiązku opuszczenia, opróżnienia i wydania
powodowi lokalu mieszkalnego, bo po złożeniu nieprzyjętej przez uprawnionych
oferty, wyrok eksmisyjny mógł być wykonany.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. i art. 108 § 2
w zw. z art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
db