Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 176/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący)
SSN Jerzy Grubba
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSN Przemysław Kalinowski
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora
w sprawie R. C.
skazanego z art. 148 § 1 kk i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 29 listopada 2012 r.,
kasacji, wniesionych przez Prokuratora Generalnego oraz obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 grudnia 2011 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 17 lutego 2011 r.
I. uchyla zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia co do
przestępstwa popełnionego w dniu 19 marca 1996 r. w K. (pkt I.2
wyroku) i sprawę w tej części przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu;
II. kasację obrońcy skazanego oddala, jako oczywiście
bezzasadną;
2
III. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. R., Kancelaria
Adwokacka, jako wyznaczonego z urzędu obrońcy skazanego,
738 zł (siedemset trzydzieści osiem) w tym 23 % należnego
podatku VAT za sporządzenie i wniesienie kasacji oraz 738 zł
(siedemset trzydzieści osiem) w tym 23 % należnego podatku
VAT za obronę skazanego w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym;
IV. zwalnia skazanego od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wobec tego, że kasacja obrońcy skazanego R. C. została oddalona jako
oczywiście bezzasadna na rozprawie kasacyjnej, w której uczestniczył obrońca
skazanego, uzasadnienie wyroku nie odnosi się do tego nadzwyczajnego środka
zaskarżenia, zgodnie z adnotacją zawartą w protokole rozprawy kasacyjnej (art.
535 § 3 k.p.k.).
Wyrokiem z dnia 17 lutego 2011 r., Sąd Okręgowy skazał oskarżonego R.
C. za 13 przestępstw, w tym dwa przestępstwa zakwalifikowane z art. 148 § 1 k.k.
w zw. z art. 65 § 1 k.k., na łączną karę dożywotniego pozbawienia wolności (ust.
XIV wyroku). Jednym z przestępstw był czyn polegający na tym, że w dniu 19
marca 1996 r., w K. oraz na trasie łączącej te miejscowości, wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami prawomocnie za ten czyn skazanymi, a także z
osobą co do której wyłączono materiały do odrębnego postępowania, działając w
celu przywłaszczenia mienia M. K., użył wobec niego przemocy polegającej na
kopaniu oraz kilkakrotnym uderzaniu rękami po głowie i plecach, a następnie po
wciągnięciu pokrzywdzonego siłą i wbrew jego woli do samochodu wywiózł go w
ustronne miejsce - pozbawiając w ten sposób M. K. wolności - zabierając na jego
szkodę torbę podróżną, saszetkę, dowód osobisty, prawo jazdy i dowód
rejestracyjny samochodu marki Fiat Cinquecento oraz pieniądze w kwocie
100.000 zł, a nadto na szkodę J. K. pieniądze w kwocie 30.000 zł (ust. V wyroku).
Przestępstwo to zostało zakwalifikowane z art. 280 § 1 k.k. i art. 189 § 1 k.k. oraz
art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a na mocy art. 280 § 1 k.k., przy
zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. wymierzono oskarżonemu karę 6 (sześciu) lat
pozbawienia wolności. W oparciu o przepis art. 46 § 1 k.k. Sąd Okręgowy orzekł
wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej tym
przestępstwem – solidarnie z innymi wskazanymi osobami – poprzez uiszczenie
na rzecz M. K. kwoty 100.000 zł, zaś na rzecz J. K. 30.000 zł.
3
Apelację od tego wyroku złożył obrońca oskarżonego, który zarzucił w niej
wyrokowi obrazę przepisów postępowania karnego, która mogła mieć wpływ na
treść wyroku a także błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
wyroku, i domagał się uchylenia wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, ewentualnie, zmiany wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od
przypisanych mu czynów.
Po rozpoznaniu wniesionej apelacji wyrokiem z dnia 12 grudnia 2011 r. Sąd
Apelacyjny:
I. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
1. uchylił orzeczenie o karze łącznej z ust. XIV,
2. uchylił ust. V wyroku dotyczący skazania R. C. za
przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. i art. 190 § 1 k.k. oraz art. 275 § 1 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k. dokonane w dniu 19 marca 1996 roku na szkodę M. K.
oraz J. K. i na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k.
postępowanie w tej części umorzył, zaś kosztami jego dotyczącymi obciążył
Skarb Państwa, jak również uchylił ust. XV wyroku dotyczący obowiązku
naprawienia szkody na rzecz M. K. i J. K.,
3. na podstawie art. 85 k.k. i art. 88 k.k. biorąc za podstawę kary
wymierzone za poszczególne przestępstwa orzekł oskarżonemu R. C. karę
łączną dożywotniego pozbawienia wolności;
II. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy;
Kasację od tego wyroku, na niekorzyść R. C., w części uchylającej ust. V
wyroku Sądu Okręgowego co do czynu popełnionego w dniu 19 marca 1996 r. i
umarzającej postępowanie w tym zakresie oraz uchylającej obowiązek
naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonych wniósł Prokurator Generalny.
Zarzucając wyrokowi rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie prawa
materialnego, polegające na niesłusznym uznaniu, w oparciu o wadliwie przyjęte
przepisy art. 101 § 1 pkt 3 k.k. w zw. z art. 102 k.k. w brzmieniu obowiązującym
do dnia 3 sierpnia 2005 r., że karalność zarzucanego oskarżonemu R. C. czynu z
art. 280 § 1 k.k. i art.189 § 1 k.k. oraz art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
ustała w marcu 2011 r., co doprowadziło do bezzasadnego umorzenia
postępowania karnego przeciwko oskarżonemu na podstawie art. 17 § 1 pkt 6
k.p.k. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. i skutkowało także uchyleniem nałożonego
obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonych, wniósł o uchylenie
4
zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Kasację od tego wyroku w zakresie w jakim Sąd Apelacyjny utrzymał wyrok
sądu I instancji w mocy, wywiódł także obrońca skazanego, zarzucając wyrokowi
w tej części rażące naruszenie szeregu przepisów prawa procesowego, które
miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Wobec sposobu jej oddalenia
brak jest powodów do opisywania zawartych w niej zarzutów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego okazała się zasadna. Ma rację skarżący,
że sąd ad quem dopuścił się rażącego naruszenia prawa materialnego, tj. art. 101
§ 1 pkt 3 k.k. w zw. z art. 102 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 2 sierpnia
2005 r. (w zarzucie błędnie wskazano, że chodzi o przepisy w brzmieniu
obowiązującym do dnia 3 sierpnia, choć w uzasadnieniu kasacji datę
obowiązywania ujęto poprawnie –str. 10 - uw. SN), a skutkiem tego naruszenia
było niesłuszne umorzenie postępowania karnego co do czynu popełnionego w
dniu 19 marca 1996 r. Trzeba przy tym stwierdzić, że oparcie się przez sąd
odwoławczy na tych właśnie przepisach Kodeksu karnego było wynikiem
niezastosowania przepisu art. 2 ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie
ustawy – Kodeks karny (Dz. U. Nr 132, poz.1109), który to przepis nakazywał
stosowanie do czynów popełnionych przed wejściem w życie tej ustawy, a więc
popełnionych przed dniem 3 sierpnia 2005 r. (art. 3 tej ustawy w zw. z art. 6 ust.
1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych – Dz. U. z 2011 r., Nr 197, poz.1172 ze zm.) przepisów
Kodeksu karnego o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą. Z
uzasadnienia wyroku sąd II instancji wynika bowiem wprost, że tenże sąd
świadomy skutków zastosowania tego przepisu dla określenia terminu
przedawnienia karalności tego czynu, uznał, iż na przeszkodzie jego
zastosowania stoi gwarancyjny charakter przepisu art. 4 § 1 k.k. (str. 112 - 113
uzasadnienia wyroku). Tak więc pierwotnym uchybieniem sądu II instancji, które
doprowadziło następnie do niesłusznego, albowiem dokonanego z naruszeniem
prawa materialnego, zastosowania wskazanych w kasacji przepisów Kodeksu
karnego określających terminy przedawnienia karalności, była obraza art. 2
wskazanej ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. polegająca na odmowie zastosowania
tego przepisu. Wynika to wprost z treści uzasadnienia wyroku Sądu
5
Apelacyjnego, w którym to dokumencie procesowym Sąd ten wyraził
przypuszczenie, że zastosowanie tych przepisów, które doprowadziły w
konsekwencji do umorzenia postępowania w odniesieniu do przestępstwa
opisanego w ust. V wyroku sądu I instancji, obyło się właśnie z obrazą przepisu
art. 2 cyt. ustawy (str. 113). Do takiego wniosku doszedł po analizie wyroków
Trybunału Konstytucyjnego zapadłych w sprawach o sygn. P 4/08 (wyrok z dnia
13 października 2009 r., OTK-A 2009/9/133) i P 32/06 (wyrok z dnia 15
października 2008 r., OTK-A 2008/8/138), jak również wyroków Sądu
Najwyższego (V KK 112/08, OSNKW 2008/10/81; V KK 300/05, Lex nr 164314
oraz V KK 151/05, Prok. i Pr. 2006/2/3). Zapoznając się z tą argumentacją można
odnieść wrażenie, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie były znane
sądowi odwoławczemu w dacie orzekania, albowiem wówczas nie miałby żadnych
racji do odmowy zastosowania kwestionowanego przepisu, skoro jego zgodność
z Konstytucją oraz z umowami międzynarodowymi była już zbadana przez
Trybunał Konstytucyjny.
Pomimo tego, że w kasacji Prokuratora Generalnego nie wskazano w treści
zarzutu wprost na naruszenie przepisu art. 2 ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r., a
tylko na obrazę przepisów art. 101 § 1 pkt 3 k.k. oraz art. 102 k.k. w brzmieniu
obowiązującym do dnia 2 sierpnia 2005 r., to jest oczywiste, iż także te przepisy –
w konsekwencji – naruszono, a skutkiem tego uchybienia było niesłuszne
umorzenie postępowania karnego. Skoro bowiem art. 2 cyt. ustawy jest zgodny
zarówno z Konstytucją (wyrok TK w sprawie P 32/06; OTK-A 2008/8/138), jak też
z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi przez Polskę (wyrok TK w sprawie
P 4/08; OTK-A 2009/9/133), to brak jest jakichkolwiek prawnych podstaw do
niestosowania się do normy w nim zawartej. Nie mógł nią być także art. 4 § 1 k.k.,
albowiem to właśnie na mocy art. 2 ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. spod zasady
lex mitior agit wyłączono regulację odnoszącą się do zmiany (wydłużenia)
okresów przedawnienia karalności czynów zabronionych. Jest zatem oczywiste,
że skoro do dnia 2 sierpnia 2005 r. nie nastąpiło przedawnienie karalności czynu
popełnionego w dniu 19 marca 1996 r. (nie upłynęło 15 lat – art. 101 § 1 pkt 3
oraz art. 102 k.k.), to zgodnie z treścią obowiązujących od dnia 3 sierpnia 2005 r.
art. 101 § 1 pkt 2a k.k. oraz art. 102 k.k. okres przedawnienia wynosi 25 lat od
czasu jego popełnienia, a zatem przedawnienie karalności nastąpi dopiero w dniu
20 marca 2021 r.
6
Mając na względzie powyższe należało zaskarżony wyrok w zakresie
rozstrzygnięcia co do czynu popełnionego w dniu 19 marca 1996 r., a opisanego
w pkt I.2 wyroku Sądu Apelacyjnego uchylić i sprawę w tej części przekazać do
ponownego rozpoznania temu sądowi w postępowaniu odwoławczym. Przy
ponownym rozpoznaniu apelacji w zakresie tego czynu sąd ten będzie związany
wyrażonym powyżej zapatrywaniem prawnym (art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518
k.p.k.).
Z tych powodów orzeczono jak w wyroku.