Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 148/12
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z wniosku Z. W. i innych
przy uczestnictwie J. L.-B. i innych
o ustanowienie drogi koniecznej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 5 grudnia 2012 r.,
zażalenia uczestnika F. L.-B.
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 28 lutego 2012 r., w zakresie dotyczącym kosztów,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 28 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy, na skutek apelacji
uczestnika m. W. od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 11 stycznia 2010 r. w
sprawie z wniosku Z. W. i innych o ustanowienie drogi koniecznej oddalił apelację i
zasądził od uczestnika F. L. – B. na rzecz na Z. W. i C. W. solidarnie kwotę 120 zł i
na rzecz E. P. i D. P. solidarnie kwotę 120 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania
w instancji odwoławczej.
Zażalenie na postanowienie o kosztach postępowania apelacyjnego wniósł
uczestnik F. L. – B., zarzucając obrazę przepisów postępowania, tj. art. 102 w zw. z
art. 13 § 2 k.p.c. przez jego niezastosowanie, art. 520 § 3 k.p.c. na skutek jego
niewłaściwego zastosowania; art. 520 § 1 k.p.c. w wyniku jego niezastosowania
oraz art. 361 w zw. z art. 328 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w następstwie ich
niezastosowania, polegającego na nieuzasadnieniu przyczyn obciążenia uczestnika
kosztami postępowania odwoławczego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W literaturze i w judykaturze wyjaśniono, że w sprawie o ustanowienie
służebności drogi koniecznej, ze względu na to, że zainteresowani nie mają
wspólnych interesów, nie stosuje się w zasadzie art. 520 § 1 k.p.c.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10,
OSNC 2011, nr 7-8, poz. 88).
Wykładnia zawartego w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. pojęcia sprzeczności interesów
może budzić wątpliwości. Skoro jednak przepis ten odnosi się do rozliczenia
kosztów pomiędzy uczestnikami, tj. osobami, których praw dotyczy wynik
postępowania (art. 510 § 1 k.p.c.), to reguły wykładni systemowej i logicznej
pozwalają przyjąć, że sprzeczność interesów zachodzi wtedy, gdy postanowienie
kończące postępowanie w sprawie może wywrzeć wpływ dla jednych
zainteresowanych na zwiększenie, a dla innych na zmniejszenie sfery ich
uprawnień, np. w sprawie o ustanowienie drogi pomiędzy występującym z takim
wnioskiem a właścicielem nieruchomości, która ma zostać obciążona służebnością
gruntową.
Sprzeczność interesów pomiędzy uczestnikami daje sądowi możliwość
włożenia na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone,
3
obowiązku zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego
zainteresowanego (art. 520 § 3 k.p.c. zd. 1 k.p.c.). Regulacja ta zbliża się
w pewnym sensie do unormowania zawartego w art. 98 § 1 k.p.c.,
gdyż ustawodawca musiał uwzględnić niebudzący wątpliwości fakt,
że niejednokrotnie pomiędzy uczestnikami postępowania nieprocesowego toczą
się spory i wtedy w pewnym sensie upodabnia się ono do procesu, w którym
można usytuować poszczególnych zainteresowanych w pozycji wygrywający
- przegrywający (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 1960 r.,
I CR 640/60, OSN 1961, nr 4, poz. 109).
Należy jednak podkreślić, że sytuacja w postępowaniu nieprocesowym jest
inna niż w procesie, w którym przegranie sprawy z reguły wywołuje skutek
w postaci obowiązku zwrotu kosztów. Wynika to wprost z zawartego w art. 520 § 2
i 3 k.p.c. wyrażenia „sąd może”. W postępowaniu nieprocesowym sąd ma więc
możliwość oceny, czy rodzaj sprawy, jej okoliczności, wątpliwość występujących
w niej zagadnień prawnych czyniły i w jakim zakresie nietrafność, lub nawet
oczywistą niesłuszność stanowiska któregoś z uczestników w tym sensie
„przegrywającego sprawę” i w zależności od tej oceny odmówić zasądzenia, albo
zasądzić zwrot kosztów. Rozwiązanie to jest elastyczne i uwzględnia różnorodność
spraw rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym. W procesie tymczasem
muszą istnieć dopiero „wypadki szczególnie uzasadnione” (art. 102 k.p.c.), a więc
występujące sporadycznie, aby stronę przegrywającą sąd mógł zwolnić całkowicie
lub częściowo od obciążenia jej zwrotem kosztów. Choć przegrywającym sprawę
w rozumieniu art. 520 § 3 k.p.c. jest ten uczestnik, którego wnioski zostały
oddalone lub odrzucone, to nie w każdym wypadku nieuwzględnienia środka
zaskarżenia istnieje podstawa do zasądzenia od występującego z nim na rzecz
uczestników wnoszących o jego nieuwzględnienie kosztów postępowania
związanych z jego rozpoznaniem.
Zażalenie jest uzasadnione, gdyż Sąd drugiej instancji, oddalając apelację
wniesioną przez uczestnika F.L . – B., skoro nie wchodziły w rachubę przesłanki do
zastosowania zasady określonej w art. 520 § 1 k.p.c., powinien był uzasadnić
zastosowanie wyjątku przewidzianego w art. 520 § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy tego nie
dokonał w zaskarżonym postanowieniu, naruszając art. 328 § 2 w zw. z art. 13 § 2
4
k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 1/12, nie publ.). W
takiej sytuacji treść uzasadnienia orzeczenia Sądu drugiej instancji uniemożliwia
przeprowadzenie oceny podjętego rozstrzygnięcia (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., V CZ 7/10, OSNC – ZD 2010, nr D, poz.
104).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 uwzględnił zażalenie i orzekł jak w sentencji postanowienia.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13