II CZ 128/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:03-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 128/12
POSTANOWIENIE
Dnia 7 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. H. i K. H.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi Wojskowego Zarządu Infrastruktury
w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 7 grudnia 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 maja 2012 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok;
2) pozostawia Sądowi Apelacyjnemu rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 17 maja 2012 r. w sprawie z powództwa D. H. i K. H. przeciwko
Skarbowi Państwa – Szefowi Wojskowego Zarządu Infrastruktury Sąd Apelacyjny
uchylił oddalający powództwo wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
W zażaleniu na wyrok z 17 maja 2012 r. pozwany zarzucił, że zapadł on
z naruszeniem art. 386 § 4 k.p.c., gdyż Sąd Okręgowy niewątpliwie rozpoznał istotę
sprawy, Sąd Apelacyjny w motywach swojego rozstrzygnięcia stwierdził wręcz, że
okoliczności faktyczne sprawy zasadniczo nie były sporne między stronami, a dla
jej rozstrzygnięcia z uwzględnieniem oceny prawnej przedstawionej przez Sąd
Apelacyjny konieczne jest jedynie częściowe uzupełnienie postępowania
dowodowego.
Pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku.
Powodowie wnieśli o oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. – w brzmieniu nadanym ustawą z 16 września
2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem 3 maja 2012 r. –
zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie uchylenia przez sąd
drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu projektu tej nowelizacji wskazano, że instytucja uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania jest nadużywana zaś obecny model postępowania cywilnego zakłada,
że druga instancja stanowi instancję merytoryczną, w ramach której rozstrzygnięcie
sprawy powinno nastąpić ex novo i zakończyć spór pomiędzy stronami.
Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy
zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315;
postanowienie Sądu Najwyższego z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC
1999 nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750; z 3 lutego 1999
r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r.,
I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z 21 października 2005 r., III CK 161/05,
LEX nr 178635.; z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na
podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących
podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania
wyjaśniającego. W przedmiotowej sprawie powodowie dochodzili odszkodowania
za obniżenie wartości ich nieruchomości w związku z wprowadzeniem zakazu jej
zabudowy i o takim żądaniu niewątpliwie orzekł Sąd Okręgowy. Sąd ten rozpoznał
istotę sprawy.
Okoliczności faktyczne sprawy, w pierwszym zdaniu własnych rozważań,
Sąd Apelacyjny uznał za niebudzące wątpliwości i bezsporne pomiędzy stronami.
Sąd Apelacyjny wyraził także pogląd na temat prawnej kwalifikacji ustalonych
okoliczności, za nieprzydatną dla rozstrzygnięcia uznał opinię biegłego
sporządzoną na zlecenie Sądu Okręgowego i wskazał, że dalsze postępowanie
dowodowe będzie wymagało uzyskania opinii pozwalającej na ustalenie, w jakim
stopniu nieruchomość powodów o charakterze budowlanym straciła na wartości po
wprowadzeniu wobec niej zakazu zabudowy. Tego rodzaju braki w postępowaniu
dowodowym nie są równoznaczne z potrzebą przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości przez Sąd pierwszej instancji i muszą być uzupełnione
w postępowaniu apelacyjnym.
Skoro trafne okazały się zarzuty zażalenia, to – na podstawie art. 39415
§ 1
zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z 3941
§ 3 i art. 108 § 2 oraz art. 39821
k.p.c. – Sąd
4
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, pozostawiając Sądowi drugiej instancji
rozstrzygnięcie o kosztach postepowania zażaleniowego. Oznacza to, że Sąd
drugiej instancji obowiązany jest rozpoznać apelację raz jeszcze z pominięciem
przyjętej poprzednio oceny postępowania Sądu pierwszej instancji oraz
rozstrzygnięcia wydanego przez ten Sąd.
db
POSTANOWIENIE
Dnia 7 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. H. i K. H.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi Wojskowego Zarządu Infrastruktury
w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 7 grudnia 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 maja 2012 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok;
2) pozostawia Sądowi Apelacyjnemu rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 17 maja 2012 r. w sprawie z powództwa D. H. i K. H. przeciwko
Skarbowi Państwa – Szefowi Wojskowego Zarządu Infrastruktury Sąd Apelacyjny
uchylił oddalający powództwo wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
W zażaleniu na wyrok z 17 maja 2012 r. pozwany zarzucił, że zapadł on
z naruszeniem art. 386 § 4 k.p.c., gdyż Sąd Okręgowy niewątpliwie rozpoznał istotę
sprawy, Sąd Apelacyjny w motywach swojego rozstrzygnięcia stwierdził wręcz, że
okoliczności faktyczne sprawy zasadniczo nie były sporne między stronami, a dla
jej rozstrzygnięcia z uwzględnieniem oceny prawnej przedstawionej przez Sąd
Apelacyjny konieczne jest jedynie częściowe uzupełnienie postępowania
dowodowego.
Pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku.
Powodowie wnieśli o oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. – w brzmieniu nadanym ustawą z 16 września
2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem 3 maja 2012 r. –
zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie uchylenia przez sąd
drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu projektu tej nowelizacji wskazano, że instytucja uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania jest nadużywana zaś obecny model postępowania cywilnego zakłada,
że druga instancja stanowi instancję merytoryczną, w ramach której rozstrzygnięcie
sprawy powinno nastąpić ex novo i zakończyć spór pomiędzy stronami.
Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy
zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315;
postanowienie Sądu Najwyższego z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC
1999 nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750; z 3 lutego 1999
r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r.,
I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z 21 października 2005 r., III CK 161/05,
LEX nr 178635.; z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na
podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących
podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania
wyjaśniającego. W przedmiotowej sprawie powodowie dochodzili odszkodowania
za obniżenie wartości ich nieruchomości w związku z wprowadzeniem zakazu jej
zabudowy i o takim żądaniu niewątpliwie orzekł Sąd Okręgowy. Sąd ten rozpoznał
istotę sprawy.
Okoliczności faktyczne sprawy, w pierwszym zdaniu własnych rozważań,
Sąd Apelacyjny uznał za niebudzące wątpliwości i bezsporne pomiędzy stronami.
Sąd Apelacyjny wyraził także pogląd na temat prawnej kwalifikacji ustalonych
okoliczności, za nieprzydatną dla rozstrzygnięcia uznał opinię biegłego
sporządzoną na zlecenie Sądu Okręgowego i wskazał, że dalsze postępowanie
dowodowe będzie wymagało uzyskania opinii pozwalającej na ustalenie, w jakim
stopniu nieruchomość powodów o charakterze budowlanym straciła na wartości po
wprowadzeniu wobec niej zakazu zabudowy. Tego rodzaju braki w postępowaniu
dowodowym nie są równoznaczne z potrzebą przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości przez Sąd pierwszej instancji i muszą być uzupełnione
w postępowaniu apelacyjnym.
Skoro trafne okazały się zarzuty zażalenia, to – na podstawie art. 39415
§ 1
zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z 3941
§ 3 i art. 108 § 2 oraz art. 39821
k.p.c. – Sąd
4
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, pozostawiając Sądowi drugiej instancji
rozstrzygnięcie o kosztach postepowania zażaleniowego. Oznacza to, że Sąd
drugiej instancji obowiązany jest rozpoznać apelację raz jeszcze z pominięciem
przyjętej poprzednio oceny postępowania Sądu pierwszej instancji oraz
rozstrzygnięcia wydanego przez ten Sąd.
db