POSTANOWIENIE

Dnia 11 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu Wydział I Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSA Hanna Małaniuk

Sędziowie: SA Małgorzata Gulczyńska, SA Jan Futro (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 19 427,16 zł;

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 82 472 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 40 260 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 14 246,59 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 66 052,35 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 40 871,35 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 71 232,92 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 12 200 zł

sprawy z powództwa Zakładów (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę 111 380,96 zł

na skutek zażalenia powódki

na postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 4 lutego 2013 r.

sygn. akt IX GC 1206/12

1.  zmienia zaskarżone postanowienie w całości (punkty I – IX) i wnioski pozwanego o odrzucenie wskazanych wyżej pozwów oddala a rozstrzygnięcia o kosztach postępowania uchyla;

2.  rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawia do orzeczenia końcowego.

Jan Futro Hanna Małaniuk Małgorzata Gulczyńska

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd I instancji odrzucił wszystkie wskazane w petitum postanowienia pozwy i zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazał, że w uzasadnieniu wszystkich pozwów powódka podniosła, iż pozwana dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na pobieraniu - innych niż marża handlowa - opłat z tytułu dopuszczenia towarów do sprzedaży.

W odpowiedzi na pozwy złożone we wszystkich połączonych sprawach, pozwana w pierwszej kolejności wniosła o odrzucenie pozwów na podstawie art. 1165 § 1 k.p.c., z uwagi na wiążący strony zapis na sąd polubowny.

W ocenie Sądu I instancji zarzut pozwanej zasługuje na uwzględnienie. Strony w § 8 łączącej ich umowy z dnia 1 stycznia 2009 r. objęły bowiem zapisem na sąd polubowny „wszelkie spory wynikające z realizacji niniejszej umowy lub w związku z nią". Zachodzą, zatem przesłanki określone w art. 1165 § 1 k.p.c. przesłanki do uwzględnienia wniosku, natomiast brak jakichkolwiek podstaw do nieuwzględnienia go przewidzianych w § 2 tegoż przepisu.

Wskazał m. in., że spełniony został także wymóg dokładnego oznaczenia stosunku prawnego, z którego spór może wyniknąć. Strony w § 8 umowy z dnia 1 stycznia 2009 r. objęły bowiem zapisem na sąd polubowny „wszelkie spory wynikające z realizacji niniejszej umowy lub w związku z nią". Strony nie ograniczyły zatem tego zapisu do sporów wynikających z umowy z dnia 1 stycznia 2009 r. oraz związanych z tą umową, zapis na sąd polubowny został ujęty szerzej, bowiem odnosił się do wszystkich możliwych sporów wynikających „z realizacji umowy" oraz pozostających w związku z umową. Bez wątpienia pobieranie przez pozwaną opłat w postaci wymienionych w pozwie rabatów znajdowało potwierdzenie w załączniku nr 3 do umowy, a zatem było związane z realizacją umowy. Pobierania tych rabatów, które jednocześnie zdaniem strony powodowej stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji wynikało zatem wprost z realizacji umowy, bowiem w umowie znajdowało swoje umocowanie i nie było dokonywane jedynie przy okazji jej realizacji. Roszczenie dochodzone przez powódkę w niniejszych sprawach nie ma charakteru kontraktowego, ale pomimo tego pozostaje w związku z realizacją umowy. Strony poddając pod rozstrzygniecie sądu polubownego „wszelkie spory wynikające z realizacji niniejszej umowy lub w związku z nią" nie ograniczyły się tylko do roszczeń kontraktowych, gdyby bowiem tak było nie odnosiłyby się w § 8 do sporów wynikających „z realizacji umowy", a odniosłyby się jedynie do sporów „wynikających z umowy”, nadto strony nie użyłyby słowa „wszelkie", które to słowo wskazuje na zamiar objęcie zapisem wszelkiego rodzaju sporów (w tym również nie mających charakteru kontraktowego). Strony zawierając wskazany zapis mogły przewidywać możliwość powstania w związku z jej realizacją różnego rodzaju roszczeń, znajdujących oparcie w różnych przepisach prawa, w tym także w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tym bardziej, że w roku 2009 problem pobierania tzw. opłat półkowych był już szeroko omawiany w orzecznictwie i prasie).

Na postanowienie to zażalenie wniosła powódka zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treści wydanego postanowienia, tj. naruszenie art. 1161 § 1 k.p.c. polegające na jego błędnym zastosowaniu i mylnym literalnym przyjęciu, że przedmiot zapisu na sąd polubowny wynikał z łączącej strony umowy, a pobieranie przez pozwaną opłat w postaci wymienionych w pozwach rabatów wynikało bezpośrednio ze stosunku kontraktowego i było związane z realizacją umowy i w konsekwencji, że jako czyn nieuczciwej konkurencji mieściło się w zapisie na sąd polubowny, gdyż strony zawierając stosowny zapis mogły przewidywać możliwość powstania w związku z jej realizacją różnego rodzaju roszczeń przez poddanie pod rozstrzygnięcie sądu polubownego „wszelkich sporów" wynikających z umowy łączącej strony, w tym także z nieuczciwej konkurencji, podczas gdy czyny nieuczciwej konkurencji nie mają charakteru kontraktowego i nie pozostają w związku z treścią zawartej pomiędzy stronami umowy, a z treści zapisów umowy nie wynika jednoznacznie, że strony, zawierając wskazane zapisy, z góry przewidywały, że jedna z nich dopuści się czynu nieuczciwej konkurencji.

W konsekwencji wniosła o „uchylenie” zaskarżonego postanowienia i oddalenie zarzutów pozwanej oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu wskazała, że zapis na sąd polubowny dotyczy wyłącznie sporów wynikających lub związanych z przedmiotową umową. Dokonanie przez stronę pozwaną czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na pobieraniu dodatkowych opłat, nie było związane z wykonaniem przedmiotowej umowy, ani nie pozostawało w związku z realizacją umowy, lecz zostało dokonane jedynie przy okazji realizacji tych umów i tym samym roszczenie dochodzone przez stronę powodową nie ma charakteru kontraktowego i nie pozostaje w związku z treścią zawartej między stronami umowy, lecz dotyczy popełnionego przez stronę pozwaną czynu nieuczciwej konkurencji, co wyłącza możliwość podniesienia przez pozwaną zarzutu na sąd polubowny i w konsekwencji odrzucenie pozwu,

Powołała się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r. I CSK 120/09) i wskazała, że wyrażany przez żalącą pogląd podzielony został także przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu we wskazanych w zażaleniu postanowieniach.

Pozwana wniosła o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Rozpoznając zażalenie Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne.

Przede wszystkim przytoczyć należy zapis umowy dotyczący istoty sporu.

W § 8 ust. 1 strony postanowiły: „Wszelkie spory wynikające z realizacji niniejszej umowy lub w związku z nią Strony zobowiązują się rozwiązywać w pierwszej kolejności polubownie, a w razie niedojścia do porozumienia, poddać rozstrzygnięciu Sądu Arbitrażowego przy Polskiej (...) w W..”

Jak wskazuje powódka zgodnie z treścią Załącznika nr 3 do umowy łączącej strony została ona zobowiązana przez pozwaną do udzielania szeregu rabatów według założeń związanych z rezultatami wykonywanej umowy (m.in. uzyskanymi obrotami szczegółowo w tym załączniku wskazanych. Rabaty te były przez powódkę udzielane pozwanej. Obecnie powódka dochodzi zwrotu tych nienależnych – jej zdaniem - świadczeń w oparciu o przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.; dalej u.z.n.k.) praz o przepisy o nienależnym świadczeniu.

Na wstępie rozważań wymaga podkreślenia, że zarzut zapisu na sąd polubowny jest rozpatrywany przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, a zatem na etapie postępowania poprzedzającym merytoryczną ocenę żądania powoda. Ocena zasadności zarzutu dotyczącego zapisu na sąd polubowny powinna co do zasady dotyczyć tylko roszczenia w formie przedstawionej przez powoda (roszczenia w znaczeniu procesowym).

Roszczenie o wydanie korzyści uzyskanych bezpodstawnie, określone w art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., ma samoistny charakter i może być dochodzone niezależnie lub łącznie (kumulatywnie) z roszczeniami przewidzianymi w art. 18 ust. 1 pkt 1-3 u.z.n.k., będąc ich gospodarczym uzupełnieniem. Stanowi ono więc samodzielną i autonomiczną podstawę dochodzenia roszczenia przez przedsiębiorcę pokrzywdzonego czynem nieuczciwej konkurencji. Roszczenie to przyjmuje postać roszczenia z tytułu (ogólnie określając) bezpodstawnego wzbogacenie, o którym mowa w art. 405 i n. k.c. Tym samym czyn nieuczciwej konkurencji, stanowiący podstawę do wystąpienia z tym roszczeniem, stanowi samoistne źródło odpowiedzialności strony pozwanej, niezależnie od innych podstaw odpowiedzialności.

Roszczenie dochodzone przez stronę powodową nie ma więc charakteru kontraktowego i nie pozostaje w związku z treścią zawartych między stronami umów, lecz dotyczy popełnionego przez stronę pozwaną czynu nieuczciwej konkurencji.

Stosownie do art. 1157 k.p.c., strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe - mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty. W związku z okolicznościami niniejszej sprawy, stwierdzić trzeba, że w orzecznictwie konsekwentnie wyrażany jest pogląd, iż także roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści, o którym mowa w art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. jako spór o prawo majątkowe, pozostaje w dyspozycji stron, a także może stać się przedmiotem zawartej między stronami ugody. Może więc też być objęty zapisem na sąd polubowny (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2009 r., I CSK 311/08 LEX 492144, z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 120/09, LEX nr 584183, z dnia 4 kwietnia 2012 r., I CSK 354/11, LEX nr 1164720).

Rzecz w tym, że – wbrew poglądowi wyrażanemu przez Sąd Okręgowy - z treści umowy nie wynika by strony chciały poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego także roszczenia, jakich obecnie powódka dochodzi. Roszczenie dochodzone przez nią nie ma charakteru kontraktowego i nie pozostaje w związku z treścią zawartych między stronami umów, lecz dotyczy popełnionego przez stronę pozwaną czynu nieuczciwej konkurencji przy wykonywaniu tej umowy. Trudno przyjąć, by strony zawierając umowę a w niej wskazane zapisy, z góry przewidywały, że jedna z nich dopuści się czynu nieuczciwej konkurencji i poddały w tym zakresie spory pod rozstrzygnięcie sądu polubownego.

Mając na względzie dopuszczalność sporządzenia zapisu na sąd polubowny, także w przypadku czynów niedozwolonej konkurencji stwierdzić trzeba, że zapis ten winien jednoznacznie i wyraźnie wskazywać na poddanie tego rodzaju sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego i zgodnie z powszechnie przyjętym w orzecznictwie poglądem zapis taki powinien dostatecznie precyzyjnie identyfikować stosunek prawny podlegający przekazaniu do rozpoznania przez sąd polubowny. Określenie jedynie, że ma to być stosunek prawny obejmujący wszelkie spory wynikające z realizacji niniejszej umowy lub w związku z nią nie może być uznane w tym przypadku za wystarczające do przyjęcia, że objęto nim także czyny deliktowe wynikające z u.z.n.k.

Nie można przy tym abstrahować od faktu, że poddanie określonego stosunku prawnego pod rozpoznanie sądu polubownego oznacza wyłączenie tych spraw z drogi sądowej. Wskazana powinna być więc taka wykładnia, która opowiadałaby się, w razie wątpliwości, za ograniczeniem wyłączeń z drogi sądowej.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 postanowienia. Wobec oddalenia wniosków o odrzucenie pozwów koniecznym stało się także uchylenie zawartych w zaskarżonym postanowieniu rozstrzygnięć o kosztach postępowania jako przedwczesnych.

Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Nie jest takim orzeczeniem niniejsze postanowienie. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu. jest naczelną zasadą w zakresie kosztów procesu przyjętą przez kodeks postępowania cywilnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2011 r., I CZ 67/11 LEX nr 1084691) Zgodnie z tą zasadą powód wygrywający proces ma prawo żądać zwrotu także kosztów postępowania incydentalnego. ( z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1973 II CR 159/73 - OSNC 1974/5/90).

Jan Futro Hanna Małaniuk Małgorzata Gulczyńska