UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30.01.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania M. S. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach, z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) z uwagi na nieudowodnienie 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia u prywatnego pracodawcy w Młynie (...) w B. w okresach: 2.09.1969 r. - 31.08.1970 r., 15.09.1970 – 19.06.1971 r., 15.09.1971 r. – 14.06.1972 r., ponieważ brak jest wystawionego przez pracodawcę zgodnie ze stanem faktycznym świadectwa pracy, w którym podano okres i rodzaj wykonywanej pracy w szczególnych warunkach oraz wymiaru czasu pracy, w jakim ta praca była wykonywana.

Wnioskodawca M. S. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Wskazał, że z dokumentu, który otrzymał z ZUS o nr (...) z dnia 22.03.2002 r. wynika, że w spornych okresach był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia w Młynie (...) w B. w charakterze pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto posiada zaświadczenie nr 14/7/72 o kwalifikacjach fachowych w zakresie młynarstwa wystawione przez (...) Zrzeszenie (...)- Delegatura w B. z dnia 8.11.1972 r., z którego wynika, że od 10.09.1967 r. do dnia wystawienia zaświadczenia uczył się i wykonywał pracę w młynie elektrycznym. Praca ta jest zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w wykazie A, dziale X, poz. 10 jako praca przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty. Ponieważ młyn, w którym pracował od 30 lat nie istnieje a właściciel nie żyje, nie jest w stanie przedłożyć stosownego świadectwa w pracy. Rodzina właściciela młyna nie wie co się stało z dokumentacją firmy.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołał się
na argumentację taką, jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje.

M. C.urodził się (...)r. Na dzień 1.01.1999 r. posiada udokumentowany i udowodniony przed organem rentowym ogólny staż pracy wynoszący 27 lat 9 miesięcy i 18 dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 14 lat i 10 miesięcy. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Dnia 4.01.2013 r. złożył wniosek o emeryturę, po rozpoznaniu którego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 30.01.2013 r. wydał decyzję, obecnie zaskarżoną, którą odmówił mu prawa do emerytury w wieku obniżonym, z uwagi na brak udowodnionego,
co najmniej piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia
l7 grudnia l998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.
Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zwanej dalej ustawą emerytalną. Ustawa ta
w przepisach przejściowych zawiera szczególną regulację dotyczącą niektórych ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 1.01.1999 r.

Przepis art. 184 ustawy emerytalnej przewiduje prawo do wcześniejszej emerytury
dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którym przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. 1.01.1999 r. osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom spełniającym powyższe warunki przysługuje prawo do emerytury, ustala się zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej na podstawie przepisów dotychczasowych tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zwanego dalej rozporządzeniem. Zgodnie z § 4 rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Stosownie do treści § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy - § 2 ust. 2.

Stosownie do treści § 19 ust. 1 przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. W ust. 2 wskazano, że prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4.

Podkreślić należy, że prawo do emerytury z uwagi na wykonywanie pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje również pracownikom zatrudnionym w prywatnych zakładach pracy. Z dniem 24 czerwca 2004 r. na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 r., P 17/03 utracił bowiem moc art. 32 ust. 4a ustawy emerytalnej, który ograniczał prawo do przedmiotowej emerytury tylko do pracowników zatrudnionych w „uspołecznionych” zakładach pracy.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości osiągnięcie przez wnioskodawcę zarówno określonego wieku emerytalnego jak i ogólnego stażu zatrudnienia. Kwestią sporną pozostaje posiadanie przez niego 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznał jako okres pracy wykonywanej w takich warunkach 14 lat i 10 miesięcy. Nie uznał jako zatrudnienia w warunkach szczególnych pracy w Młynie (...) w B. w okresach 2.09.1969 r. - 31.08.1970 r., 15.09.1970 – 19.06.1971 r., 15.09.1971 r. – 14.06.1972 r., z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy
w szczególnych warunkach.

W celu ustalenia powyższych spornych okoliczności, Sąd przeprowadził w tym zakresie postępowania dowodowe i oparł się na dołączonej do akt dokumentacji organu rentowego oraz zeznaniach odwołującego i świadków, jak również zaświadczeniu nr (...) z dnia 8.11.1972 r. wydanym przez (...) Zrzeszenie (...) w B..

I tak w zaświadczeniu z dnia 22.03.2002 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że M. S. był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia w Młynie (...) w B. w charakterze pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy w okresach: 2.09.1969 r. – 31.08.1970 r., 15.09.1970 r. – 19.06.1971 r., 15.09.1971 r. – 14.06.1972 r. i z tego tytułu były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. W powyższych okresach zatrudnienia wnioskodawca nie przebywał na zasiłku chorobowym – k. 5 akt ZUS dotyczących ustalenia kapitału początkowego. Okresy te, w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 18.02.2004 r. o ustaleniu kapitału początkowego, zostały uznane jako okresy składkowe – k.15 akt ZUS dotyczących ustalenia kapitału początkowego. Widnieją one również w karcie przebiegu zatrudnienia z dnia 29.01.2013 r. sporządzonej przez organ rentowy – k. 27 akt ZUS dotyczących wniosku o emeryturę.

Powyższe świadczy o tym, że okres zatrudnienia wnioskodawcy w spornych okresach
w Młynie (...) w B., nie był kwestionowany przez organ rentowy w dotychczas prowadzonych postępowaniach. Dodatkowym argumentem na potwierdzenie tego zatrudnienia jest zaświadczenie nr(...) z dnia 8.11.1972 r. wydane przez (...) Zrzeszenie (...) w B.. Z zaświadczenia tego wynika, że wnioskodawca uczył się zawodu młynarskiego i wykonuje pracę od 10.10.1967 r. w Młynie (...) w B. do dnia wydania zaświadczenia. W dalszej części zaświadczenia, wydanego w celu dołączenia wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie usług młynarskich stosownie do ustawy z dnia 1.07.1958 r. o zezwoleniach na wykonywanie przemysłu, rzemiosła, handlu i niektórych usług przez jednostki gospodarki nieuspołecznionej (Dz. U. Nr 45, poz. 224 ze zm.) stwierdzono, że M. S. posiada kwalifikacje fachowe w zakresie młynarstwa, uprawniające do uzyskania zezwolenia na wykonywanie usług młynarskich – k. 5 akt sprawy.

Dysponując tego rodzaju dokumentami, nie budzącymi wątpliwości Sądu również z uwagi na datę ich wystawienia, istotną kwestią od której zależał wynik postępowania, pozostawało ustalenie czynności, które wnioskodawca wykonywał podczas zatrudnienia w w/w młynie oraz czy czynności te były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Świadek H. A., żona współwłaściciela młyna, w którym pracował wnioskodawca zeznała, że wnioskodawca pracował w młynie jej męża i jego brata. Rozpoczął pracę pod koniec lat 60-tych i pracował do 1972 lub 1973 r. i pracował do czasu, kiedy poszedł do wojska. Po wojsku nie wrócił do pracy. Świadek w tym czasie zajmowała się domem i wychowaniem dzieci, niemniej jednak jej wiedza była pełna co do pracy wnioskodawcy bo jej dom i młyn znajdowały się na tej samej posesji. Oprócz współwłaścicieli młyna, wnioskodawca był jedynym pracownikiem w tym czasie. Młyn pracował przez cały rok a wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy przy wytwarzaniu mąki i śruty. W okresie zimowym mieszkał u nich w domu i świadek również wnioskodawcy przyrządzała jedzenie – k. 16, 16 odw.

Świadek A. A. (1), syn współwłaściciela młyna zeznał, że wnioskodawca pracował w tym czasie kiedy on był po komunii i miał 9 lat. Pamiętał, że wnioskodawca miał motor, którym dojeżdżał do pracy a w okresie zimowym mieszkał u nich w domu. Pamiętał dobrze ten okres, gdyż w ocenie Sądu, w tamtym czasie dla chłopca w wieku świadka, młody pracownik, który dojeżdżał motorem, był z tego względu atrakcyjnym domownikiem, zwracającym niewątpliwie uwagę i pozostającym w pamięci, tym bardziej, że w okresie zimowym był ich domownikiem. Świadek widział wnioskodawcę codziennie, zeznał,
że pracował on 6 dni w tygodniu - oprócz niedziel, pracował przy mieleniu zboża i obsługiwaniu maszyn w młynie, który był młynem elektrycznym – k. 16 odw.

Świadek R. S., brat wnioskodawcy, zeznał, że w tym czasie kiedy wnioskodawca pracował w młynie mieszkali w tym samym, rodzinnym domu w B.. Nie pamiętał lat, w których jego brat pracował w młynie ani okresu czy było to przed pójściem do wojska czy później. Pamiętał, że praca ta trwała około 4 lat a jego brat dojeżdżał do pracy rowerem bo była to odległość około 6 km, a zimą mieszkał u właścicieli młyna. Świadek zeznał, że wtedy, kiedy jeździł do tego młyna celem zmielenia zboża, jego brat ważył je i mielił – k. 16 odw.

Wnioskodawca przesłuchany w charakterze strony zeznał, że po skończeniu szkoły podstawowej nie dostał się do szkoły średniej. Ojciec powiedział mu żeby szukał pracy, po czym przyjechał motorem z właścicielem młyna, który szukał pracownika. Praktycznie tego samego dnia pojechał on z właścicielem młyna i podjął pracę. Było to pod jesień 1967 r. i pracował tam, w młynie do 1973 r., kiedy poszedł do wojska. Jego praca w młynie polegała na mieleniu mąki i śruty, była praca na pełnym etacie od poniedziałku do soboty. W tym czasie był on jedynym pracownikiem w młynie. Oprócz niego pracowali współwłaściciele, bracia A.. Pracował on w pełnym wymiarze czasu pracy od 7 do 15, czasami dłużej. Obsługiwał walce, które mieliły mąkę, odsiewacze, zajmował się obróbką zboża. Jednorazowy wsyp zboża to było 2,5- 3 tony. Wykonywał wszystkie te czynności, które wiązały się z obróbką zboża. Brał udział w całym cyklu produkcyjnym związanym z wytworzeniem mąki - k. 17 akt sprawy .

W ocenie Sądu zeznania przesłuchanych w sprawie świadków jak również zeznania wnioskodawcy, nie pozostawiają wątpliwości, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
w spornych okresach wykonywał on pracę w szczególnych warunkach. Świadkowie mieli bezpośrednią wiedzę na okoliczności, co do których składali zeznania. I tak świadek H. A. i A. A. (1) pamiętali wnioskodawcę, ponieważ był on jedynym pracownikiem w tamtym czasie i w okresach zimowych zamieszkiwał w ich domu. Z kolei brat wnioskodawcy, nie pamiętał, że w tamtym okresie jego brat miał motor, którym dojeżdżał do pracy, pamiętał, że brat pracował w tym młynie, do którego on – nie zawsze- przyjeżdżał celem skorzystania z usług.

W oparciu o zasadę bezpośredniości Sąd nie miał najmniejszych wątpliwości,
że zeznania te były wiarygodne i szczere. Świadkowie mimo znacznego upływu czasu pamiętali, że wnioskodawca swoją pracę wykonywał codziennie i była to praca przy produkcji mąki. Innych czynności niż związane z tym cyklem produkcyjnym nie wykonywał. W tym czasie był jedynym pracownikiem zatrudnionym w młynie a z racji zamieszkiwania u właścicieli młyna w okresie zimowym, pozostał w pamięci zarówno żony współwłaściciela – H. A., która przygotowywała mu posiłki i A. A. (1)- tu z racji posiadania motoru.

Zeznania zarówno świadków jak i wnioskodawcy wzajemnie się uzupełniały,
były logiczne i dlatego Sąd nie znalazł powodu aby odmówić im waloru wiarygodności. Wskazać należy, że data rozpoczęcia pracy wskazana przez wnioskodawcę, faktycznie odbiegająca od rzeczywistej daty, dodatkowo utwierdziła Sąd w przekonaniu, że wnioskodawca nie składał zeznań na użytek niniejszej sprawy, starał się odtworzyć przebieg pracy w młynie tak, jak to pamiętał. Przydaje to jego zeznaniom dodatkowego waloru wiarygodności, bowiem okresy pracy wynikały z wcześniej wymienionych dokumentów. Nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, że świadkowie jak i wnioskodawca zeznawali na temat okoliczności, które miały miejsce 40 lat temu. Sąd uznał je za w pełni wiarygodne. Noszą one znamiona relacji sytuacji faktycznie zaistniałych.

Z zeznań tych wynika, że prace, które wykonywał wnioskodawca zostały ujęte
w Wykazie A rozporządzenia w Dziale X pod poz. 10 jako prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w postępowaniu przed sądem, okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

W tej sytuacji, jak wskazano wyżej, ustalenia Sądu zostały poczynione w oparciu
o zeznania świadków i wnioskodawcy oraz innych dokumentów niż świadectwo pracy a sporny okres pracy został uznany przez Sąd jako okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Mając na względzie przedstawione wyżej okoliczności, Sąd uznał, że wnioskodawca udowodnił co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1.01.1999 r.
i na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

Jednocześnie Sąd uznał, że ustalenie powyższe wymagało postępowania sądowego
i przeprowadzenia postępowania dowodowego, takiego, do którego organ rentowy nie jest umocowany i w związku z tym orzekł, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji i w tym przedmiocie orzekł na podstawie art. 118 ust. 1 a ustawy emerytalnej.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE