UZASADNIENIE

Powód (...) SA V. (...) w W. wniósł o wydanie w postępowaniu nakazowym nakazu zaplaty
z weksla przeciwko pozwanym M. W., W. H., W. G. (2) oraz P. W. (2).

Uwzględniając żądanie pozwu Sąd Okręgowy nakazem zapłaty
w postępowaniu nakazowym z dnia 30 kwietnia 2010 r. orzekł, by pozwani zapłacili solidarnie na rzecz powoda kwotę 213.784,70 zł z odsetkami
i kosztami postępowania.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani podnieśli, że:

- powód nie udowodnił istnienia długu, stanowiącego podstawę wypełnienia weksla in blanco

- wypełnił weksel niezgodnie z deklaracją wekslową, bowiem opatrzył go miejscem i datą wystawienia nie wskazanymi w deklaracji wekslowej oraz po upływie terminu przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego.

Nadto zarzucili, że weksel in blanco stanowił zabezpieczenie roszczeń powoda, udzielone przez nich jako wspólników spółki jawnej(...)
W. G. (z wyjątkiem pozwanego P. W. (1), który był poręczycielem weksla), zgodnie z § 5 umowy o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego nr (...) zatem powinien być przedstawiony do wykupu – wobec ogłoszenia upadłości w/w spółki – syndykowi masy upadłości. Poza tym pozwana W. H. była wspólnikiem spółki(...) do 30 września 2005 r., a na ten dzień spółka nie miała długów, z kolei pozwana M. W. wystąpiła ze spółki z dniem 30 lutego 2006 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 6 czerwca 2005 r. pomiędzy Towarzystwem (...) SA oddział w B. – poprzednikiem prawnym powoda, a (...) W. G. sp. j.
w J. doszło do zawarcia umowy o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego nr (...), zgodnie z którą ubezpieczyciel zobowiązał się do udzielenia gwarancji w wysokości 1.200 000 zł (podwyższonej aneksem nr (...) z dnia 5 czerwca 2006 r. do kwoty 1.500 000 zł.) na rzecz Dyrektora Izby Celnej w P. (beneficjenta gwarancji) obejmującej zobowiązania (...) W. G. sp. j. (zwanej zobowiązanym lub dłużnikiem) z tytułu długów celnych, podatków i innych opłat w sprawach celnych, w stosunku do beneficjenta gwarancji w okresie od 14 lipca 2005 r. do 13 lipca 2006 r. oraz w ciągu 60 dni po upływie tego okresu tj. do 11 września 2006 r. (§ 1 i § 2 umowy).

Stosownie do § 4 w przypadku dokonania zapłaty przez ubezpieczyciela na rzecz beneficjenta kwot z umowy gwarancji, zobowiązany (sp. j. (...)
W. G.) miał zwrócić ubezpieczycielowi wyłożone kwoty, zgodnie
z wezwaniem w terminie 7 dni.

Zabezpieczeniem roszczeń ubezpieczyciela o zwrot zapłaconych z tytułu gwarancji kwot stanowił weksel własny in blanco z klauzulą bez protestu wraz z deklaracją wekslową wspólników spółki j. (...) W. G. poręczony przez P. W. (1), męża wspólniczki M. W..

W dniu 6 czerwca 2005 r. pozwani W. H., W. G. (1) i M. W. wystawili na rzecz powoda weksel własny in blanco z klauzulą bez protestu wraz z deklaracją wekslową z dnia 6 czerwca 2005 r., za wystawców weksla poręczył pozwany P. W. (1). Pozwani – wystawcy weksla - w deklaracji wekslowej oświadczyli, że składają do dyspozycji powoda weksel in blanco z klauzulą bez protestu z ich wystawienia, który powód ma prawo wypełnić na sumę odpowiadającą ich zadłużeniu wynikającemu z zawartej umowy o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego w (...) z dnia 6 czerwca 2005 r., łącznie
z odsetkami, prowizją i kosztami oraz weksel ten opatrzyć datą płatności według własnego uznania, zawiadamiając ich o tym listem poleconym na wskazany adres.

Wobec nieuregulowania przez (...) W. G. sp.j. zobowiązań wobec Dyrektora Izby Celnej w P. – beneficjenta, wystąpił on do powoda z wezwaniem zapłaty, a powód zaspokoił wymagalną wierzytelność poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 1 655, 579 zł., z czego – jak twierdził- kwotę 213 784,70 zł. (155 579, 58 205,70 – należność odsetkowa) z umowy objętej pozwem i pozostałą kwotę z kolejnej umowy gwarancyjnej
w (...).

Wobec powyższego pismem z dnia 1 września 2006 r. oraz z dnia 14 września 2006 r. zawiadomił pozwanych o wykonaniu zobowiązania
z wymienionych wyżej umów i wezwał do zwrotu wypłaconego świadczenia gwarancyjnego.

W odpowiedzi pozwany W. G. (1) w imieniu spółki w piśmie
z dnia 11 września 2006 r. zapewnił o podjęciu kroków celem zgromadzenia potrzebnej kwoty.

Wobec nie zwrócenia przez (...) sp. j. kwoty wpłaconej przez ubezpieczyciela na rzecz Dyrektora Izby Celnej w P., powód usiłował zaspokoić swoje roszczenie, wnosząc o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 9 czerwca 2005 r. Rep. A w 1353/2005 z zaznaczeniem, że dłużnik powinien zapłacić wierzycielowi kwotę 155, 579 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od wniesienia wniosku, bowiem w § 5 ust. 1 pkt 2 umowy
o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego
w (...) jako zabezpieczenie wykonania zobowiązań ze strony (...) W. G. sp.j. dodatkowo przewidziano akt notarialny
z zastrzeżeniem o poddaniu się rygorowi dobrowolnej egzekucji przez M. W., P. W. (1), W. H.
i W. G. (1) w trybie art. 777 kpc, z możliwością nadania
dokumentowi klauzuli wykonalności do dnia 11 września 2005 roku.
Prawomocnym postanowieniem z dnia 26 lutego 2007 r. Sąd Rejonowy
w Jarosławiu oddalił wniosek wierzyciela o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności. Powód uzyskał z Sądu Okręgowego Sądu Gospodarczego w Bielsku – Białej nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 5 stycznia 2007 r. sygn. akt V GNc 120/06 przeciwko (...) W. G. sp. j. obejmujący objętą pozwem kwotę, jednakże wierzyciel nie wyegzekwował należnej mu kwoty od dłużnika, bowiem w dniu 2007 r. Sąd Rejonowy Sąd Gospodarczy w Przemyślu sygn. akt V GU 12/06 ogłosił upadłość wymienionej spółki obejmującej likwidację majątku upadłego. Wprawdzie powód zgłosił swoją wierzytelność z nakazu zapłaty z dnia V GNc 120/06 Sędziemu Komisarzowi, jednakże jako wierzyciel kategorii III nie mógł być zaspokojony.

Wobec powyższego w dniu 12 listopada 2009 r. powód wypełnił weksel in blanco zgodnie ze złożoną deklaracją wekslową, opatrując go datą płatności – 4 grudnia 2009 r.; wskazując miejsce płatności Bank (...)/J.,
o czym zawiadomił pozwanych listami poleconymi. W ocenie Sądu Okręgowego powód udowodnił fakt zapłaty dochodzonej kwoty na rzecz beneficjenta gwarancji wezwaniami do zapłaty i potwierdzeniami przelewów, zaś stosowanie do art. 47 prawa wekslowego pozwani odpowiadają z weksla solidarnie.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia roszczenia z weksla i stosunku podstawowego Sąd Okręgowy, przytaczając orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjął, na podstawie art. 70 prawa wekslowego, że w niniejszej sprawie roszczenia z weksla przeciwko pozwanym ulegają przedawnieniu z upływem
3 lat licząc od dnia płatności weksla tj. 4 grudnia 2009 r., a nie od dnia wymagalności, jak to ma miejsce na podstawie art. 120 kc. W rozpatrywanej sprawie zatem termin przedawnienia roszczeń z weksla upłynął z dniem
4 grudnia 2012 r.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, Sąd Okręgowy stwierdził, że trzyletni termin przedawnienia roszczenia, jako związanego z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą wynosi 3 lata (art. 118 kc) i upływa 11 września 2009 r. licząc od dnia wymagalności przypadającego na 11 września 2006 r., do tego bowiem czasu obowiązywała umowa gwarancyjna z 2005 r.

W ocenie Sądu Okręgowego bieg terminu przedawnienia roszczenia uległ przerwaniu wobec wniesienia przez powoda powództwa przeciwko spółce jawnej(...) W. G. i zaczął biec na nowo od daty uprawomocnienia się nakazu zapłaty w sprawie V GNc 120/06 tj. od 13 lutego 2007 r., wobec czego termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego przedłużył się do 13 lutego 2010 r., zaś weksel powód wypełnił zgodnie z deklaracją wekslową, ustalając termin płatności na 4 grudnia 2009 r.

Niezależnie od powyższego, jak dalej stwierdził Sąd Okręgowy, kolejne przerwanie biegu przedawnienia roszczenia powoda w stosunku do pozwanych ze stosunku podstawowego nastąpiło w dniu 27 grudnia 2006 r., kiedy powód wniósł o nadanie przeciwko pozwanym klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 9 czerwca 2005 r., w którym dłużnicy poddali się egzekucji do wysokości 1 200 000 zł. w związku z zawartą umową o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego w (...). Postanowienie w tej sprawie uprawomocniło się w dniu 9 listopada 2007 r., co
z kolei przedłużyło termin przedawnienia roszczenia powoda ze stosunku podstawowego do dnia 9 listopada 2010 r., zatem wniesienie pozwu w dniu 27 kwietnia 2010 r. nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia.

Skoro więc – jak przyjął Sąd Okręgowy – bieg terminu przedawnienia uległ przerwaniu przeciwko spółce jawnej, wobec niemożliwości zaspokojenia się z majątku spółki, z uwagi na odpowiedzialność subsydiarną wspólników (art. 22 § 2 w zw. z art. 31 § 1 i 2 ksh) powód wypełnił weksel in blanco i wytoczył powództwo przeciwko pozwanym, w stosunku do których nie upłynął termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, wskutek przerwania przez wniesienie pozwu w postępowaniu nakazowym do Sądu Okręgowego w Bielsku – Białej.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił również zarzutu pozwanych W. H. i M. W. co do nieponoszenia odpowiedzialności za długi spółki, powołując się na orzecznictwa Sądu Najwyższego zgodnie
z którymi wystąpienie ze spółki nie zwalnia z odpowiedzialności określonej
w art. 22 ksh za zobowiązania powstałe wcześniej. Nie uwzględnił również Sąd Okręgowy zarzutu nieprawidłowego wypełnienia weksla.

Wobec powyższego wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2011 r. Sąd Okręgowy utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym i orzekł stosownie o kosztach procesu. Apelację od tego wyroku złożyły
pozwane W. H. i M. W..
Pozwana W. H. zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 10 prawa wekslowego, wobec uzupełnienia weksla niezupełnego niezgodnie z deklaracją wekslową oraz naruszenie art. 231 i 233 § 1 kpc poprzez przyjętą przez Sąd I instancji ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie z przekroczeniem granicy swobodnej oceny dowodów, w szczególności nie wykazanie przez powoda, że kwota
213 784,70zł. stanowiła dług celny wynikający z umowy o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego w (...)
i została przez powoda uiszczona do Izby Celnej w P., bowiem wszystkie przedłożone przez powoda potwierdzenia wykonania przelewów dotyczą drugiej umowy o udzielenie gwarancji ubezpieczeniowej zawartej
5 czerwca 2006 r., poza tym weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, to jest po upływie terminu przedawnienia stosunku podstawowego, a nadto w dniu 30 września pozwana wystąpiła ze spółki (...) W. G. sp. j., zaś w dniu 5 czerwca 2006 r. pozostali w spółce wspólnicy podpisali aneks do w/w umowy podwyższającej wysokość sumy gwarancyjnej o 300 000 zł. tj. do kwoty 1 500 000 zł., przy czym do dnia 5 czerwca 2006 r. spółka nie miała żadnych zobowiązań wobec poprzednika prawnego powoda.

Według zarzutów apelacji Sąd Okręgowy prawidłowo ustalając, że termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego upłynął 11 września
2009 r. błędnie przyjął, że termin ten uległ przerwaniu na skutek wniesienia pozwu przeciwko spółce jawnej (...) W. G. o zapłatę 1 655 579 zł., skoro powód nie wykazał, by roszczenie o zapłatę 1 655 579 zł. było tożsame
z roszczeniem przeciwko pozwanej.

Niezasadnie również przyjął Sąd Okręgowy, że złożenie przez powoda do Sądu wniosku o opatrzenie klauzulą wykonalności aktu notarialnego z dnia
9 czerwca 2005 r. przerywa bieg przedawnienia, skoro jak wynika z treści dokumentów, akt ten nie mógł być opatrzony sądową klauzulą wykonalności, gdyż został sporządzony niezgodnie z art. 777 § 1 pkt 5 kpc i wniosek powoda
o nadanie klauzuli wykonalności został oddany.

Pozwana M. W. zarzuciła ponadto, że czynności podejmowane przez wierzyciela wyłącznie wobec spółki jawnej nie mogą wpływać na uprawnienia materialnoprawne i procesowe wspólników odnoszące się nie tylko do ich praw majątkowych w spółce lecz również do ich majątków osobistych. Dlatego też trudno się zgodzić ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że na skutek czynności powoda dokonywanych przed sądami i organami egzekucyjnymi skierowanymi wobec spółki – trzyletni termin przedawnienia roszczeń uległ przerwaniu również wobec roszczeń powoda wobec pozwanej jako wspólniczki.

Według zarzutów apelacji roszczenie podstawowe powoda uległo przedawnieniu 11 września 2009 r., zatem wypełnienie weksla in blanco w dacie 12 listopada 2009 r. nastąpiło po upływie przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Poza tym, wobec niezakończenia postępowania upadłościowego (...) W. G. sp. j. istnieje możliwość zaspokojenia roszczenia powoda w tym postępowaniu.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwane wniosły o zmianę zaskarżonego wyroku i uchylenie nakazu zapłaty, względnie o uchylenie tego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Umowa o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego nie została uregulowana odrębnymi przepisami, zatem – analogicznie jak umowa gwarancji bankowej – stanowi zobowiązanie abstrakcyjne tzn. jest niezależna od umowy zawartej pomiędzy zleceniodawcą a beneficjentem gwarancji.

Udzielenie gwarancji pod rygorem nieważności następuje na piśmie, a do zlecenia udzielenia gwarancji mają zastosowane przepisy art. 734 – 751 kc (por. J. Heropolitańska, Elżbieta Borowska „Kredyty i gwarancje bankowe” „TWIGER” SA W - wa 1993 wyd. 3 str. 261 i nast. ).

Stosownie do umowy z dnia 6 czerwca 2005 r. w (...) poprzednik prawny powoda, jako ubezpieczyciel, udzielił gwarancji na zabezpieczenie zapłaty należnej beneficjentowi (Dyrektorowi Izby Celnej
w P.) kwoty cła na czas oznaczony w umowie. Gwarancja ta udzielona została na zlecenie (...) W. G. sp. j. w J. – podmiotu gospodarczego zobowiązanego do zapłaty cła.

Stosownie do § 4 ust. 1 umowy w przypadku dokonania przez ubezpieczyciela zapłaty na rzecz beneficjenta kwoty z tytułu udzielonej mu gwarancji, zleceniodawca zobowiązany jest zwrócić wypłaconą kwotę
w terminie 7 dni od wezwania do zapłaty. Zabezpieczenie roszczeń udzielającego gwarancji poprzednika prawnego powoda stanowił weksel własny in blanco wspólników wymienionej spółki – co było okolicznością bezsporną. Roszczenie o zwrot zapłaconej kwoty tytułem wykonania umowy o udzielenie gwarancji stało się zatem wymagalne – stosownie do art. 120 § 1 zd. II – gie kc w dacie dokonania zapłaty na rzecz beneficjenta, zaś termin przedawnienia roszczenia w stosunku do (...) W. G. sp. j. wynosił – zgodnie z art. 751 kc stosowanym odpowiednio na podstawie art. 750 w zw. z art. 734 kc –
2 lata. Wobec zarzutu pozwanych, że warunkiem wypełnienia weksla in blanco – zgodnie z deklaracją wekslową - jest istnienie zadłużenia wymienionej spółki wynikającego z zawartej umowy o udzielenie ubezpieczeniowej gwarancji zapłaty długu celnego w (...) z 6 czerwca 2005 r. powód – stosownie do art. 6 kc. winien udowodnić dokonanie zapłaty dochodzonej kwoty (wraz z należnościami ubocznymi) na rzecz beneficjenta gwarancji.

Wymaganego dowodu nie stanowi wezwanie do zapłaty otrzymane z Izby Celnej w P. w dniu 9 sierpnia 2006 r. ani przedłożone potwierdzenia wykonania przelewu z dnia 24,30,31 sierpnia 2006 r. oraz 6 i 13 września
2006 r., bowiem jako tytuł zapłaty wskazano w nich umowę gwarancji
w (...)z której należności nie zostały objęte powództwem.

Wprawdzie ogółem kwota wpłat wynosi 1 655 579 zł., jednakże twierdzenie, że należność obejmuje również kwotę 155 579 zł. nie poddaje się weryfikacji. Wbrew stanowisku powoda również w sprawie V GNc 120/06 Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej nie dokonywał szczegółowej oceny materiału dowodowego, wydając nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w dniu 5 stycznia 2007 r., w czasie gdy w stosunku do (...) W. G. sp.j. toczyło się postępowanie upadłościowe. Z tej też przyczyny – jak należy przypuszczać – nakaz ten uprawomocnił się, wobec nie wniesienia sprzeciwu przez pozwanego.

W świetle przytoczonych okoliczności skoro okazał się trafny najdalej idący zarzut apelujących podważający prawidłowość wystawienia weksla
in blanco, z uwagi na nieudowodnienie przez powoda istnienia wierzytelności, którą weksel miał zabezpieczać, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 kc i uchylił nakaz zapłaty, oddalając powództwo. Wobec powyższego nie zachodzi konieczność do rozważenia zasadności pozostałych zarzutów podniesionych w apelacjach.

O kosztach postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej W. H. orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 108 § 1 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE