WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2014roku

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA – Hanna Wnękowska (spr.)

SA – Krzysztof Karpiński

( SO del) – Małgorzata Janicz

Protokolant – sekr. sąd. Kazimiera Zbysińska

przy udziale Prokuratora Jerzego Mierzewskiego

po rozpoznaniu w dniu 29 grudnia 2014 roku

sprawy z wniosku S. L. o odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie,

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 16 września 2014 roku

sygn. akt VIII Ko 138/12

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 września 2014 roku , sygn. VIII Ko 138/12 Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił wniosek S. L. o zadośćuczynienie i odszkodowanie za doznaną krzywdę i odszkodowanie za poniesioną szkodę wynikłe z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie Prokuratury Rejonowej Warszawa – Śródmieście sygn. akt 3 Ds. 35/11/MS.

Od wyroku tego apelację wniósł pełnomocnik wnioskodawcy. Apelacja zaskarżała wyrok w całości zarzucając:

1.  naruszenie art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w zw. z art. 559 k.p.k. w zw. z art. 2, art. 9, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1, art. 37 ust. 1 i 2, art. 41 ust. 5 Konstytucji oraz art. 5 ust. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U.1993.61.284) oraz art. 2 ust. 1-3, art. 9 ust. 5 i art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U.1977.38. 167) przez zaniechanie wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego w sytuacji gdy zachodzą poważne wątpliwości co do zgodności art. 559 k.p.k. z ww. przepisami Konstytucji oraz prawem międzynarodowym, a od odpowiedzi na to pytanie prawne zależało rozstrzygnięcie niniejszej sprawy;

2.  naruszenie art. 559 k.p.k. przez nierozpoznanie, czy jest on zgodny z Konstytucją oraz prawem międzynarodowym;

3.  naruszenie art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. przez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do kwestii konstytucyjności art. 559 k.p.k.;

4.  naruszenie art. 91 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 5 ust. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U.1993.61.284) oraz art. 2 ust. 1-3, art. 9 ust. 5 i art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U.1977.38. 167) w zw. z art. 241 ust. 1 Konstytucji zw. z art. 559 k.p.k. przez zastosowanie przepisu ustawy, mimo że przepisu art. 559 k.p.k. nie da się pogodzić z ww. prawem międzynarodowym, a zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umowami;

5.  naruszenie art. 559 k.p.k. przez uznanie, że zasada wzajemności nie została zachowana i oddalenie wniosku z uwagi na ustalenie, że prawo kanadyjskie nie przewiduje instytucji odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie;

6.  naruszenie art. 7 k.p.k. i art. 167 k.p.k. przez uznanie wyłącznie na podstawie ogólnikowego pisma Ministerstwa Sprawiedliwości RP z dnia 26 maja 2014 r., że prawo kanadyjskie nie przewiduje instytucji odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie i Kanada nie zapewnia wzajemności obywatelom Polski, mimo że wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego wskazują, że demokratyczne państwo jakim jest Kanada winno przewidywać drogę sądową dla ww. roszczeń, co z kolei obligowało Sąd do przeprowadzenia z urzędu dalszych dowodów na okoliczność treści prawa kanadyjskiego i zasady wzajemności;

7.  naruszenie art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. w zw. z art. 558 k.p.k. w zw. z art.1143 k.p.c. oraz art. 585 pkt 6 k.p.k. przez zaniechanie zwrócenia się ponownie, po odrzuceniu wniosku opartego na przepisach Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą o wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych z dnia 12 września 1994 r., do państwa obcego (Kanady) w drodze pomocy prawnej przewidzianej o udzielenie informacji o prawie kanadyjskim w celu ustalenia treści prawa kanadyjskiego i spełnienia warunku wzajemności oraz zwrócenia się do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie tekstu prawa kanadyjskiego oraz o wyjaśnienie obcej(kanadyjskiej) praktyki sądowej.

W związku z powyższym pełnomocnik wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest zasadna w części, w której zarzuca brak analizy aktualnego stanu prawnego w zakresie istotnym dla stwierdzenia czy został w niniejszej sprawie spełniony warunek wzajemności wymagany przez art. 559 k.p.k.

Na wstępie zwrócić należy uwagę ,że zasada wzajemności w rozumieniu art. 559 k.p.k. oznacza, że obowiązuje umowa dwu- lub wielostronna, na podstawie której obywatelowi polskiemu przysługują roszczenia o odszkodowanie w takim zakresie, jak to zostało określone w rozdziale 58, albo taka jest praktyka obcego państwa, mimo braku stosownej umowy.

Sąd Okręgowy ustalając ,że przedmiotowy warunek nie został spełniony oparł się wyłącznie na informacji uzyskanej w piśmie Ministerstwa Sprawiedliwości w którym stwierdzono, że prawo kanadyjskie nie przewiduje instytucji odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie i nie zapewnia w tym przypadku wzajemności obywatelom Polski.

W piśmie tym nie wskazano w oparciu o jakie przepisy poczynione zostało takie ustalenie oraz czy uwzględnia ono także normy kanadyjskiego prawa cywilnego.

Tymczasem Sąd winien dokonać analizy odpowiednich przepisów prawa kanadyjskiego, w tym również prawa cywilnego celem ustalenia czy dochodzenie przedmiotowych roszczeń nie przysługuje także w drodze cywilnej. Podkreślenia wymaga , że w piśmie Ministerstwa Sprawiedliwości na k. 308 jednoznacznie stwierdzono, iż roszczenie to dla strony kanadyjskiej ma charakter cywilny.

Poza sferą rozważań Sądu pozostał Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych ratyfikowany przez Kanadę 19.06.1976 roku, który w art. 9 ust. 5 stanowi, że każdy kto został bezprawnie aresztowany lub zatrzymany , ma prawo do odszkodowania , którego może dochodzić w drodze sądowej. Przepis ten wymagał rozważenia w aspekcie zasady wzajemności jeśli się zważy, że w art. 2 paktu stwierdza się, że Każde z Państw Stron niniejszego paktu zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim osobom przebywającym na jego terytorium i podlegającym jego jurysdykcji prawa uznane w niniejszym pakcie .

Cytowane wyżej postanowienia Paktu winny zostać przez Sąd rozważone przy dokonywaniu ustaleń w przedmiocie czy Kanada zapewnia obywatelom polskim wzajemność w rozumieniu art. 559 k.p.k.

Wskazane wyżej zaniechania Sądu Okręgowego stanowią uchybienia skutkujące uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu Sąd rozstrzygnie kwestię istnienia wzajemności, przy uwzględnieniu uwag poczynionych wyżej.

Jeśli Sąd dojdzie do przekonania, że został spełniony warunek o którym mowa w art. 559 k.p.k., dokona merytorycznej oceny zasadności wniosku złożonego przez S. L. mając na uwadze przesłanki zastosowania wobec niego przedmiotowego tymczasowego aresztowania oraz podstawy umorzenia postępowania w związku z którym środek ten był stosowany.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.