UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25 lipca 2014 r. (sygn. akt XII GU 18/14) Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie w sprawie z wniosku K. Ż. o ogłoszenie upadłości dłużnika (...) spółki z o.o. w S. obejmującej likwidację majątku, oddalił wniosek oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz dłużnika kwotę 1.817 zł tytułem kosztów postępowania.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że we wniosku o ogłoszenie upadłości wnioskodawca przedstawił na poparcie swych twierdzeń w zakresie istnienia wierzytelności będącej jego podstawą umowę o roboty budowlane oraz dokumenty dotyczące rozliczeń pomiędzy jej stronami wynikających z umowy. W odpowiedzi na wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnik zakwestionował jednak żądania wnioskodawcy co do zasady i wysokości, przedstawił korespondencję między dłużnikiem i wierzycielem dotyczącą nieprawidłowości w prowadzeniu robót, nadto wniósł o przeprowadzenie dowodów z przesłuchania prezesa zarządu dłużnika w charakterze strony i świadka M. K. na okoliczność sporności roszczenia. Dłużnik wykazał przy tym, że w związku ze sporem stron co do istnienia i wysokości zobowiązania nie toczy się żadne postępowanie sądowe przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy. Nadto żaden dowód dołączony do wniosku o ogłoszenie upadłości wbrew twierdzeniom wnioskodawcy nie wskazuje, aby kiedykolwiek dłużnik uznał ww. wierzytelność wnioskodawcy, a wręcz przeciwnie strony toczyły kilkumiesięczne rozmowy co do zgłaszanych obecnie we wniosku o ogłoszenie upadłości roszczeń wnioskodawcy. Powyższe świadczy dobitnie o tym, że wierzytelność będąca podstawą wniosku o ogłoszenie upadłości ma sporny charakter, typowy zresztą dla sporów wynikających z umowy o roboty budowlane. Nie można się również zgodzić z wnioskodawcą, że sporny charakter wierzytelności mógłby zostać uznany jako podstawa braku legitymacji czynnej wnioskodawcy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dopiero w sytuacji, gdyby dłużnik wytoczył powództwo o ustalenie nieistnienia wierzytelności. Zauważyć bowiem należy, że to wnioskodawca wysuwa roszczenia finansowe w stosunku do dłużnika i sam nie dochodzi ich przed sądem w trybie właściwym dla zawartej przez strony umowy i niejako próbuje przenieść na dłużnika ciężar prowadzenia procesu sądowego, a jednocześnie podejmuje przeciwko dłużnikowi inne zastępcze, jednakże szczególnie dla niego dolegliwe, kroki prawne w postaci złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Roszczenia wobec dłużnika mają zatem typowy sporny charakter i co do zasady winny być dochodzone, jak słusznie zauważył dłużnik w odpowiedzi na wniosek, w trybie postępowania procesowego, gdyż dla ich rozstrzygnięcia konieczne byłoby przeprowadzenie pełnego postępowania dowodowego, w tym zwłaszcza z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność prawidłowości wykonania robót budowlanych przez wnioskodawcę.

Odwołując się do regulacji art. 34 ust. 1 p.u.n. Sąd pierwszej instancji wskazał, że w literaturze za złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze uważa się m.in. sytuację, w której o wierzytelności toczy się spór między stronami, chyba że o złożeniu wniosku zadecydowały inne znane wnioskodawcy okoliczności wskazujące na niewypłacalność dłużnika, a także, gdy wierzytelność między stronami jest sporna, a wierzyciel zamiast dochodzić swej należności w drodze procesu składa wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd podkreślił, że w niniejszej sprawie wykazano, iż dłużnik wykonuje inne swoje wymagalne zobowiązania w stosunku do innych podmiotów. Przeciwko dłużnikowi nie toczą się postępowanie egzekucyjne i nie zapadły przeciwko niemu tytuły egzekucyjne. Nadto dłużnik faktycznie prowadzi nadal działalność gospodarczą, z której osiąga dochody. Składając wniosek o ogłoszenie upadłości wnioskodawca miał świadomość tego, że nie wytoczył przeciwko dłużnikowi powództwa o zapłatę kwot wskazanych treści wniosku o ogłoszenie upadłości i że od kilku miesięcy strony pozostają w sporze co do rozliczenia wynikającego z umowy o roboty budowlane, co niewątpliwie świadczy o działaniu w złej wierze. Zauważyć zatem należy, iż wynikające z wystawionych przez wnioskodawcę faktur z tytułu robót budowlanych należności w chwili składania wniosku miały sporny charakter, właściwy dla branży w której działa zarówno wnioskodawca, jak i dłużnik. W tej sytuacji wniosek złożony przez wnioskodawcę i jego dalsze podtrzymywanie po przedstawieniu przez dłużnika dowodów, z których wynika uregulowanie zobowiązań w stosunku do podmiotów wskazanych we wniosku lub ich ewidentnie sporny charakter i dowodów na bieżące regulowanie innych zobowiązań w toku sprawy oraz na niezagrożoną sytuację ekonomiczno-finansową powinno być uznane za prowadzenie tego postępowania zamiast sporu o zapłatę dla innych aniżeli ogłoszenie upadłości celów, w tym celów wyłącznie windykacyjnych.

Uwzględniając wynik sprawy koszty postępowania winny zostać poniesione przez wnioskodawcę. W związku z powyższym Sąd Rejonowy nałożył na niego obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez dłużnika z tytułu występowania w sprawie pełnomocnika. Zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w kwocie 1.800 zł, a nadto zwrócono kwotę 17 zł z tytułu opłaty od pełnomocnictwa.

Wnioskodawca wniósł zażalenie na powyższe postanowienie zaskarżając je w części obejmującej postanowienie o kosztach postępowania. Powyższemu rozstrzygnięciu skarżący zarzucił naruszenie przepisu art. 34 ust. 1 p.u.n. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w rezultacie obciążenie kosztami postępowania wierzyciela zgłaszającego wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika, podczas gdy wierzyciel składając wniosek nie działał w złej wierze, a dłużnik posiadał nieuregulowane zobowiązania wobec wnioskodawcy oraz innych wierzycieli.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt. 2 poprzez nieobciążanie wierzyciela kosztami postępowania. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

W uzasadnieniu wskazał, że nie można mówić o sporności roszczenia, gdy jego istnienie wynika z dokumentów transakcyjnych. Podniósł, że należność z faktury VAT nr (...) z dnia 22 lipca 2013 r. z terminem płatności na 21 sierpnia 2013 r., będąca podstawą dochodzonego przez wierzyciela roszczenia, została częściowo spłacona przez dłużnika również w zakresie rzekomo spornym, tj. dnia 20 stycznia 2014 r. dłużnik dokonał na rzecz wierzyciela płatności kwoty 46.429,50 zł wskazując w tytule przelewu, iż zapłata dotyczy wcześniej nienależnie potrąconych sumy, wynikających z faktury VAT (...). Oznacza to zatem, że dłużnik uznał wynikające z tej faktury roszczenie. W konsekwencji przyjąć należy, że sporność tego roszczenia ma charakter pozorny.

Wnioskodawca zakwestionował także dokonane przez dłużnika potrącenie z tytułu skonta, kary umownej oraz pozostałej części należności z tytułu nieuzasadnionego obciążenia za brak wykonania przełącznika rury.

Dodatkowo żalący zarzucił, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż dłużnik wykonuje swoje wymagalne zobowiązania, podczas gdy dłużnik nie wykonuje ich w stosunku do wnioskodawcy. W sytuacji braku zapłaty na jego rzecz nie jest zatem słuszne przypisanie wnioskodawcy złej wiary, gdyż ten w rezultacie niemożności wyegzekwowania na drodze pozasądowej należności od dłużnika i mając wiedzę o nieuregulowaniu przez tego ostatniego swoich zobowiązań względem innych podmiotów wysuwa wniosek o niewypłacalności dłużnika. Brak złej wiary potwierdza okoliczność uregulowania przez dłużnika swych zobowiązań względem kilkunastu wierzycieli na łączną kwotę 35.240,03 zł dopiero w lutym 2014 r. a więc dopiero po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. W ocenie skarżącego spłatę tych należności dopiero po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości należy uznać za reakcję dłużnika na ów wniosek i próbę zapobiegnięcia ewentualnym skutkom zgodnego z wnioskiem rozstrzygnięcia sądu.

W odpowiedzi na zażalenie dłużnik wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Rejonowego o tym, że w niniejszej sprawie, na gruncie regulacji art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, wystąpiły przesłanki do obciążenia wnioskodawcy kosztami poniesionymi przez dłużnika w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia jego upadłości oraz argumentację przytoczoną na jego poparcie.

Modyfikacji podległo jedynie rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji w zakresie wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania należnych dłużnikowi z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego. Wskazać bowiem należy, że podstawą tą był § 11 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, nie zaś jak omyłkowo wskazał Sąd Rejonowy § 10 tego rozporządzenia, który to przepis odnosi się do stawek w sprawach o opróżnienie lokalu lub wydanie nieruchomości.

Ponownie zaakcentowania wymaga, że zgodnie z regulacją art. 34 ust. 1 p.u.n. w przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku w złej wierze, sąd, oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, obciąży wierzyciela kosztami postępowania i może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

W doktrynie wskazuje się, że złą wiarę dłużnika należy oceniać według stanu rzeczy istniejącego w dacie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Pod pojęciem tym ujmuje się m.in. sytuację, w której wierzyciel zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, choć jego wierzytelność była sporna i w danych okolicznościach powinna być dochodzona na drodze procesowej ( vide Stanisław Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze, Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zaakcentowania w pierwszym rzędzie wymaga, że argumentacja zażalenia stanowi w zasadzie powielenie twierdzeń przytoczonych w treści wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie umknęło bowiem uwadze Sądu Okręgowego, że wierzyciel już we wniosku o ogłoszenie upadłości powołał się na to, iż dłużnik w dniu 20 stycznia 2014 r. dokonał dalszej częściowej zapłaty na poczet należności z faktury VAT nr (...). Już także w tym pierwszym piśmie skarżący wskazał na fakt dokonanego przez dłużnika potrącenia podnosząc, iż było ono niezasadne.

Odnosząc się do tej argumentacji podnieść trzeba, że już sama treść wniosku o ogłoszenie upadłości oraz dołączonych do niego dokumentów wskazuje, iż dłużnik kwestionował roszczenie wnioskodawcy. Jak wynika z uzasadnienia wniosku dłużnik z faktury VAT nr (...) nie zapłacił kwoty 40.950 zł albowiem przedstawił tę kwotę do potrącenia ze swoimi wierzytelnościami z tytułu skonta, kary umownej oraz pozostałej części należności z tytułu obciążenia za brak wykonania przełącznika rury. Wskazać ponadto należy, że treść dołączonych do tego wniosku dokumentów świadczy o tym, iż uczestnik już w dniu 1 sierpnia 2013 r., a zatem pół roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, wystawił dokument rozliczeniowy oraz notę obciążeniową, w których to dokumentach ujął kwoty należne mu z tytułu skonta, braku wykonania prac cysterny warstwy powietrza i przełącznika rury oraz z tytułu kary umownej (karty 40-43 akt). Wobec treści tych dokumentów oraz samych przytoczeń wniosku o ogłoszenie upadłości nie sposób jest zatem przyjąć, że roszczenie to nie miało charakteru spornego. Dłużnik bowiem na długo przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości odmawiał zapłaty kwoty 40.950 zł z powołaniem się, jak wskazał sam wnioskodawca, na dokonane potrącenie. Dłużnik zresztą w toku postępowania o ogłoszenie jego upadłości konsekwentnie twierdził, iż roszczenie wnioskodawcy jest sporne, co więcej wywodził, że należność ta wygasła w związku z dokonanym oświadczeniem o potrąceniu.

Reasumując, wnioskować należy, że wobec postawy dłużnika zaprezentowanej jeszcze przed wszczęciem postępowania w niniejszej sprawie, wierzyciel już w chwili składania wniosku o ogłoszenie upadłości powinien sobie zdawać sprawę z tego, iż dłużnik w toku tego postępowania będzie kwestionować istnienie jego wierzytelności. Tym samym przyjąć trzeba, że wystąpiła sytuacja, w której wierzyciel zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, choć jego wierzytelność była sporna i powinna być dochodzona w postępowaniu procesowym.

Konkluzji tej nie mogło zmienić twierdzenie skarżącego o tym, że dokonaną przez dłużnika, w dniu 20 stycznia 2014 r., częściową zapłatą na poczet należności wynikającej z faktury VAT nr (...) traktować należy jako uznanie w całości roszczenia wnioskodawcy. W ocenie Sądu Okręgowego w sytuacji, gdy dłużnik odmawia zapłaty pozostałej części kwoty z faktury nr (...) z powołaniem się na dokonane potrącenie, całkowicie nieuprawniona jest teza o tym, że roszczenie wnioskodawcy zostało uznane przez dłużnika także w części niezaspokojonej. Z postępowania uczestnika wyraźnie bowiem wynikało, że to właśnie z uwagi na istnienie swoich wierzytelności wzajemnych sprzeciwiał się on roszczeniu wnioskodawcy w wysokości 40.950 zł.

Zauważyć trzeba, że doktryna na gruncie regulacji art. 34 ust. 1 p.u.n. wyróżnia kilka niezależnych od siebie przypadków, w których uznać można, iż dłużnik pozostawał w złej wierze. Jak już wskazano powyższej jeden z nich ma miejsce wówczas, gdy wierzyciel zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, choć jego wierzytelność była sporna i w danych okolicznościach powinna być dochodzona na drodze procesowej. Zaistnienie tej sytuacji stanowi wystarczającą (autonomiczną) podstawę do obciążenia wierzyciela kosztami postępowania w przedmiocie ogłoszenie upadłości. Tym samym bez znaczenia dla oceny czy wskazana powyżej podstawa wystąpiła miała okoliczność, że dłużnik uregulował wobec pozostałych swoich wierzycieli należności już po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości.

Dla wyczerpania tego wywodu dodać należy, że zgodnie z regulacją art. 35 p.u.n. w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości stosuje się odpowiednio przepisy księgi pierwszej części pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego, z wyjątkiem przepisów o zawieszeniu i wznowieniu postępowania. W postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości koszty tego postępowania, poza unormowaniem w art. 34 p.u.n., uregulowane są także w treści art. 33 ust. 2, 3 i 4 p.u.n., który odnosi się do sytuacji cofnięcia przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości jak również przypadku gdy wniosek został oddalony na podstawie art. 12 ust. 1 albo art. 13 p.u.n. Na gruncie przepisu art. 35 p.u.n. przyjąć więc należy, że w pozostałych sytuacjach, a zatem także w niniejszej sprawie, zastosowanie znajdują przepisy kodeksu postępowania cywilnego w przedmiocie kosztów procesu oraz zasad odpowiedzialności za wynik sporu. Niezależnie więc od zaistnienia podstawy do obciążenia wnioskodawcy kosztami postępowania, na gruncie art. 34 ust. p.u.n., także na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 35 p.u.n. uzasadnionym jest stanowisko, że wobec oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na sporność wierzytelności, to wnioskodawca winien te koszty ponieść.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 35 p.u.n., oddalił zażalenie jako bezzasadne.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego oparto na treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 35 p.u.n. przy zastosowaniu § 13 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 11 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

SSO Krzysztof Górski SSO Piotr Sałamaj SSR del. Patrycja Baranowska

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE