UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 4.10.2011 r. odmówił I. W. przyznania prawa do emerytury, ponieważ nie osiągnął on wieku emerytalnego, nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalania prawa do emerytury i nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Wskazał również jakich okresów pracy nie zaliczył odwołującemu się do okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od tej decyzji I. W. wniósł o jej uchylenie i orzeczenie, że przysługuje mu emerytura z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na wypełnianie wszystkich kryteriów określonych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach pracy w tym także w kwestionowanych okresach czasu, osiągnął wiek emerytalny wobec faktu, iż posiada okresy pracy górniczej oraz udokumentował rozwiązanie stosunku pracy z pracodawcą (...) Agencją Ochrony Osób i Mienia - (...).

Wyrokiem z dnia 7 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach oddalił odwołanie.

W uzasadnieniu Sąd przytoczył art. 184 ust. 1 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 32 ust. 4 tej ustawy oraz § 1 ust.1., § 2 ust. 1 i § 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd wskazał, że I. W. urodził się (...) W dacie wydania decyzji nie miał ukończonych 60 lat życia. Nie osiągnął więc wieku emerytalnego.

Sąd analizował, czy możliwym jest zastosowanie wobec wnioskodawcy art. 39 ustawy i przewidzianego w tym przepisie obniżenia wieku emerytalnego. Sąd wskazał, że odwołujący nie ma pracy górniczej, o której mowa tym artykule. Nie ma bowiem pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze pod ziemią albo na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki. Ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego mu przez Przedsiębiorstwo (...) w W. wynika, iż w okresie czasu od 2.11.1977r. do 31.08.1988r. wykonywał jako elektromonter ruchu i montażu wiertni prace wiertnicze przy poszukiwaniu surowców i wody, które to są zamieszczone w Wykazie A, Dziale I pod poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. Prace tymczasem na odkrywce w kopalniach określane są w tym Wykazie A, Działu I pod poz. 2. Prace pod ziemią też są zresztą określane oddzielnie, bo pod poz. 1.

Gdyby nawet przyjąć, że odwołujący się posiada stosowną pracę górniczą to i tak nie osiągnąłby wieku emerytalnego na wskazany artykułem 46 ustawy dzień 31.12.2008r. Posiada przecież 10 lat, 9 miesięcy i 29 dni pracy górniczej w Przedsiębiorstwie (...) w W., a łącznie z pracą jeszcze elektromontera w Przedsiębiorstwie Usług (...) w W. od 26.04.1989r. do 16.04.1991 r., w ilości 12 lat, 7 miesięcy i 10 dni. Mając na uwadze art. 39 ustawy można mu obniżyć wiek emerytalny określony w art. 27 pkt 2 ustawy o 6 lat, bo 6 miesięcy za każdy pełny rok pracy górniczej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w Suwałkach, na mocy art. 477¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołujący zarzucając:

1) nieuwzględnienie art. 36 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego w dacie nabycia uprawnień do emerytury, w szczególności poprzez wykonywaną przez powoda pracę pod ziemią określoną art. 36 ust. 1 pkt 11 tj. przedsiębiorstwach i innych podmiotach miernictwa górniczego lub geologicznych, jeżeli zatrudnienie jest wykonywanie bezpośrednio przy pomiarach z zakresu miernictwa górniczego, geologii i hydrologii; pracownikom zatrudnionym w tych przedsiębiorstwach i podmiotach uznaje się za pracę górniczą te miesiące zatrudnienia, w których co najmniej połowę dniówek roboczych przepracowali pod ziemią, którą to pracę górniczą przypadającą przed dniem 1 stycznia 2007 r. wlicza się do nabycia uprawnień emerytalnych, tym bardziej, że są to prawa nabyte, których Sąd w chwili obecnej nie może odebrać I. W. poprzez pozbawienie jego prawa do wnioskowanej emerytury,

2) naruszenie prawa poprzez nie uwzględnienie przez Sąd w swym orzeczeniu postanowień przepisu 50 c, w tym ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym w szczególności pracy w górnictwie w okresie od dnia 2 października 1977r. do 4 lipca 1983r. tj. 5 lat i 8 miesięcy był okresem pracy górniczej określonej w art. 5 pkt. 1 ustawy z dnia 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin bowiem okres tej pracy był liczony w ilości 1,5 roku za jeden rok,

3) naruszenie treści art. 328 kpc polegające na braku merytorycznego uzasadnienia oceny dowodów przedłożonych Sądowi w niniejszym orzeczeniu, w szczególności nie odniesienie się do dokumentów potwierdzających pracę w szczególnych warunkach, które w ocenie powoda są kluczowe do wydania prawidłowego orzeczenia w niniejszym postępowaniu,

4) naruszenie przepisu art.233 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a w szczególności dokonanie jego oceny tylko i wyłącznie poprzez pryzmat wieku, a niewskazanie i uzasadnienie, czy powód spełnia inne przesłanki warunkujące przyznanie emerytury, w tym czy powód legitymuje się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

5) błędne wyliczenie przez Sąd w uzasadnieniu decyzji łącznej pracy w warunkach szczególnych w łącznej ilości 12 lat 7 miesięcy i 10 dni gdzie winna powinna być wskazana prawidłowa ilość, tj. 12 lat 9 miesięcy i 18 dni,

6) sprzeczność istotnych ustaleń w sprawie z treścią zebranego materiału dowodowego, polegającą na tym, że Sąd pomimo znajdujących się w aktach sprawy świadectw pracy, innych dokumentów przedłożonych do Sądu nie zweryfikował zaskarżonej decyzji poprzez jej zmianę i wskazanie pracy w szczególnych warunkach, czym potwierdził prawidłowość błędnej decyzji ZUS,

7) sprzeczność istotnych ustaleń poprzez błędne wyliczenie pracy w górnictwie i niewłaściwie dokonanie przez Sąd ustaleń (wiek 65 lat – 6 lat = 61 lat gdzie powinno być 59 lat), oprócz tego Sąd przyjął błędną metodę wyliczenia, co także wpłynęło w sposób istotny, na określenie prawidłowego wieku emerytalnego ustalonego w myśl art. 27 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS , tym bardziej , iż warunki te zostały spełnione przez powoda w okresie do dnia 31 grudnia 2008r., a powód uprawienia emerytalne nabył w wieku 55 lat i 7 miesięcy,

8) pominięcie i nieuwzględnienie wniosków dowodowych - z przesłuchania świadków - czym Sąd doprowadził do błędnych ustaleń i wydania niezgodne z prawem orzeczenia z dnia 7 lutego 2012 r.

Biorąc powyższe pod uwagę wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania sądowego za obie instancje, według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż dokonana przez Sąd pierwszej instancji faktyczna i prawna analiza sprawy w ramach zaskarżonej decyzja była słuszna.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 328 kpc wskazać trzeba, że przepis ten składa się z dwóch paragrafów. Apelującemu zapewne chodziło o § 2, gdyż § 1 dotyczy terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, natomiast § 2 reguluje co powinno zawierać uzasadnienie wyroku.

Zarzut ten nie był zasadny. Obraza art. 328 § 2 kpc może być skutecznym zarzutem apelacji tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie posiada wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera tak kardynalne braki, które uniemożliwiają kontrolę instancyjną. Naruszenie przepisu, określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu (art. 328 § 2 kpc), może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2000, sygn. akt V CKN 606/00, Lex nr 53116). Sytuacja taka w sprawie nie zachodzi, gdyż uzasadnienie Sądu pierwszej instancji zostało sporządzone w sposób prawidłowy, odczytanie sfery motywacyjnej orzeczenia w zaskarżonej części nie nastręcza jakichkolwiek trudności.

Zarzut naruszenia przepisu art. 233 kpc nie mógł być uznany za zasadny. Skarżący wprawdzie nie wskazał konkretnej z dwóch zawartych tam regulacji, której jego zdaniem Sąd uchybił, ale domyślać się należy, że chodziło o § 1. Ugruntowany jest pogląd, że sformułowanie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc wymaga w szczególności wskazania, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., I ACa 180/08; LEX nr 468598, OSA 2009/6/55). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00; LEX nr 56906). Omawiany zarzut nie został powiązany z podważeniem przesłanek tej oceny. W jego ramach skarżący wykazywał, że Sąd nieprawidłowo nie zbadał, czy spełnione są inne, poza wiekiem, przesłanki od których zależy prawo do emerytury, w tym czy spełniony jest wymóg 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Odnosząc się do tej kwestii wskazać trzeba, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 9 lutego 2011 r., I UK 262/09, LEX nr 585728), nie jest dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków w przyszłości. W wyroku z dnia 15 grudnia 2000 r., (II UK 147/00, OSNP 2002/16/389) Sąd Najwyższy zauważył, że istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego.

Podzielając powyższe, podkreślić dodatkowo należy, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, przedmiot sporu określa przedmiot decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony w przedmiotowej sprawie wystąpił o konkretne świadczenie, tj. o emeryturę. W sytuacji, w której Sąd pierwszej instancji stwierdził, że odwołujący nie spełnił przesłanki wieku, prawidłowo nie badał spełnienia wymogu posiadania odpowiedniego stażu pracy w warunkach szczególnych i prawidłowo nie przeprowadzał dowodów na tę okoliczność. Przepisy prawa materialnego statuujące prawo do określonego świadczenia z ubezpieczenia społecznego mają bowiem odrębny byt prawny i jako takie regulują prawo do konkretnych świadczeń wykluczając stan, gdy bez spełniania jednej z normatywnych przesłanek strona będzie dochodziła ustalenia prawa na przyszłość.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy pozwala mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. nabyć, po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32, prawo do emerytury, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym 65 lat oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 omawianego art. 184 ustawy).

Wiek emerytalny pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych określa wydane na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 4 ze zm.). Przepis § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Z wyżej przedstawionej regulacji prawnej wynika, że warunkiem nabycia prawa do emerytury według art. 184 jest spełnienie przesłanki stażu ubezpieczeniowego przed dniem 1 stycznia 1999 r., tj. dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ubezpieczeni, którzy w chwili wejścia w życie ustawy emerytalno-rentowej posiadali wymagany okres ubezpieczenia (także w warunkach szczególnych), mogą nabyć prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego dla mężczyzn 60 lat (art. 32 ustawy). Wiek emerytalny mogą jednak osiągnąć po 1 stycznia 1999 r.

W przedmiotowej sprawie Sąd pierwszej instancji prawo odwołującego do emerytury analizował także poprzez pryzmat art. 39 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z nim ubezpieczonemu, urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., spełniającemu warunek określony w art. 27 pkt 2 i niespełniającemu warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co najmniej 5 lat:

1) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo

2) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki,

wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 pkt 1, obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Przewidzianego w powyższym przepisie obniżenia wieku emerytalnego nie można było wobec odwołującego zastosować, gdyż nie posiada on żadnej z wymienionych w tym przepisie pracy górniczej. Trzeba w sprawie dostrzec, że wnioskodawca ubiegał się już wcześniej o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Decyzją z dnia 5 października 2009 r. po rozpoznaniu wniosku odwołującego z dnia 14 sierpnia 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., Inspektorat w T. (będący jednostką właściwą do rozpoznawania spraw dotyczących górniczych świadczeń emerytalnych) odmówił przyznania odwołującemu prawa do górniczej emerytury wskazując, iż nie udowodnił on żadnego okresu pracy górniczej oraz pracy równorzędnej (akta organu rentowego, tom III, k. 41). Odwołujący nie wniósł od tej decyzji odwołania do Sądu. W dniu 3 czerwca 2011 r. złożył natomiast kolejny wniosek o przyznanie emerytury górniczej, po którego rozpoznaniu Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., Inspektorat w T. decyzją z dnia 22 czerwca 2011 r. odmówił przyznania tego prawa. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił żadnego okresu pracy górniczej oraz pracy równorzędnej z pracą górniczą. Do pracy górniczej nie zaliczono okresów od: 02.11.1977 r. do 31.08.1988 r. oraz od 26.04.1989 r. do 16.04.1991 r., gdyż zakłady pracy nie powołały się na rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r., lecz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. wykaz A, dział I, z czego wynika, że odwołujący nie wykonywał pracy górniczej. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że w przedłożonej dokumentacji brak jest zatwierdzenia Okręgowego Urzędu Górniczego stwierdzającego dla jakiej grupy zakładów górniczych został zaliczony zakład pracy oraz jaki rodzaj robót i na rzecz jakich kopalń były wykonywane roboty w ruchu zakładu górniczego (akta organu rentowego, tom III, k. 85). Od tej decyzji odwołujący nie wniósł odwołania do Sądu, decyzja ta jest prawomocna.

Skoro odwołujący nie posiada żadnego okresu pracy górniczej, co w sposób jednoznaczny zostało rozstrzygnięte w/w prawomocnymi decyzjami, to nie jest możliwe zastosowanie wobec niego regulacji z art. 39 ustawy. Podkreślić trzeba, że art. 39 ustawy należy interpretować w sposób ścisły. Nie chodzi w nim o jakąkolwiek pracę górniczą, a o pracę, o której mowa w obecnie art. 50 c ust.1, a poprzednio w art. 36 ust. 1 (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., I UK 179/07, OSNP 2009/1-2/26). Odwołujący nie posiada takiej pracy, a zatem całkowicie zbędne, a nawet niemożliwe było obliczanie wobec niego obniżonego wieku emerytalnego. W tej sytuacji zarzuty apelacji koncentrujące się wokół tej kwestii były niezasadne.

Wobec powyższego należało w pełni podzielić rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w przedmiocie oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji organu rentowego.

W tym stanie rzeczy, przy zastosowaniu art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE