UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 września 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił H. L. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy przyjął za udowodnione przez ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. 4 lata, 5 miesięcy i 12 dni pracy w warunkach szczególnych.

H. L. (1) zaskarżył powyższą decyzję, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury. Podniósł, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych powinien zostać mu zaliczony dodatkowo okres zatrudnienia w (...) C. z siedzibą w K. na stanowisku traktorzysty.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji, a dodatkowo wskazując, że w stażu pracy H. L. w warunkach szczególnych uwzględniono wszystkie wykazane stosownym dokumentem (świadectwem pracy w warunkach szczególnych) okresy zatrudnienia ubezpieczonego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. L. (1) urodził się w dniu (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999r. wynosił 27 lat, 7 miesięcy i 27 dni.

Wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył w organie emerytalnym w dniu 9 lipca 2014 roku, wnosząc jednocześnie o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, którego jest członkiem, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody:

- wniosek o emeryturę – k. 1-4 plik I akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia – k. 56 plik I akt rentowych.

W okresie od 26 kwietnia 1978 r. do 30 listopada 1994r. H. L.był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Gospodarstwie (...) K., najpierw na stanowisku pracownika grupy melioracyjnej, a następnie - co najmniej od 17 listopada 1979 r. - do końca zatrudnienia na stanowisku kierowcy ciągnika. W roku 1979 r. został skierowany przez pracodawcę na dwumiesięczny kurs traktorzystów, który odbywał się w okresie od 3.09.1979 r. do 31.10.1979 r. Po ukończeniu kursu i zdaniu egzaminu, w dniu 27 listopada 1979 r. ubezpieczony otrzymał prawo jazdy kategorii T (ciągniki rolnicze, inne ciągniki i przyczepy). Od tego też czasu powierzono mu obowiązki kierowcy ciągnika – koparko-ładowarki przy wykonywaniu prac melioracyjnych. Prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jedynie niekiedy zdarzało się, że ubezpieczonemu zlecano dowożenie ciągnikiem pracowników na budowę. Takie obowiązki powierzano mu w zastępstwie, w czasie nieobecności kierowcy (M. S.), do którego stałych obowiązków należało rozwożenie pracowników do pracy w terenie.

W okresie zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie ubezpieczony ukończył ponadto kurs wykwalifikowanego robotnika i w dniu 15.04.1983 r. uzyskał tytuł wykwalifikowanego robotnika w zawodzie: układacz rurociągów drenarskich.

W początkowym okresie zatrudnienia ubezpieczony, pracując w grupie melioracyjnej, zajmował się konserwacją urządzeń melioracyjnych (odmulaniem rowów, czyszczeniem drenaży, studzienek drenarskich, przepustów itp. w wykopach). Początkowo wszystkie prace były wykonywane ręcznie; dopiero pod koniec lat 70-tych zakupiono sprzęt techniczny do odmulania rowów: ciągniki z zamontowanym osprzętem do odmulania i kopania wykopów (koparko-odmularki). Ubezpieczony został skierowany na kurs traktorzysty właśnie w związku z planowanym zakupem takiego ciągnika; po ukończeniu tego kursu został on mu przydzielony na stałe.

Dowody:

- świadectwo pracy - k. 15 plik I akt rentowych;

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 15.02.2012 r. – k. 16 plik I akt rentowych;

- karta zasiłkowa – k. 19 plik I akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia – k. 56 plik I akt rentowych;

- dokumentacja ubezpieczonego w aktach osobowych z okresu zatrudnienia w (...) K. – koperta k. 20, w szczególności: karta obiegowa zmiany z 30.11.1994 r., angaże, dyplom z 15.04.1983 r., odpis zaświadczenia nr (...), odpis prawa jazy, umowa o prace z 1.05.1978 r.;

- prawo jazdy okazane na rozprawie w dniu 14.01.2015 r. – k. 26 akt sprawy;

- zeznania świadka Z. S. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 32-34v akt sprawy;

- zeznania świadka R. K. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 34v-36 akt sprawy;

- zeznania świadka M. S. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 36-37v akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 38-40 akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.- dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje - z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184 - emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, który dla mężczyzn urodzonych w okresie od dnia 1 kwietnia 1953r. do dnia 30 czerwca 1953r. wynosi co najmniej 66 lat i 10 miesięcy (ust. 1b pkt 18).

W myśl jednak przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

W ust. 2 wskazano, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy. W załączniku do powyższego rozporządzenia, w wykazie A w dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym” pod poz. 1 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „ prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych”, z kolei w dziale VIII, zatytułowanym „W transporcie i łączności”, w podtytule „Transport”, pod pozycją 3 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „ prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych”.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawał fakt, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu (...)roku, złożył w organie rentowym wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz że na koniec 1998 roku posiadał łączny okres składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat. Przedmiotem sporu pozostawało natomiast, czy przez co najmniej 15 lat do końca 1998 roku pracował w warunkach szczególnych. Organ rentowy odmówił bowiem uwzględnia w stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 26 kwietnia 1978 r. do 31 maja 1990 r. w (...)Oddział Terenowy w S., Gospodarstwo (...) K.z uwagi na brak świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczono wyłącznie okres zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie od 1.06.1990 r. do 30.11.1994 r. w oparciu o wystawione przez archiwum świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym wskazano, że w tym czasie ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu jako traktorzysta.

Oceniając takie postępowanie organu rentowego trzeba wskazać, iż stosownie do treści § 2 ust. 2 przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Zgodnie jednak z utartą praktyką i orzecznictwem, w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także przy pomocy innych środków dowodowych niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84). Wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi bowiem żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności potwierdzone przez pracodawcę w tym dokumencie podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Przy tym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając powyższe na uwadze w niniejszej sprawie w ramach postępowania dowodowego sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz jego aktach osobowych z okresu zatrudnienia w (...) Zakładzie w K.. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne. Prymat wiarygodności przyznał sąd także zeznaniom świadków oraz korespondującymi z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków sąd miał na względzie, że przesłuchane osoby (za wyjątkiem M. S. – brata żony ubezpieczonego) są osobami obcymi dla ubezpieczonego i nie mają żadnego interesu w tym by nieprawdziwie zeznawać na korzyść H. L., narażając się jednocześnie na odpowiedzialność karną.

Zgromadzony materiał dowodowy dał podstawy do przyjęcia, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w całym okresie zatrudnienia w (...)Oddział Terenowy w S., Gospodarstwo (...) K., tj. od 26 kwietnia 1978 r. do 30 listopada 1994r. niewątpliwie była pracą w warunkach szczególnych.

W ocenie sądu po pierwsze co najmniej w okresie od 27 listopada 1979 r. do końca zatrudnienia, tj. do 30.11.1994 r., ubezpieczony pracował bowiem w charakterze traktorzysty. Z ustaleń stanu faktycznego wynika bowiem jednoznacznie, że w charakterze pracownika fizycznego grupy melioracyjnej ubezpieczony pracował wyłącznie w początkowym okresie zatrudnienia, a następnie od momentu uzyskania stosownych uprawnień powierzono mu obowiązki kierowcy ciągnika. Okoliczność ta znalazła potwierdzenie w zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków, którzy wskazali, że ubezpieczony co najmniej od początku lat 80 (kiedy zakupiono specjalistyczny sprzęt do prac melioracyjnych – koparko-odmularki) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca ciągnika specjalistycznego – koparko-odmularki. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że w aktach osobowych ubezpieczonego znajduje się zaświadczenie, z którego wynika, że ubezpieczony w 1979 r. został skierowany przez pracodawcę na dwumiesięczny kurs traktorzystów, który odbył się w okresie od 3.09.1979 r. do 31.10.1979 r. W dniu 27 listopada 1979 r. ubezpieczony otrzymał prawo jazdy kategorii T (ciągniki rolnicze, inne ciągniki i przyczepy). Mając na uwadze powyższe sąd uznał, że wprawdzie w świadectwie pracy jako datę początkową od kiedy powierzono ubezpieczonemu obowiązki traktorzysty wskazano 1 czerwca 1990 r., to jednak należy dać wiarę wyjaśnieniom ubezpieczonego, że powierzono mu obowiązki traktorzysty dużo wcześniej, tj. od momentu uzyskania stosownych uprawnień. Powyższe wydaje się zresztą logiczne w świetle wynikających z materiału dowodowego faktów: na kurs traktorzysty ubezpieczony został skierowany przez pracodawcę pod koniec 1979 r., co oznacza, iż po stronie pracodawcy musiała istnieć taka potrzeba. Z zeznań przesłuchanych świadków wynika przy tym, że potrzebą ową było zakupienie sprzętu do prac melioracyjnych - koparko-odmularek oraz, że to właśnie ubezpieczony został zatrudniony do jej obsługi. Sąd miał przy tym na uwadze, że jest okolicznością powszechnie znaną, że w okresie którego dotyczył spór, pracownicy PGR, którzy dysponowali odpowiednimi uprawnieniami, w szczególności traktorzyści, byli kierowani do prac zgodnymi z tymi uprawnieniami.

Mając na uwadze powyższe zdaniem Sądu w analizowanym postępowaniu uznać należało, ze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy okazał się wystarczający dla ustalenia, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w (...)Oddział Terenowy w S., Gospodarstwo (...) K.jako traktorzysta pracował co najmniej od 27 listopada 1979 r. (tj. od uzyskania prawa jazdy kategorii T) do końca zatrudnienia, tj. do 30.11.1994 r. Okres ten był okazał się jednak niewystarczający dla uznania, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych przez co najmniej 15 lat, gdyż po odliczeniu okresów korzystania z zasiłków chorobowych po 14.11.1991 r. do 15-letniego stażu brakowało ubezpieczonemu 14 dni.

Powyższe nie przeszkodziło jednak w wydaniu korzystnego dla ubezpieczonego rozstrzygnięcia. Sąd uznał bowiem, iż w analizowanym przypadku za pracę w warunkach szczególnych należało także uznać okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...)Oddział Terenowy w S., Gospodarstwie (...) K.na stanowisku pracownika grupy melioracyjnej, tj. w okresie od 26 kwietnia 1978 r. do 16 listopada 1979 r. Z zeznań przesłuchanych w sprawie osób wynikało bowiem jednoznacznie, że pracując w grupie melioracyjnej jako pracownik fizyczny ubezpieczony zajmował się konserwacją urządzeń melioracyjnych (odmulanie rowów, czyszczenie drenaży, studzienek drenarskich, przepustów itp.). Prace te były przy tym wykonywane ręcznie.

Wymienione wyżej prace melioracyjne w ocenie sądu niewątpliwie były pracami w warunkach szczególnych, o których mowa w przywołanych wyżej przepisach. Co za tym idzie, koniecznym było uznanie, że ubezpieczony legitymuje się okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych przekraczającym 15 lat.

W myśl przepisu art. 129 ust 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Ubezpieczony 60 lat ukończył (...)r., jednak wniosek o emeryturę złożył w organie rentowym dopiero w dniu 9 lipca 2014 r.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. sąd zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że przyznał H. L. (1) prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2014 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku.

W punkcie II wyroku sąd stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie. W myśl art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zdanie drugie, organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). W analizowanym przypadku przyznanie prawa do świadczenia nastąpiło bowiem na skutek ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd, a organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie dysponował materiałem, który umożliwiał mu pozytywne rozpoznanie wniosku ubezpieczonego. Organ ten miał bowiem do dyspozycji wyłącznie świadectwo potwierdzające wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych wyłącznie w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 30 listopada 1994 r.; co za tym idzie, mógł wątpić w miarodajność twierdzeń ubezpieczonego, jakoby pracę taką wykonywał on także w okresie wcześniejszym. Niemożliwym było więc przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji uwzględniającej wniosek ubezpieczonego o wcześniejszą emeryturę.

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Katarzyna Herman

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE