UZASADNIENIE

Powódka A. D. żądała zasądzenia na jej rzecz od pozwanej (...) w W. kwoty 20.000 zł

z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu i kosztami procesu z tytułu zadośćuczynienia wskutek naruszenia dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej pomiędzy matką a córką (art. 24 § 1k.c. w zw. z art. 448 k.c.)

Uzasadniając żądanie twierdziła, że w dniu 8 12 2007r. w miejscowości G. kierujący samochodem osobowym marki M. o nr rej. (...) W. S.
nie zachował szczególnej ostrożności, doprowadzając do potrącenia pieszej M.
G., matki powódki, która na skutek poniesionych w wypadku obrażeń ciała
poniosła śmierć na miejscu. Obliczają wysokość dochodzonej należności powódka wskazała na łączące ją z matką bardzo bliskie relacje oraz traumę i stres
wywołane jej śmiercią oraz wzięła pod uwagę, że jej matka w 50 % przyczyniła się

do powstania szkody.

Pozwana (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz od powódki zwrotu kosztów procesu. Zakwestionowała roszczenie co do zasady oraz co do wysokości. Podniosła zarzut przedawnienia roszczenia na podstawie art. 819 § 1 k.c. z dniem 8 12 2010r. Zarzuciła, że w dacie zdarzenia nie obowiązywał art. 446 § 4 k.c., który mógłby być podstawą roszczeń powódki. Nadto zarzuciła, że powódka nie wykazała przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej.

Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach w wyroku z dnia 4 01 2013r. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 10.000 zł z ustawowymi odsetkami

od dnia 30 11 2011r. (pkt 1) orzekł o kosztach procesu oraz o nieuiszczonych kosztach sądowych

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia przywołał regulację art. 822 k.c., art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 07 2011r., (III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10), zgodnie z którą sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c., także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Nie uwzględnił podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia dochodzonych roszczeń, gdyż szkoda powódki wynikła występku a przed wniesieniem pozwu nie upłynął przewidziany w regulacji art. 442¹ § 2 k.c. dwudziestoletni termin przedawnienia. Wskazał, że za dobra osobiste podlegające ochronie prawnej uznaje się między innymi więź emocjonalną łączącą osoby bliskie., w tym więź łącząca dziecko

z matką, ktora należy do jednych z najsilniejszych związków międzyludzkich. Stwierdził, że niewątpliwie utrata więzi rodzinnej z matką spowodowała u powódki ból i cierpienie, a następnie „Mając na uwadze zakres krzywd, cierpienia i bólu po stracie matki, Sąd uznał, że odpowiednia w stosunku do rozmiaru jej cierpień i bólu tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki będzie kwota 10.000zł, w pozostałej części powództwo należało natomiast oddalić”. Wskazał, że „wziął pod uwagę fakt przyczynienia się zmarłej do zaistnienia wypadku, na którą to okoliczność wskazała sama strona powodowa już w pozwie uwadze 50 % przyczynienie się poszkodowanej do zaistnienia wypadku” oraz zawansowany wiek poszkodowanej tj. 67 lat, przez co stwierdził że powódka nie mogłaby liczyć na dalszą pomoc ze strony matki w dalszej perspektywie czasu. O należnych powódce odsetkach za opóźnienie się pozwanej w spełnieniu dochodzonej należności orzekł na podstawie art. 481 k.c., zasadzając zgodnie z żądaniem pozwu od dnia wniesienia pozwu, a o kosztach procesu na mocy regulacji art. 100 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 09 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego

z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 z późn. zm.)

Orzeczenie zaskarżyła pozwana (...) w W. „w części tj. pkt 1-2, 4 wyroku”, wnosząc o „uchylenie wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości” oraz zasądzenie na jej rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Zarzuciła przy ferowaniu wyroku naruszono prawo materialne, regulacje:

- art. 6 k.c. poprzez jej niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, iż powódka
wykazała wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanej, w szczególności
dotyczące wysokości dochodzonego roszczenia,

- art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i art. 24 k.c. poprzez jej niewłaściwe zastosowanie

I uznanie, iż powódce należy się odpowiednie zadośćuczynienie z tytułu śmierci matki
mimo jednoznacznej treści opinii biegłego sądowego z dnia 30 08 2012r. oraz wobec
faktu, iż powódka posiadała własną rodzinę (dzieci, dwukrotnie zamężna) a zatem jej
matka nie była najbliższym członkiem rodziny w rozumieniu w/w przepisu,

- art. 362 k.c. poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie i uwzględnienie częściowe
powództwa mimo, iż z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy
wynika, iż matka powódki w przeważającej mierze przyczyniła się do zdarzenia z dnia
8 12 2007r. co wynika wprost z opinii biegłych sądowych w sprawie karnej sygn. akt
II K 108/08,

- art. 481 § 1 i § 2 k.c. poprzez niewłaściwe ich zastosowanie i tym samym zasądzenie
odsetek ustawowych od dnia 30 11 2011r., mimo ostatecznego ustalenia wysokości zadośćuczynienia w dacie wyrokowania co powinno również skutkować zasądzeniem od tej daty należnych odsetek ustawowych,

Zarzuciła również naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 98 § 1 k.p.c. i art. 100 k.p.c. w zw. § 6 pkt 4 i 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 09 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym wyliczeniu kosztów procesu tym samym bezzasadnym obciążeniu pozwanej m.in. kosztami zastępstwa adwokackiego mimo iż Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wskazał, iż zastosował regulację art. 100 k.p.c.

Powódka A. D. wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie

na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Odwoławczy ustalił i zważył co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenia powódki przyjmując, że mają one źródło w reżimie odpowiedzialności deliktowej oraz w posta-nowieniach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej łączącej pozwaną

z osobą ponoszącą odpowiedzialność za szkodę.

Ustalenia faktyczne składające się na podstawę faktyczną orzeczenia mają podstawę w informacjach zawartych w przywołanych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia źródłach dowodowych, które są logiczne, nawzajem się uzupełniają i po-twierdzają i jako takie są w pełni wiarygodne.

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena materiału dowodowego sprawy - jakkolwiek lakoniczna - jest logiczna, mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów i Sąd odwoławczy ją podziela.

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego

w swym zasadniczym zarysie dotyczącym odpowiedzialności pozwanej oraz wysokości zadośćuczynienia jest prawidłowa, a Sąd odwoławczy w tej części ją podziela

i przyjmuje za własną (orz. SN z dn. 26 04 1935r. C III 473/34, Zb U. z 1935r. poz. 496).

Odpowiedzialność pozwanej za skutki wypadku z dnia 8 12 2007r. nie była przez pozwaną - co do zasady - kwestionowana w apelacji.

Ma ona źródło w regulacji art. 415 k.c. i w postanowieniach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej przez pozwaną z osobą ponoszącą odpowiedzialność za szkodę oraz w regulacji art. 822 § 4 k.c., uprawniającej powódkę do dochodzenia roszczeń bezpośrednio od pozwanego zakładu ubezpieczeń

oraz art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. (w orzecznictwie ugruntowane jest podzielany przez Sąd odwoławczy pogląd, zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c., także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008r. - m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 07 2011r., (III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10).

Z uwagi na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać ekonomiczną wartość lecz równocześnie nie może być nadmierna

w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa oraz powinna być utrzymana w rozsądnych granicach (np. wyrok SN z dn. 26 02 1962r. 4 CR 902/61, OSNCP 1963r. nr 5, poz. 107; wyrok z dn. 24 06 1965r.. I PR 203/65, OSPiKA 1966r. poz. 92), a Sąd odwoławczy jest uprawniony do jego skorygowania tylko w przypadku, gdy jest ono oczywiście nieadekwatne do doznanej przez poszkodowanego krzywdy (wyrok SN z dn. 30 10 2003r. IV CK 151/02, wyrok z 7 11 2003r. V CK 110/03)

W opinii biegłego z zakresu psychologii podkreślono, że śmierć poszkodowanej M. G. wywołała u powódki naturalny proces żałoby, który w ocenie psychologicznej został zakończony. Obecnie opiniowana okresowo doświadcza smutku związanego ze śmiercią matki, co jest naturalną reakcją na wspomnienie bliskości

i miłości do osoby utraconej. Nie występują u niej zaburzenia depresyjne ani lękowe. Następstwem psychologicznym dla powódki będzie poczucie braku matki i jej wsparcia zarówno emocjonalnego jak i finansowego, co jest naturalną konsekwencją śmierci bardzo bliskiej osoby. Śmierć matki nie miała negatywnego wpływu na dalsze życie rodzinne i osobiste powódki. A. D. jest aktywnie zaangażowana w sprawy codzienne, pracuje, jest silnie związana emocjonalnie ze swoją rodziną, posiada również przyjaciółki, na które może liczyć w trudnych sytuacjach. Biegła psycholog stwierdziła brak podstaw do oznaczenia procentowego uszczerbku na zdrowiu powódki w związku ze śmiercią matki.

W świetle tych okoliczności wysokość zadośćuczynienia w kwocie 10.000zł

nie jest oczywiście nieadekwatne do doznanej przez powódkę cierpień, wobec czego brak było podstaw do jej skorygowania (gdyby przyjąć - w nieprecyzyjnej redakcji uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia - iż Sąd Rejonowy jej wysokość ustalił na kwotę 20.000zł, to w świetle przywołanych okoliczności byłoby ono oczywiście niewspółmierne do cierpień doznanych przez powódkę oraz faktu, iż śmierć matki nie miała negatywnego wpływu na dalsze życie powódki).

Matki powódki w 50% do przyczyniła się wypadku drogowego, co stosownie

do regulacji art. 362 k.c. prowadzi do zmniejszenia się obowiązku pozwanej zapłaty zadośćuczynienia o wskazaną wartość.

Czyni to w tej części apelacje uzasadnioną i prowadziło do zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez obniżenie zasądzonej kwoty do 5.000zł.

Bezzasadny jest natomiast zarzutu apelacji naruszenia przy ferowaniu zaskarżonego wyroku regulacji art. 481 § 1 i § 2 k.c.

W przeszłości w tej kwestii dominowały w orzecznictwie dwa przeciwstawne nurty (zostały one przedstawione oraz przeprowadzono ich analizę w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 02 2011r. I CSK 243/10, LEX 84).

Pierwotny, który zdominował judykaturę po wejściu w życie kodeksu cywilnego, przyjmuje, że zadośćuczynienie za krzywdę zobowiązany ma zapłacić,

z zastrzeżeniem wyjątków - obecnie wynikających z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) - niezwłocznie po wezwaniu przez uprawnionego (art. 455 in fine k.c.), w związku z czym odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia powinny być zasądzone od dnia, w którym zobowiązany ma zadośćuczynienie zapłacić (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970 r., II PR 257/70, OSNC 1971, nr 6, poz. 103, z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1114/00, LEX nr 56055, z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX 602683).

W drugim nurcie, który ukształtował się w okresie panującej w Polsce w latach 90-tych ubiegłego wieku hiperinflacji, prezentuje się pogląd, że zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest wymagalne dopiero z dniem wyrokowania przez sąd (art. 316 k.p.c.) i zobowiązany dopiero od tego dnia pozostaje w opóźnieniu w zapłacie zasądzonego zadośćuczynienia i tym samym dopiero od tego dnia należą się od niego odsetki za opóźnienie (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1997 r., I CKN 361/97, LEX nr 477638, z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, LEX nr 477665, z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97, LEX nr 477579, z dnia 9 września 1999 r., II CKN 477/98, LEX nr 477661).

W ostatnich latach zaakcentował się w judykaturze kolejny pogląd (stanowi on w istocie próbę syntezy zapatrywań prawnych leżących u podstaw wcześniejszych nurtów), w którego ramach podjęto próbę wyeliminowania z praktyki orzeczniczej negatywnych następstw wynikających ze stosowania sposób bezwzględny w praktyce orzeczniczej dwóch wcześniejszych poglądów prawnych.

Znalazł on pełne odzwierciedlenie w przywołanym powyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 02 2011r. (I CSK 243/10), w którym podkreślono prawo poszkodowanego do czerpania korzyści z zadośćuczynienia i co za tym idzie przyznanie mu – co do zasady - prawa do należnych odsetek za opóźnienie się zobowiązanego

do zapłaty zadośćuczynienia (w terminie wynikającym z przepisu szczególnego

lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c.) dopuszczono równocześnie możliwość ich naliczania – w zależności od okoliczności sprawy – od dnia późniejszego, w tym także od dnia wyrokowania.

Akceptując co do zasady pierwszy z przedstawionych poglądów, za którym przemawiają: jednoznaczna regulacja art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 455 in fine k.c. oraz główne funkcje realizowane przez odsetki za opóźnienie się dłużnika w spełnieniu świadczenia w obrocie prawnym (stanowią one w istocie wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy oraz dyscyplinują dłużnika w wykonaniu świadczenia i tylko w ograniczonym zakresie pełnią one funkcję waloryzacyjną), należy dopuścić - w realiach konkretnej sprawy - możliwość ich naliczania od dnia późniejszego od formalnej daty wymagalności świadczenia, gdyż w części w jakim spełniają one funkcję waloryzacyjną ich zasądzenie od daty wymagalności świadczenia prowadziłoby do podwójnej waloryzacji świadczenia i w tym zakresie ich dochodzenie należy uznać za sprzeczne z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem w rozumieniu art. 5 k.c.

Dlatego możliwość ich naliczania po dacie wezwania do zapłaty, stanowi wyjątek od reguły, który co należy podkreślić, został uzależniona przez Sąd Najwyższy od występowania w sprawie szczególnych okoliczności uzasadniających tego rodzaju odstępstwo.

Odstąpienie od powyższej zasady każdorazowo wymaga zatem wykazania w toku postępowania szczególnych okoliczności przemawiających za zasądzeniem odsetek od zadośćuczynienia po dniu wymagalności wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., a ciężar ich wykazania - stosownie do regulacji art. 6 k.c. – spoczywa na zobowiązanym do świadczenia.

W realiach niniejszej sprawy spoczywał on pozwanej, która z tego obowiązku się nie wywiązała, wobec czego stosownie do regulacji art. 481 § 1 i 2 k.c. powódce należą się od zasądzonego zadośćuczynienia ustawowe odsetki od dnia wskazanego w pozwie (w niniejszej sprawie od dnia wytoczenia powództwa).

Reasumując w podanym powyżej zakresie zaskarżony wyrok jest wadliwy

i dlatego w tej części apelację jako uzasadnioną uwzględniono zmieniając zaskarżony wyrok w sposób określony w sentencji, a w pozostałym zakresie jako bezzasadną oddalono ją na mocy regulacji art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 09 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 490) ustalając ich wysokość w odniesieniu do faktycznego przedmiotu rozstrzygnięcia Sadu Rejonowego (w zaskarżonym wyroku nie zamie-szczono rozstrzygnięcia o oddaleniu powództwa).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosując regulację art. 100 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 i § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 09 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 490) biorąc pod uwagę, iż powódka uległa w 50 % w postępowaniu odwoławczym.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE